روز گذشته معاون رییس جمهوری سیگنال مهمی را به اقتصاد کشور داد و اعلام کرد از سال آینده ارز در کشورمان تک نرخی می‌شود. مسعود میرکاظمی در حاشیه نشست کمیسیون تلفیق لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ کل کشور گفت: با حذف ارز 4200 تومانی ارز از سال آینده تک نرخی خواهد شد.
قبل‌تر هم «علی اقامحمدی» مدیرگروه مشاوران اقتصادی دفتر رهبر معظم انقلاب در مراسم تامین مالی زنجیره ای که در بانک مرکزی برگزار شد اعلام کرد که دولت از سال اینده ارز را تک نرخی خواهد کرد.
در حالی که مسئولان از تک نرخی شدن ارز صحبت می‌کنند اما فقط حذف ارز 4200 تومانی را مبنا قرار داده‌اند، این در شرایطی است که ارز نیمایی و ets در بازار وجود دارد. هر چند در مواقعی فاصله نرخ ارز نیمایی و ارز آزاد کاهش پیدا می‌کند اما امروز این دو نرخ چیزی بیش از 4 هزار تومان با یکدیگر فاصله دارند که نمی‌توان اثرات این فاصله قیمتی را در اقتصاد نادیده گرفت.
از سوی دیگر می‌دانیم که در چهار دهه گذشته سیاست تمام دولت‌ها تک نرخی کردن ارز بود و هر چند تلاش‌هایی برای اجرای این سیاست انجام دادند اما با شکست مواجه شد و تنها در مقطعی در دوره ریاست جمهوری «محمد خاتمی» یکسان سازی نرخ ارز با موفقیت به اجرا رسید.
هر چند اخیرا دولت سیزدهم هم درباره تک نرخی شدن ارز صحبت‌هایی داشتند اما به عقیده کارشناسان برنامه این دولت درباره تک نرخی شدن ارز تنها درباره حذف ارز 4200 تومانی است و فعلا امکان تعیین تکلیف ارز نیمایی، سنایی و ... وجود ندارد.
ارز بدون دسترسی به ذخایر کافی تک نرخی نمی‌شود
«احمد مجتهد» کارشناس ارزی کشور و رییس اسبق پژوهشکده پولی و بانکی درباره تصمیم دولت برای تک نرخی شدن ارز در سال آینده و نحوه اجرای این تصمیم گفت: منظور دولت در مرحله اول سیاست‌های ارزی تک نرخی کردن ارز نیست و در نهایت هدف، تک نرخی شدن ارز است و احتمالا منظور دولت از این مرحله از ارز تک نرخی، فقط حذف ارز 4200 تومانی بوده‌است.
وی ادامه داد: در نهایت احتمال دارند که دولت و بانک مرکزی بر یک نرخ واحد به توافق برسند و آن را اعلام کنند اما اینکه بتوانند نرخ اعلام شده را با نرخ بازار آزاد که براساس عرضه و تقاضا است را به یک عدد برسانند، فعلا در این شرایط بسیار بعید است و اساسا براساس وضعیت امروز اقتصاد کشور امکان تک نرخی کردن ارز وجود ندارد.
این کارشناس مسائل ارزی با بیان اینکه برای اجرای این برنامه باید چند موضوع و احتمال را در نظر گرفت، گفت: مهم‌ترین مساله این است که باید در شرایطی دست به تک نرخی کردن ارز زد که به درآمد و ذخایر ارزی دسترسی داشته باشیم در غیر این صورت این برنامه به اجرا نمی‌رسد یا دچار اشکالات متعدد خواهد بود.
وی افزود: موضوع دوم این است که اگر ارتباطات بین‌المللی وجود نداشته باشد، دولت امکان عرضه ارز در بازار نخواهد داشت و همچنان ما با تورم 40 درصدی مواجه خواهیم بود و در نهایت شاهد نوسانات نرخ ارز در بازار هستیم.
مجتهد تاکید کرد: متاسفانه رجل سیاسی همواره این تفکر را دارند که به صورت دستوری می‌توانند برنامه‌های اقتصادی را به اجرا برسانند اما در اقتصاد عرضه و تقاضا تعیین کننده است و شرایط اقتصادی و سیاسی کشور به نحوی است که انتظارات تورمی همزمان با انتظارات سیاسی منفی نسبت به آینده وجود دارد.
این کارشناس مسائل ارزی ادامه داد: اگر دولت بتواند این مسائل را حل کند در ان شرایط است که امکان تک نرخی شدن ارز وجود دارد در غیر این صورت اینکه از تک نرخی شدن ارز حرف می‌زنند می‌تواند یک برنامه و هدف برای بلند مدت باشد.
