سازمان همکاری های شانگهای سازمانی میان‌دولتی است که با هدف مبارزه با تهدیدهای امنیتی جدید و با گردهمایی سران کشورهای روسیه، چین، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان در سال ۱۹۹۶ در شهر شانگهای تحت عنوان گروه «شانگهای ۵» پا به عرصه ظهور گذاشت.
در سال ۲۰۰۱ با پذیرش عضویت ازبکستان و رسیدن تعداد اعضا به ۶ کشور ارتقاء و نام آن نیز به سازمان همکاری شانگهای تغییر کرد. هند و پاکستان نیز از تابستان ۲۰۱۶ به عضویت کامل این سازمان درآمدند. مغولستان، افغانستان و بلاروس عضو ناظر این سازمان هستند. ایران نیز در ماه گذشته به عضویت دایمی این سازمان پذیرفته شد.
عضویت در سازمان‌های منطقه‌ای در شرایطی که آمریکا پیگیر سیاست‌های یکجانبه‌گرایانه خود است، به ایران این فرصت را می‌دهد که با صدای بلندتری سیاست چندجانبه گرایی را دنبال کند و با مشارکت کشورهایی مانند روسیه و چین سیاست مقتدرتری برای مقابله با یک‌جانبه گرایی در پیش بگیرد. این موفقیت دیپلماتیک در زمانی به دست آمده است که آمریکا سعی دارد با تحریم‌های خود ایران را منزوی کند.
در این زمینه، حضور ایران در پیمان شانگهای و تاثیرگذاری آن بر صنایع خودروسازی و قطعه سازی کشورمان، با دو تن از کارشناسان صنعت خودرو و قطعه به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید.
الزام حضور در پیمان‌های بین‌المللی برای صنعت خودرو
«امیرحسن کاکایی» عضو هیات علمی دانشکده مهندسی خودرو دانشگاه علم و صنعت ایران گفت: صنعت خودرو بسیار بزرگ است و در جهان امروزی اگر کشورها در پیمان‌های جهانی حاضر نباشند جایگاهی در بازار ندارند؛ بر این اساس ورود به پیمان شانگهای برای ایران یک الزام بود.
وی بیان‌داشت: در سال‌های گذشته یکی از مشکلات ما به‌خصوص در موضوع صادرات به دلیل عدم‌حضور در پیمان‌های این‌چنینی بود، زیرا خودرو کالایی است که به‌شدت تحت کنترل این پیمان‌ها است و اگر در چنین پیمان‌هایی عضو نباشیم به هیچ عنوان اجازه صادرات نخواهیم یافت.
کاکایی اظهار داشت: با این حال صرف وجود پیمان مطرح نیست، بلکه حضور ما باید فعالانه باشد، زیرا جهان امروز جهان رقابت است و کشورها به دنبال منافع خودشان هستند.
وی گفت: در پیمان شانگهای شاهد حضور غول‌ها و قدرت‌هایی همچون هند و چین هستیم که به معنای وارد شدن به بازی بزرگان است. به طور طبیعی حضور در این پیمان فرصت‌ها و مخاطراتی برای ما به دنبال دارد.
این استاد دانشگاه ادامه‌داد: صرف حضور در این پیمان بین‌المللی شرط کافی برای توسعه یافتگی ما نیست، بلکه بستگی دارد چطور با آن برخورد کنیم؛ زیرا پیمان‌های بین‌المللی در چارچوب و بستر روابط کلی بین‌المللی هستند.
رفع یکی از موانع صادراتی با حضور در پیمان شانگهای
وی یادآوری‌کرد: فراموش نکنیم در زمان تحریم‌های ظالمانه آمریکا بسیاری از شرکت‌های بزرگ چینی با اینکه مشکلی با دولت چین نداشتیم، اما به دلیل روابط اقتصادی با آمریکا حاضر به کار کردن با ما نشدند. بر این اساس باید فکر کنیم که چگونه می‌توانیم از حضور در این پیمان به عنوان یک فرصت بهره‌برداری کنیم.
کاکایی تصریح‌کرد: به‌طور قطع حضور در پیمان شانگهای به نفع اقتصاد کشور است، زیرا هر چقدر بخواهیم کشور را ایزوله نگه داریم روز به روز از نظر اقتصادی ضعیف می‌شویم.
