مجید طلیمی دبیر کنفرانس ملی و مدیرعامل موسسه مطالعاتی بین المللی مدیریت دانش خاورمیانه در هجدهین سالگرد وقوع زلزله بم و به مناسبت روز ملی زلزله، کنفرانس ملی آینده پژوهی مدیریت بحران زلزله در دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی تهران برگزار شد، اظهار داشت: آینده پژوهی مهمترین گام برای کاهش آسیب بلایای طبیعی و همچنین پیشگیری از خسارت‌های محیطی و انسانی و اقتصادی است و زیان‌ها را به حداقل ممکن می‌رساند.
از میان خطراتی که زندگی انسان را به ویژه در شهرها تهدید می‌کند، می‌توان به بلایای طبیعی نظیر سیل، زمین لرزه و آتشفشان اشاره کرد. شهرها به دلیل انباشت سرمایه و تراکم بالای جمعیتی و نیز به علت گستردگی شان به نسبت بسیار سکونت گاه‌ها صدمات بیشتری را متحمل می‌شوند.
بر اساس قانون تشکیل سازمان مدیریت بحران کشور، مدیریت بحران فرایند برنامه‌ریزی، عملکرد و اقدامات اجرایی است که توسط دستگاه‌های دولتی، غیردولتی و عمومی پیرامون شناخت و کاهش سطح مخاطرات و مدیریت عملیاتی مقابله و بازسازی و بازتوانی منطقه آسیب دیده صورت می‌پذیرد.
در این فرایند با مشاهده پیش نشانگر‌ها، تحلیل آن‌ها و منابع اطلاعاتی در دسترس؛ تلاش می‌شود به صورت یکپارچه، جامع و هماهنگ با استفاده از ابزار‌های موجود از بحران‌ها پیشگیری کرد و یا در صورت بروز آن‌ها با آمادگی لازم در جهت کاهش خسارت جانی و مالی به مقابله سریع پرداخت تا شرایط به وضعیت عادی بازگردد.
بر این اساس، در روش‌های نوین مدیریت بحران، ضمن شناسایی مخاطراتی که جوامع را تهدید می‌کنند، با بکارگیری راهبرد آینده پژوهی، استراتژی‌های دانش بنیان، استفاده از رویکرد‌های جامعه محور، توانمند سازی لایه‌های مختلف جامعه، جلب مشارکت و کمک‌های مردمی روند بازگشت جامعه به وضعیت قبلی سریع‌تر خواهد بود، ضمن اینکه به میزان قابل توجهی از خسارات انسانی و مالی متعاقب بلایا کاسته خواهد شد.
بر این اساس ، در برگزاری این کنفرانس ملی ، در سالروز زلزله بم ، تلاش کردیم تا با اعلام حساسیت موضوع مدیریت بحران زلزله ، با ارایه و بررسی راهکارهای نوین و معرفی دستاوردهای علمی پیش بینی زلزله ، اطلاع رسانی و بازنشر مجدد نماییم.
در ابتدای این کنفرانس، طالبی نژاد، جامعه شناس و فعال حوزه مشارکت های مردمی محله محور با اشاره به وقوع زلزله بم در سال ۸۲ و بازدیدهای میدانی که در ایام پس از زلزله از منطقه داشته است، گفت: با توجه به عقبه ملی و دینی ایرانیان، ما چاره ای نداریم جز این که در هنگام وقوع حوادث از جلب مشارکت مردم برای کاهش آلام آسیب دیدگان استفاده کنیم.
وی افزود: در هنگام وقوع بحران های سخت و غافلگیرکننده از جمله زلزله، سازمان اجتماعی جوامع به هم می ریزد و متاسفانه حتی ناهماهنگی های سازمانی منجر به بروز بحران در مدیریت بحران می شود. به همین دلیل است که ما برای مقابله با بحران ها باید به جای مشارکت بدون نظم، به جلب مشارکت هدفمند و سازماندهی شده گروه های مردمی بپردازیم.
این جامعه شناس ادامه داد: ما نمی توانیم در قرن ۲۱ و در شرایطی که شاهد تحولات جمعیتی و فرهنگی در شهرها بوده ایم، به جلب مشارکت مردمی به شیوه سنتی بپردازیم، بلکه باید مشارکت مردمی را به شیوه مدرن و همراه با ارائه آموزش های دست اول به گروه های مردمی جلب کنیم.
این فعال حوزه مشارکت های مردمی تاکید کرد: در هنگام وقوع زلزله بم، چون ما نتوانستیم مشارکت های مردمی را به صورت مدرن، بومی و خردمندانه جلب کنیم، شاهد آن بودیم که با وجود این که میزان خدمات ارائه شده از سوی گروه های مردمی بیش از چهار برابر نیاز زلزله زدگان بود، بازهم بخشی از خانوارها از دریافت برخی کمک های مردمی بازماندند و به همین دلیل، می توان گفت مشارکت های مردمی در زلزله بم دچار ضعف های اساسی بود.
زلزله بزرگ تهران قریب الوقوع است
دکتر مازیار میر، کارشناس مدیریت بحران نیز در این کنفرانس با انتقاد از شیوه مدیریت بحران پس از وقوع حوادث مختلف در ایران گفت: متاسفانه ما دچار بحران مدیریت بحران در کشورمان هستیم و آموزش های ما برای مقابله با بحران در کشور بسیار ضعیف است و همین مساله باعث می شود که ما به راحتی با آمارهای بالای مرگ ناشی از زلزله کنار بیاییم.
وی افزود: مهمترین راهکار برای مدیریت بحران، رعایت اصل پیشگیری است، اما متاسفانه ما به این مساله توجه کافی نداریم و ممکن است در آینده حتما با بحران قریب الوقوع زلزله بزرگ تهران مواجه شویم، آن هم در شرایطی که هیچ برنامه مشخصی برای مقابله با این بحران نداریم.
این کارشناس مدیریت بحران تاکید کرد: تمام ایرانیانی که بر اثر وقوع حوادث طبیعی از جمله زلزله از بین می روند، هموطنان ما هستند و ما نباید با سهل انگاری های خود جان هموطنانمان را به خاطر بیندازیم و جای جای کشور را در معرض خسارت دیدن از وقوع حوادث طبیعی قرار دهیم.
دولت به بازاریان زلزله بم کمک نکرد
نیکزاد، نماینده اتاق اصناف که خود از اهالی بم است نیز در کنفرانس ملی آینده پژوهی مدیریت بحران زلزله گفت: ما هنوز نتوانسته ایم که آوارهای باقیمانده از زلزله بم را از سر راه برداریم و این در حالی است که قرار بود ما در اسرع وقت بم را به یک شهر مدرن و امروزی تبدیل کنیم و متاسفانه در این زمینه موفق نبوده ایم.
وی در پایان تصریح کرد: بازاری های بم در هنگام وقوع این زلزله شرمنده شدند، چون هیچ گونه تشکیلاتی برای کمک به فعالان اقتصادی این شهر نشد و این بازاریان سراسر کشور بودند که به کمک بازایریان زلزله زده آمدن، اما نهادهای دولتی هیچ کمکی را در ایام پس از زلزله به زلزله زدگان ارائه ندادند.
