بر اساس آمارهایی که گمرک ارائه کرده، ایران در ۹ ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۰، حدودا ۴۰ درصد افزایش صادرات غیرنفتی به ثبت رسانده که پس از مشکلات و محدودیت‌های جدی سال گذشته تحت تاثیر تحریم و کرونا، آماری امیدوار کننده به شمار می‌رود.
البته آمارهای صادراتی ایران هنوز نسبت به دوران پیش از تحریم با اوج عملکرد خود فاصله دارد اما اتفاقات مثبت رخ داده در ماه‌های اخیر نشان می‌دهد که دولت سیزدهم توانسته برخی از موانع موجود بر سر راه تولید و صادرات را بردارد و همین موضوع برای فعالان بخش خصوصی امیدواری جدیدی ایجاد کرده است.
در روزهای گذشته برخی از اظهارنظرها در آمار صادرات غیرنفتی ایران تشکیک کرده بود و از افزایش قیمت جهانی نفت و بالا رفتن سهم پتروشیمی‌ها و کالاهای نفتی در سبد صادرات غیرنفتی ایران گفته بود، موضوعی که در صورت تایید، موفقیت آمیز بودن رشد صادراتی اخیر را در هاله‌ای از ابهام قرار می‌دهد.
محمد لاهوتی – رئیس کنفدراسیون صادرات ایران – در گفت‌وگو با ایسنا، به این ابهام‌ها پاسخ داده و معتقد است بالا رفتن آمار صادراتی کشور تحت تاثیر عواملی متعدد شکل گرفته و مرتبط کردن آمار صادرات غیرنفتی به موضوع کالاهای نفتی، نادیده گرفتن برخی واقعیت‌هاست.
بر اساس آمارهای گمرک، صادرات غیرنفتی ایران در سال جاری رشدی حدودا ۴۰ درصدی را به ثبت رسانده است. آیا این آمار را می‌توان زیرسایه افزایش صادرات نفتی تعریف کرد؟
ما برای بررسی آمارهای صادراتی باید میان صادرات نفتی و صادرات غیرنفتی تفکیک قائل شویم. آمار صادرات نفتی در اختیار دولت قرار دارد و جز آمارها و گزارش گمرک به حساب نمی‌آید. از این رو برای دریافت اطلاعات دقیق از این حوزه باید به آمارهای دولت استناد کرد. اخیرا رییس جمهوری به عنوان عالی‌ترین مقام اجرایی رسما اعلام کرده که صادرات نفتی ما حدودا ۴۰ درصد افزایش پیدا کرده و فروش روزانه ما از مرز یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه گذشته است. از سوی دیگر وصول پول حاصل از آن نیز راحت‌تر شده و با سرعت بیشتری به کشور باز می‌گردد. این آمار امیدوارکننده‌ای است که با توجه به اعلام رسمی می‌توان به آن استناد کرد اما در ارائه آمارهای صارداتی، باید میان کالاهای نفتی و غیرنفتی تفکیک قائل شد.
آمار صادرات غیرنفتی نیز از سوی دولت‌ها اعلام می‌شود. آیا برای راستی آزمایی این آمار باید به سراغ دیگر تحلیل‌ها رفت؟
آمارهای رسمی را یا گمرک منتشر می‌کند یا از سوی مرکز آمار اعلام می‌شود یا از سوی نهادهایی چون بانک مرکزی به اطلاع عموم می‌رسد. آمار صادرات غیرنفتی نیز از همین جنس است و به هر حال برای رسیدن به اعداد دقیق آن باید به گزارش نهادهای رسمی استناد کرد. اگر بنا باشد ما در این آمارها تشکیک کنیم، در واقع راهی را باز کرده‌ایم که از این پس می‌توان به تمام آمارها تشکیک کرد و حتی آمارهایی که در طول این سال‌ها از سوی دولت‌های مختلف منتشر شده را نیز زیر سوال برد، قطعا چنین رویکردی ما را به جایی نمی‌رساند و باید گزارش نهادهای رسمی مورد استناد قرار داد تا امکان تحلیل آمارهای کلان به وجود آید.
آیا گزارش‌های رسمی که از وضعیت صادرات غیرنفتی کشور در سال جاری منتشر شده، امیدوار کننده هستند؟
بر اساس براوردهای گمرک، صادرات غیرنفتی ما در ۹ ماهه ساله جاری، حدودا ۴۰ درصد افزایش یافته است. آمارها نشان می‌دهد که ما در این مدت حدودا ۳۵ دلار صادرات غیرنفتی داشته‌ایم و به این ترتیب در پایان آذر ماه، تقریبا به آمار عملکرد کل سال گذشته دست یافته‌ایم. این موضوع نشان می‌دهد که وضعیت نسبت به گذشته بهتر شده و با افزایش قابل قبول آمارهای صادرات نفتی و غیرنفتی، روند رسیدن ارز به کشور تقویت خواهد شد و این موضوع در نهایت به سود اقتصاد ملی کشور تمام می‌شود.