وی تاکید کرد: باید بتوانیم در روابط جهانی و رقابت بین‌المللی حضور داشته باشیم و حضور در کنار رقبای چینی و هندی برای ما یک تازگی ایجاد می‌کند، هرچند موانعی هم به دنبال دارد.
این کارشناس صنعت خودرو اضافه‌کرد: هرچند با حضور در پیمان شانگهای یکی از موانع اصلی صادراتی کشور برداشته می‌شود، اما صادرات ملزومات دیگری نیز دارد و باید حرفه‌ای‌تر عمل کرده و حرکت‌های بعدی را برنامه‌ریزی کنیم.
وی اظهار داشت: ساخت خودرو یا قطعه با صادرات گوجه و خیار تفاوت دارد، زیرا برای حضور در بازار یک کشور دست‌کم باید ۱۰ سال خدمات گارانتی بدهیم و تضمین کیفیت داشته باشیم. بنابراین صادرات خودرو نیازمند یک حرکت بزرگ و ساختارسازی است و فقط مذاکره با یک تاجر یا بازرگان نیست.
فرصت‌های عضویت دایم ایران در سازمان شانگهای برای خودروسازی ایران
لزوم توجه به مزیت‌های نسبی و رقابتی
کاکایی گفت: با حضور پیمان شانگهای می‌توان گفت گام نخست برای توسعه صادرات در صنعت برداشته شد و امیدواریم خودروسازان و قطعه‌سازان با این فرصت به صورت نظام‌یافته برخورد کنند.
وی افزود: مذاکره در بازارهای صادراتی تکنیک‌های خاص خود را دارد و سیاست بازرگانی و راهبردهای بازاریابی به‌صورت هماهنگ عمل می‌کنند، اما تجربه نشان داده ما ایرانی‌ها در این زمینه بسیار بد عمل می‌کنیم؛ بر این اساس حرکت نظام‌مند و هم راستا بسیار مهم است.
عضو هیات علمی دانشکده مهندسی خودرو دانشگاه علم و صنعت ایران ادامه‌داد: در جهان فعلی هر حرکت همراه با تهدیدات و فرصت‌هایی است، باید جنگید و جلو رفت اما نمی‌توان از حرکت ایستاد.
وی بیان‌داشت: در جهان امروز شاهدیم با اینکه چینی‌ها قادر به تولید ارزان‌تر مواد، قطعات و محصولات هستند اما هم‌زمان برخی از قطعات و ملزومات خود را از کشورهایی نظیر آلمان نیز وارد می‌کنند و ما نیز باید بتوانیم با توجه به مزیت‌های نسبی و رقابتی خود حرفه‌ای‌تر عمل کنیم.
کاکایی یادآور شد: پس از فروپاشی شوروی سابق صادرات خوبی به کشورهای آسیای میانه داشتیم، اما متاسفانه به دلیل نداشتن راهبرد درست برای صادرات در مدت کوتاهی کمتر از یک سال صادرات ایران زیر سوال رفت و در بازارها ترکیه جای ما را گرفت؛ بر این اساس در صادرات باید راهبردهای درستی داشته باشیم و محکم و باکیفیت عمل کنیم.
وی تاکید کرد: برخورد با صادرات به عنوان یک فرصت‌طلبی کوتاه‌مدت می‌تواند خطرناک باشد، به‌ویژه در خصوص صادرات قطعه و خودرو باید به عنوان یک بازار با مشارکت بلندمدت نگاه کنیم و در عین حال سرعت عمل نیز داشته باشیم.
نقش پر رنگ وزارت امور خارجه
این استاد دانشگاه بیان‌داشت: امروز نیاز است وزارت امور خارجه به تقویت معاونت اقتصادی خود پرداخته و بر آن تمرکز کند. چرا که در اکثر کشورهای پیشرفته جهان هماهنگی‌ها و همکاری‌های مشترک با دیگر کشورها از طریق وزارت امور خارجه انجام می‌شود.
وی گفت: در همین شرایط تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی، قطعه‌سازان ایرانی با شرکت‌هایی از چین و حتی هند مشارکت کردند که حضور در پیمان شانگهای می‌تواند تقویت‌کننده آن باشد و بهره‌برداری از این پیمان بستگی مستقیم به اراده ما دارد.
