مؤسسه‌های تحقیقاتی و پژوهشکده‌ها اغلب برای انجام فعالیت‌های پژوهشی راه‌اندازی می‌شوند؛ بعضی از این مؤسسه‌ها به طور تخصصی روی تحقیقات بنیادی و گروه دیگر بر تحقیقات کاربردی تمرکز دارند. قاره سبز میزبان شمار زیادی از دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و پژوهشکده‌های مهم و بزرگی است که نقش تأثیرگذاری را در پیشرفت علم و فناوری در جهان برعهده دارند.
آلمان به عنوان قطب صنعتی اتحادیه اروپا، مؤسسه‌های تحقیقاتی زیادی را در خود جای داده است. "جامعه فرانهوفر" (Fraunhofer-Gesellschaft)، "جامعه ماکس پلانک" (Max-Planck-Gesellschaft) و "بنیاد پژوهش آلمان" (Deutsche Forschungsgemeinshaft)، ستون‌های اصلی دانش، نوآوری و پژوهش این کشور محسوب می‌شوند.
دولت فدرال آلمان، سازمان‌های تحقیقاتی مانند مؤسسه تحقیقات و آزمایش مواد در برلین را مدیریت و دولت‌های ایالتی نیز مؤسسه‌هایی مثل "مرکز تحقیقات آلمان" در زمینه هوش مصنوعی را هدایت می‌کنند. "جامعه ماکس پلانک" بر تحقیقات پایه تمرکز دارد و "انجمن هلمهولتس" هم در حوزه تحقیقاتی که نیاز به زیرساخت‌های بزرگ مانند راکتورهای همجوشی و ماهواره دارند، فعالیت می کند.
اما "جامعه فرانهوفر" را شاید بتوان گُل سَر سبد نهادهای پژوهشی در حوزه علوم کاربردی (و پژوهش‌های تقاضامحور) کشور آلمان دانست. "جامعه فرانهوفر" یکی از بزرگ‌ترین سازمان‌های پژوهشی در سطح بین‌المللی، بزرگ‌ترین سازمان پژوهشی علوم کاربردی اروپا، یکی از بازیگران اصلی در مهم‌ترین حوزه‌های فناوری و به نوعی یکی از "پدرخوانده‌های" فناوری جهان است که ارتباط گسترده‌ای با مراکز پژوهشی در سراسر جهان دارد.
"جامعه فرانهوفر" پدرخوانده فناوری جهان
"جامعه فرانهوفر" چطور شکل گرفت؟
این سازمان در سال ۱۹۴۹ میلادی فعالیت خود را تنها با ۳ کارمند شروع کرد و به احترام «یوزف فون فراونهوفر» (Joseph von Fraunhofer)، پژوهشگر، مخترع و کارآفرین آلمانی به نام "جامعه فرانهوفر" نامگذاری شد. درحال حاضر ۷۵ مؤسسه و سازمان پژوهشی آلمان، زیر چتر "جامعه فرانهوفر" فعالیت می‌کنند. اکثریت جمعیت ۲۹ هزار نفری کارمندان "جامعه فرانهوفر" را دانشمندان و مهندسان برجسته تشکیل می‌دهند.
بودجه پژوهشی این سازمان عظیم تحقیقاتی بالغ بر ۲.۸ میلیارد یورو (۳.۱۶ میلیارد دلار) است که ۲.۴ میلیارد یورو آن از طریق قراردادهای پژوهشی تأمین می‌شود. دو سوم درآمد قراردادهای پژوهشی مربوط به پروژه‌های تحت حمایت دولت یا صنعت است.
هدف‌گذاری "جامعه فرانهوفر"، تشکیل چارچوبی ایده‌آل برای پژوهش و توسعه در سطح آلمان و قاره اروپا است. دپارتمان‌های سیاست علم و منطقه تحقیقاتی اروپا، نقش تسهیل‌کننده را برای تصمیم‌گیران و پژوهشگران برای دستیابی به این هدف ایفا می‌کنند.
دفتر "جامعه فرانهوفر" در شهر برلین، پایتخت آلمان، امکان تعامل و ارتباط نزدیک با پارلمان، احزاب سیاسی و دولت فدرال، همچنین سازمان‌ها و انجمن‌های علمی و شرکت‌های مختلف را فراهم کرده تا زمینه مناسب برای انجام پژوهش در راستای رفع نیازهای جامعه فراهم شود. دفتر این سازمان در بروکسل هم در نقش پلت فرمی برای گفتگو با سیاست‌گذاران اتحادیه اروپا عمل می‌کند و در عین حال، بستر مناسبی برای گفتگو و همکاری با مؤسسه‌ها، انجمن‌های تجاری و سازمان‌های همکار اروپایی محسوب می‌شود.