وی گفت: باید توجه داشته باشیم این پروژه در دولت ریاست جمهوری مرحوم «هاشمی رفسنجانی» انجام شد و شکست خورد اما دولت خاتمی در اجرای آن موفق بود. در سال 66 بازار ارز 13 نرخی بود که به تدریج به 6 نرخ رسید و در نتیجه با بهبود شرایط اقتصادی به ویژه بحث ذخایر ارزی و شرایط سیاسی و هماهنگی بین دستگاه‌ها ارز تک نرخی شد و دوران ریاست جمهوری خاتمی توانستیم تا چند سال ارز تک نرخی را حفظ کنیم.
مجتهد تاکید کرد: یکی از مهم‌ترین مضوعات در بحث تک نرخی شدن ارز نزولی بودن نرخ تورم است و نمی‌توان درشرایطی که نرخ تورم رو به بالاست نسبت به تک نرخی شدن ارز اقدام کرد.
وی با اشارهب ه سیاست های دستوری دولت اظهار داشت: متاسفانه امروز تصمیم‌سازان اقتصادی از اصول اقتصاد دور شده‌اند، اقتصاد می‌گویند مبنا باید عرضه و تقاضا باشد بنابراین شرایطی که منابع ارزی کشور محدود است، نمی‌توان با دخالت در بازار به صورت دستوری تک ارز را تک نرخی کرد و در صورتی که بخواهند با محدودسازی و فشارو دستور بازار را کنترل کنند، نرخ ارز رشد بالاتری خواهد داشت.
تک‌نرخی شدن ارز یا یکسان‌سازی نرخ ارز؛ سیاست دولت کدام است؟
همچنین «سیدکمال سیدعلی» کارشناس بازار ارز و معاون اسبق ارزی بانک مرکزی در گفت‌وگو با ایلنا درباره برنامه دولت برای تک نرخی شدن ارز اظهار داشت: معتقدم منظور میرکاظمی از اعلام تک نرخی شدن ارز همان حذف ارز 4200 تومانی است و به نظر می‌رسد که مسئولان اقتصادی، دولت و مجلس بر سر حذف ارز 4200 تومانی به توافق رسیده‌اند و احتمالا به طور قطع حذف ارز ترجیحی به اجرا می‌رسد و در حال حاضر به دنبال راهکار جبران اثار تورمی نشات گرفته از این سیاست هستند.
وی افزود: اما در حال حاضر فاصله نرخ ارز نیمایی با نرخ ارز آزاد بین 5 تا 6 هزار تومان است و دو موضوع را برای کشور مطرح می‌کند. برای تک نرخی شدن ارز این فاصله باید نزدیک به هم باشد. حال شرایط می‌تواند به گونه‌ای باشد که با نتیجه بخش بودن مذاکرات، نرخ ارز در بازار آزاد نزدیک به ارز نیمایی باشد. اما در شرایط دیگر ممکن است که نرخ نیمایی افزایش یابد و به نرخ ارز آزاد نزدیک شود.
سیدعلی تاکید کرد: احتمال دارد با پیشرفت مذاکرات، نرخ ارز آزاد به قیمت‌های چند ماه گذشته خود برسد و کمتر از 26 هزار تومان باشد اما توجه داشته باشیم ارز نیمایی از فروش ارز از سوی صادرکننده به واردکننده حاصل می‌شود و فرض بر این است که عرضه و تقاضا نرخ ارز را تعیین کند نه اینکه با دخالت بانک مرکزی قیمت ارز مشخص شود.
وی با بیان اینکه نکته بسیار مهم این است که تک نرخی شدن ارز با یکسان سازی ارز بسیار متفاوت است، ادامه داد: یکسان سازی ارز یک نظام ارزی شناور مدیریت شده است که در این سازو کار در کانتر بانک مرکزی هر که ریال بیاورد ارز دریافت می‌کند اما اجرای این سازو کار زمان‌بر خواهد بود و در دورانی که نرخ ارز حدود 3 هزار و 700 تومان بود امکان اجرای این سیاست وجود داشت. اما سیاسی که دولت سیزدهم از تک نرخی شدن ارز دارد، صرفا به عدم توزیع رانت بر می‌گردد.
این کارشناس مسائل ارزی گفت: اما یکسان سازی ارز علاوه بر این موضوع اهداف دیگری را دنبال می‌کند و نرخ اعلامی بانک مرکزی در این جریان باید به گونه‌ای باشد که سفته بازان به آن حمله نکنند و صادرات و واردات و سرمایه‌گذاری به راحتی با این نرخ انجام شود. بنابراین در سیاست یکسان سازی ارز به یک نرخ بهینه می‌رسیم که به طور قطع با سیاست تک نرخی شدن ارز متفاوت است.
ایلنا