کاکایی افزود: با اینکه هند و چین از مزیت نیروی کار و تولید ارزان برخوردارند، با این حال ما نیز می‌توانیم در این چرخه ورود کرده و به صادرات برخی قطعات ریخته‌گری، آلومینیومی، قطعات پیشرفته‌تر، رادیاتور، سیستم‌های خنک‌کاری، انواع صندلی، محصولات وابسته به بخش پتروشیمی و غیره بپردازیم و حتی در برخی زمینه‌ها سرآمد باشیم، اما در این میان حلقه‌های ناقصی وجود دارد که نیازمند حرکت منسجم جمعی است.
وی تصریح‌کرد: صنعت خودرو و قطعه سازی ایران پتانسیل بالقوه خوبی دارد، اما برای بالفعل شدن نیازمند همت ملی است و به‌طور حتم باید توسط دولت هدایت شود.
این کارشناس صنعت خودرو اظهار داشت: در گذشته در مقاطعی حتی صادرات قطعه به برخی کشورهای عضو اتحادیه اروپا از جمله فرانسه و ایتالیا داشتیم و اگر به دنبال صادرات جدی هستیم نیازمند برنامه و عزم ملی و حمایت دولتی است.
وی یادآوری‌کرد: فراموش نکنیم که در این مسیر افراد متقلب هم هستند و دولت باید از برند «ساخت ایران» مراقبت کند.
لزوم ثبات رویه در صادرات
کاکایی تاکید کرد: در نظر داشته باشیم که ثبات رویه در موضوع صادرات بسیار مهم است و اینکه در زمان کمبودها در داخل جلوی صادرات گرفته می‌شود برای صادرات سمی مهلک است و این سم به‌خصوص برای موضوع خودرو کشنده‌تر خواهد بود.
وی گفت: اگر قرار است به یک صادرکننده تبدیل شویم باید حرفه‌ای عمل کنیم و نباید اجازه دهیم بازار دستخوش نوسان شود؛ همه اینها برنامه و پشتیبانی نیاز دارد.
عضو هیات علمی دانشکده مهندسی خودرو دانشگاه علم و صنعت ایران افزود: هرچند از نظر فنی شرایط لازم را برای صادرات داریم اما از نظر مدیریتی، بازاریابی، اقتصادی و مالی باید به جایگاه و اهمیت خودروسازی توجه کنیم که در این صورت سبب رشد سایر بخش و صنایع نیز خواهد شد.
وی بیان‌داشت: ایجاد بازار صادراتی و حفظ آن نیازمند سرمایه‌گذاری است، این در حالی است که ما ایرانی‌ها به‌طور معمول با یکدیگر خوب کار نمی‌کنیم.
کاکایی ادامه‌داد: در کره‌جنوبی شاهدیم شرکت‌های خودروساز بزرگی نظیر کیا و هیوندایی در راستای صادرات به عنوان یک شرکت واحد عمل می‌کنند، اما در کشور ما بیش از ۳۰ شرکت خودروسازی بزرگ و کوچک وجود دارد که هم‌راستا اقدام نمی‌کنند.
وی اضافه‌کرد: پتانسیل‌های صنعت خودرو و قطعه‌سازی ما زیاد است، باید هم‌افزایی لازم را ایجاد کرد تا با اعتماد متقابل یک حرکت صادراتی ایجاد شود.
حضور مجدد در بازار آسیای میانه
این استاد دانشگاه در ادامه بیان‌داشت: به نظر می‌رسد هنوز پتانسیل خوبی برای حضور در بازار آسیایی میانه و ورود دوباره به آن وجود دارد و به‌خصوص در این راستا سایت ایران‌خودرو در «نفت‌چاله» جمهوری آذربایجان می‌تواند کمک حال باشد؛ در این زمینه نیازمند برندسازی و عملکرد حرفه‌ای هستیم.
وی تاکید کرد: برای ورود به بازار هند و روسیه باید راهبرد مشترک داشته باشیم و دست‌کم در آغاز کار بتوانیم فعالیت مشترک با آن کشورها انجام دهیم. همچنین در آذربایجان، افغانستان و تاجیکستان شاهد بازارهایی محدود و به شدت رقابتی هستیم. بازارهایی که شرکت‌ها حضور قوی در آنها داشته و اصولی حرکت می‌کنند. بر این اساس باید بازارها را یک به یک مطالعه کرد و در این میان دولت و بخش خصوصی سازی وزارت امور خارجه نقشی تعیین‌کننده خواهند داشت.