"جامعه فرانهوفر" دامنه پژوهش‌ها و فعالیت‌های خود را به قاره سبز محدود نکرده و در حوزه تعاملات بین‌المللی هم بسیار فعال است و با شُرکایی در اروپا، آمریکای شمالی و جنوبی، سنگاپور همکاری می‌کند. دفترهای نمایندگی و مشاوران ارشد این سازمان در سراسر جهان، پلی برای ارتباط بین بازارهای محلی و "جامعه فرانهوفر" هستند و فعالیت آنها بر بازاریابی و گسترش کسب و کار متمرکز است.
در قاره آسیا دفاتر نمایندگی "جامعه فرانهوفر" در کشورهای چین، اندونزی، ژاپن و کره جنوبی دایر بوده و رابط بین بازار محلی قاره کهن و مؤسسه‌های مختلف فرانهوفر هستند. در قاره آفریقا و منطقه خاورمیانه هم بیشتر فعالیت‌های فراونهوفر در مصر، اسرائیل و آفریقای جنوبی متمرکز است. کشورهای دیگر در شمال آفریقا و جنوب صحرای آفریقا هم مورد توجه مسئولان "جامعه فرانهوفر" هستند و در آینده نزدیک احتمالاً شاهد افتتاح دفترهای نمایندگی در این مناطق خواهیم بود.
آمریکای شمالی و جنوبی هم از نفوذ "جامعه فرانهوفر" بی‌نصیب نبوده است و دفاتر نمایندگی در کشورهای کانادا، آمریکا، شیلی و برزیل درحال فعالیت هستند. در کشور آمریکا ۷ مرکز پژوهشی با عنوان Fraunhofer USA مشغول فعالیت هستند. مراکز پژوهشی در آمریکا و مؤسسه‌های فرانهوفر در آلمان، رابطه تنگاتنگی با یکدیگر داشته و در تعامل و همکاری مشترک، به دنبال ارائه فناوری‌های پیشرفته به بازار جهانی هستند.
گستره فعالیت‌های پژوهشی "جامعه فرانهوفر"
همانطور که اشاره شد، "جامعه فرانهوفر" ۷۵ مؤسسه تحقیقاتی مجزا دارد که هر کدام به پژوهش در حوزه‌های مختلف از جمله سلامت و محیط زیست، حفاظت و امنیت، حمل و نقل، تولید و خدمات، ارتباطات و دانش، انرژی و مواد خام و سایر حوزه‌های تحقیقاتی می‌پردازند.
مؤسسه‌های مربوط به حوزه سلامت شامل مؤسسه زیست‌پزشکی، پزشکی دیجیتال، مهندسی پزشکی فردی و مبتنی بر سلول، سم‌شناسی و پزشکی تجربی، داروشناسی و سلول‌درمانی و ایمنی‌شناسی هستند. مؤسسه مهندسی زیست پزشکی هم به توسعه دستگاه‌ها و فناوری‌های مرتبط با مهندسی پزشکی، زیست سلولی مولکولی و فناوری نانو مانند ایمپلنت‌ها و پروتزهای عصبی می‌پردازد.
مؤسسه سم‌شناسی و پزشکی تجربی بر سلامت انسان تمرکز دارد و بیش از چهار دهه از فعالیت آن می‌گذرد. پژوهش‌های این مؤسسه بر دو جنبه مهم شامل: محافظت از انسان‌ها در برابر مواد مضر به ویژه ذرات معلق در هوا اعم از گازها، ذرات، الیاف یا نانومواد و همچنین، بررسی و توسعه رویکردهای تشخیصی و درمانی در هر دو سطح پیش بالینی و بالینی متمرکز است.
مؤسسه سلول‌درمانی و ایمنی شناسی هم به دنبال بررسی و توسعه راه‌حل‌هایی برای مشکلات خاص در ارتباط با پزشکی، علوم زندگی و مهندسی است. یکی از وظایف اصلی این مؤسسه، انجام تحقیقات قراردادی برای مؤسسه‌هایی است که در حوزه زیست‌فناوری، داروسازی و مهندسی پزشکی کار می‌کنند. این موسسه با موسسات بیمارستانی کار می‌کند و علاوه بر تولید محصولات دارویی، به انجام آزمایش‌های کیفی می‌پردازد.
در حوزه انرژی و تغییرات جوی نیز مؤسسه‌های فرانهوفر در زمینه زیرساخت‌های انرژی و سیستم‌های زمین گرمایی، اقتصاد انرژی و فناوری سیستم زیست‌محیطی، سیستم‌های انرژی خورشیدی و انرژی بادی فعالیت می‌کنند.
منابع طبیعی جهان محدود هستند و بشر با سرعت زیاد در حال مصرف این منابع است. این موضوع باعث افزایش قیمت چنین منابعی به خصوص نفت، کُبالت و خاک‌های کمیاب می‌شود. به علاوه استخراج منابع طبیعی باعث آسیب‌های زیست‌محیطی بسیاری مانند انتشار گازهای گلخانه‌ای، آلودگی هوا، آب، خاک و کاهش تنوع زیستی می‌شود.