بهبود اوضاع صادرات در دولت جدید
در بررسی عملکرد صادراتی سال جاری، آیا باید میان عملکرد دولت‌های دوازدهم و سیزدهم تفکیک قائل شد؟
اینکه افزایش عملکرد صادراتی مربوط به کدام دولت است، چندان اهمیتی ندارد. آنچه که مهم است، توجه به منافع ملی و استفاده حداکثری از ظرفیت‌ها و فرصت‌هایی است که ما در حوزه تولید و صادرات داریم. وقتی آمار صادرات افزایش پیدا می‌کند، یعنی حاکمیت تلاش کرده، دستگاه‌های مختلف مشارکت کرده‌اند و فعالان بخش خصوصی و تولیدکننده و صادرکنندگان نیز نقش خود را ایفا کرده‌اند تا این آمار به ثبت برسد. اینکه کدام دولت دقیقا چه عملکردی در این حوزه داشته، یک موضوع فرعی به شمار می‌رود. با این وجود نباید از نقش مثبت دولت سیزدهم در این حوزه غافل شویم. تسهیل گری، مانع زدایی و اعتمادی که این دولت به بخش خصوصی و فعالان اقتصادی داشته و تمام تلاش خود را کرده تا برخی اشکالات در سیاست گذاری و موانع داخلی برداشته شود، قابل مقایسه با سال‌های قبل نیست. این کمک و همراهی به صادرکنندگان آرامش خاطر بیشتری داده و به آنها کمک کرده تا در مسیر اهداف کلان اقتصادی کشور گام بردارند و آمارهای صادرات غیرنفتی صعودی شود.
در ارائه آمار صادرات غیرنفتی، بارها اشاره شده که سهم پتروشیمی‌ها و کالاهای با پایه نفتی در سبد صادراتی ایران بسیار زیاد است و ما حتی در این حوزه نیز به نفت وابستگی زیادی داریم. این تحلیل تا چه حد به واقعیت‌ها نزدیک است؟
در تمامی دولت‌ها، کالاهایی که پایه نفتی داشته‌اند و کالاهایی که سوی پتروشیمی‌ها صادر شده، در آمار صادرات غیرنفتی محاسبه می‌شوند و این چیز جدیدی نیست. اما باید توجه داشت که سهم پتروشیمی‌ها در صادرات غیرنفتی ایران چیزی در حدود ۲۴ درصد است و مابقی از سوی دیگر بخش‌ها پوشش داده می‌شود. ما در سال جاری در حوزه صادرات پتروشیمی نیز افزایشی حدودا ۴۰ درصدی را به ثبت رسانده‌ایم که آماری مثبت و امیدوار کننده است اما در سایر بخش‌ها نیز رشد وجود داشته است. صادرات صنعتی ما افزایش یافته، در حوزه معدن رشدی چشم گیر داشته‌ایم و با در کنار هم قرار گرفتن این آمارها، رشد صادراتی نهایی کشور به ثبت رسیده است.
عوامل اصلی افزایش صادرات
با کنار گذاشتن سهم پتروشیمی، چرایی افزایش آمار صادراتی کشور را باید در کجا بررسی کرد؟
افزایش صادرات قطعا عوامل متعددی داشته است. یکی از آنها همانطور که اشاره کردم به رفع موانع تولید و موانع صادرات اختصاص دارد. ما در سال‌های گذشته بارها اعلام کرده بودیم که در کنار تحریم‌ها، برخی سیاست‌های غلط داخلی نیز موجب پایین نگه داشته شدن آمار صادراتی کشور شده‌اند. این در حالی است که ما در ماه‌های گذشته بهبودی قابل قبول در این حوزه داشته‌ایم و همین امر در آمار نهایی تاثیری مثبت داشته است. بالا رفتن تقاضا در بازارهای جهانی دیگر عامل تاثیرگذار در این بخش است. در دوره کرونا، تقاضای جهانی پایین آمد و آمار تجاری بسیاری از کشورها از جمله ایران نیز از آن تاثیر پذیرفت، اما در ماه‌های گذشته و با توجه به افزایش تقاضا و بهبود نسبی شرایط در برخی کشورها در مقابله با کرونا، میزان تقاضا افزایش یافته و همین موضوع خود را در آمار صادراتی ایران نیز نشان داده است. افزایش تقاضا به بالا رفتن قیمت نیز کمک کرده است. از این رو در حوزه صادراتی ما نیز قیمت‌ها افزایش یافته و این موضوع نیز خود را در نهایت در آمار صادراتی نشان داده است. از این رو برای بررسی چرایی این اتفاق، باید مجموعه‌ای از عوامل را در کنار یکدیگر بررسی کنیم.
آیا می‌توان امیدوار بود در ماه‌ها و سال‌های پیش‌رو، این آمار صادراتی افزایش بیشتری را نیز تجربه کند؟
وقتی می‌گوییم مجموعه‌ای از عوامل در رشد صادرات ما تاثیر داشته، قطعا باید برای تحلیل آینده نیز شرایط هر یک از این عوامل را در کنار یکدیگر بررسی کرد. در بخش نفت که مستقیما با دولت و تحریم رو به روست، شرایط بهبود یافته و صحبت‌های رییس جمهوری این موضوع را تایید می‌کند، در بخش غیر نفتی که دست ما بازتر نیز خواهد بود. برخی تسهیل‌گری‌های داخلی امید به آینده را افزایش داده و صحبت‌هایی که از مذاکرات و احتمال لغو تحریم‌ها مطرح شده نیز امید به آینده را بالا برده است. اگر به این مسائل در سطح کلان و با نگاه ملی توجه کنیم و درگیر بحث‌های جناحی نشویم، قطعا می‌توان از این فرصت به بهترین شکل استفاده کرد. افزایش صادرات به معنی افزایش تولید و افزایش اشتغال است و با یک نگاه ملی می‌توان از فرصت به وجود آمده به بهترین شکل بهره برد.
ایسنا