فرصت‌های عضویت دایم ایران در سازمان شانگهای برای خودروسازی ایران
لزوم رفع مشکلات داخلی پیش از حضور در میادین بین‌المللی
در این زمینه، «مازیار بیگلو» دبیر انجمن قطعه‌سازان خودروی ایران دیدگاه چندان خوشبینانه‌ای ندارد و معتقد است: حضور در پیمان شانگهای می‌تواند تاثیرات مثبت و منفی برای صنایع خودروسازی و قطعه‌سازی کشورمان به دنبال داشته باشد.
این مقام صنفی گفت: کشوری نظیر روسیه در پیمان شانگهای حضور دارد که می‌تواند مقصدی برای خودروهای ایرانی باشد، زیرا به‌طور عمده خودروسازان خارجی در این کشور فعال هستند و به‌تازگی نیز ایران‌خودرو و سایپا گام‌هایی برای حضور مجدد در این بازار برداشته‌اند.
وی تصریح‌کرد: در کنار همه مزایایی ممکن، اما هم‌زمان باید با هجمه چینی‌ها و هندی‌ها به بازار کشورمان مقابله کنیم زیرا آنها نیز قادر به صادرات خودرو و قطعه به ما هستند و هم‌اکنون عمده خودروهای چینی موجود در بازار ایران به صورت فول CBU (خودروی کامل) وارد کشور شده و فقط سرهم‌بندی می‌شوند.
بیگلو تاکید کرد: تا زمانی که صنایع خودروسازی و قطعه‌سازی کشورمان به غرب یا شرق وابسته باشند، همواره تاثیرپذیر خواهیم بود و نه تاثیرگذار.
دبیر انجمن قطعه‌سازان خودرو کشور اضافه‌کرد: زمانی می‌توان از حضور در این پیمان بین‌المللی به‌خوبی استفاده کرد که مشکلات داخلی خود نظیر قیمت‌گذاری دستوری، خصولتی بودن خودروسازان، انحصار ناخواسته در این صنعت، عدم تعهد خودروسازان و قطعه‌سازان به کیفیت و عدم تامین مواد اولیه مورد نیاز را حل کرده باشیم و بعد از آن به پیمان‌هایی نظیر پیمان‌های بین‌المللی چشم بدوزیم.
لزوم اقدام هوشمندانه خودروسازان و قطعه‌سازان
رئیس انجمن صنایع همگن نیرو محرکه و قطعه‌سازان خودرو کشور نیز معتقد است: ورود به هرگونه پیمان و همکاری بین‌المللی برای صنعت کشور کارساز است.
«محمدرضا نجفی‌منش» گفت: میزان تاثیرگذاری مثبت یا منفی این پیمان‌ها بستگی مستقیم به هوشمندی و توانمندی ما دارد که چگونه بتوانیم حُسن استفاده را از آن انجام دهیم.
وی به پتانسیل‌های موجود در صنایع خودروسازی و قطعه‌سازی کشور اشاره کرد و افزود: گرچه چین بزرگترین خودروساز جهان است، اما همین کشور برای تامین بسیاری قطعات خود چشم به خارج دارد و این فرصتی برای ما است.
نجفی‌منش در عین حال همکاری نزدیک صنعتگران چینی و آمریکایی را موضوعی برشمرد که در همکاری با چینی‌ها باید به آن توجه کرد.
وی با اشاره به اینکه در گذشته نیز ساخت خودروهای مشترک از سوی ایران، روسیه و ترکیه مطرح شده بود، خاطرنشان‌کرد: با حضور در پیمان شانگهای می‌توان در چنین مواردی جدی‌تر ورود و برنامه‌ریزی کرد.
این عضو هیات نمایندگان اتاق تهران، در عین حال بر لزوم رفع مشکلات داخلی صنعت خودرو از جمله رفع قیمت‌گذاری‌های دستوری پیش از ورود به پیمان‌های بین‌المللی تاکید کرد.
پیش از این «سیدرضا فاطمی‌امین» وزیر صنعت، معدن و تجارت اعلام کرده بود: برنامه ما تولید ۱.۶ میلیون دستگاه خودرو در سال آینده است که در سال ۱۴۰۴ به سه میلیون دستگاه افزایش خواهد یافت و باید ۳۰ درصد آن معادل حدود یک میلیون دستگاه تا آن زمان، روانه بازارهای صادراتی شود.
ایرنا