پژوهشگران "جامعه فرانهوفر" توجه ویژه‌ای به توسعه فناوری‌های کارآمد برای تولید انرژی و حفظ منابع دارند و تلاش می‌کنند تا از مصرف مواد اولیه و منابع تجدیدناپذیر گذر کرده و این فرآیند را به چرخه‌ای قابل بازیافت تبدیل کنند. هدف آلمان رسیدن به انتشار صفر خالص دی‌اکسیدکربن تا سال ۲۰۳۰ است و محققان در تلاشند تا با جایگزین کردن سوخت‌های فسیلی با انرژی‌های تجدیدپذیر به این هدف دست پیدا کنند.
در بخش حفاظت و امنیت هم پژوهشگران فرانهوفر با هدف حفاظت از مردم در برابر حوادث و بلایای طبیعی، پژوهش‌های مختلفی را با هدف تشخیص زودهنگام، پیشگیری و رفع عواقب چنین رویدادهایی در دستور کار دارند.
بخش حمل و نقل هم یکی دیگر از حوزه‌های مورد علاقه پژوهشگران فرانهوفر محسوب می‌شود. اتحادیه حمل و نقل و ترافیک فرانهوفر راه‌حل‌هایی فنی و مفهومی برای بخش عمومی و صنعت توسعه می‌دهد. فرانهوفر با شناسایی پیشرفت‌های پیش‌رو و تمرکز بر برنامه‌های تحقیقاتی حمایت شده، دست به توسعه فناوری‌های کاربردی در زمینه حمل و نقل می‌زند. این مجموعه با بررسی نیازهای بازار، به توسعه راه‌حل‌های سیستمی در پروژه‌های مشترک چند مؤسسه‌ای می‌پردازد.
در زمینه خودرو، سیستم ریلی، هوانوردی و حمل‌و نقل آبی هم فرانهوفر فعالیت جدی دارد و به مقوله‌هایی مثل سیستم‌های ایمنی و راحتی، حمل و نقل با انرژی کارآمد، سیستم‌های ترافیکی نوآورانه و زیرساخت‌های هوشمند نقل و انتقالات می‌پردازد.
در حوزه تولیدات باید گفت که گروه تولید و خدمات فرانهوفر متشکل از تعدادی از موسسات این پژوهشکده با هدف همکاری در تحقیق و توسعه تولید محور است. گروه تولید فرانهوفر از آخرین یافته‌ها در صنعت مهندسی و علم اطلاعات استفاده می‌کنند تا به ارائه خدمات در حوزه توسعه محصول، توسعه تولید، فناوری‌های تولید، ساخت‌وساز کارخانه و خودرو، رباتیک و مواد اولیه بپردازند.
گروه ارتباطات و فناوری اطلاعات فرانهوفر، بزرگ‌ترین پژوهشکده فناوری اطلاعات در اروپا است. از تلفن‌های هوشمند گرفته تا شبکه برق و از اتاق عمل تا سیستم کمکی خودروها، همگی نیازمند فناوری اطلاعات هستند و زندگی روزمره بدون وجود این فناوری قابل تصور نیست.
سیستم‌های نرم‌افزاری به طور رو به رشدی در حال پیچیده‌تر شدن هستند و در وسایل روزمره تا تجهیزات پزشکی و صنعت رسانه مورد استفاده قرار می‌گیرند. موسسه فناوری اطلاعات فرانهوفر در تمام این موارد با شناخت بازارها و داشتن دانش فنی و کارشناسان خبره از شرکت‌ها برای غلبه بر چالش‌ها حمایت می‌کند. موضوعات مهم این حوزه شامل، پردازش سیگنال‌های صوتی و تصویری، پردازش ابری، هوش مصنوعی، سیستم‌های ارتباطی، شبیه‌سازی و امنیت شبکه است.
در حوزه انرژی و مواد خام هم مؤسسه انرژی خورشیدی فرانهوفر، فناوری‌هایی برای تأمین انرژی کارآمد ایجاد می‌کند. تحقیقات این مؤسسه بر تبدیل انرژی، بهره‌وری از انرژی، توزیع و ذخیره انرژی متمرکز است. این مؤسسه سال ۱۹۸۱ تأسیس شده است و اکنون با ۱۳۰۰ کارمند، بزرگ‌ترین موسسه تحقیقات خورشیدی در اروپا به شمار می‌رود.
همه‌گیری بیماری کووید-۱۹ اگرچه چالش‌ها و محدودیت‌هایی را در جهان ایجاد کرده و در برخی موارد، سرعت انجام پژوهش‌ها را با کُندی مواجه ساخته است، اما "جامعه فرانهوفر" اکنون بعد از گذار نسبی از این بحران، فعالیت‌های خود را با شتاب بیشتری از سر گرفته است تا به عنوان یکی از مهره‌های اصلی در حوزه‌های مهم فناوری، اهداف خود را دنبال و فرصت‌ها و نوآوری‌های جدیدی به جهان ارائه کند.
این موسسه بزرگ پژوهشی و تحقیقاتی تاکنون الگویی موفق برای بسیاری از کشورهای جهان بوده است، از همین رو می‌تواند نمونه‌ای موفق برای ایجاد چُنین مراکزی در ایران نیز باشد.
