به طور کلی، رفتار سرمایه گذاران حقیقی در بازار سرمایه تحت تاثیر سه عامل، ویژگی شخصی سرمایه گذار، تغییرات بازارها(صعودی، نزولی و متعادل) و افق زمانی سرمایه گذار، تغییر می یابد.
اگر سرمایه گذاران را به دو دسته ریسک گریز و ریسک پذیر تقسیم کنیم، افراد ریسک گریز به دنبال درآمدهای ثابت و بدون تحمل ریسک، در بازار سرمایه هستند.
این افراد رفتاری ثابت دارند و تغییرات روزانه بازار تاثیری در رفتار آنان ندارد و فقط در شرایط تورمی بلند مدت ممکن است تغییر رفتار از خود نشان دهند.
سرمایه گذاران ریسک گریز به طور معمول وارد صندوق‌های با درآمد ثابت، سپرده های بانکی و یا اوراق با درآمد ثابت می شوند و روند رفتاری آنان همیشه ثابت بوده و به دنبال هیجان در بازار نیستند، اما زمانی که اقتصاد کشور دچار تورم های دایمی و بلند مدت شود، دچار تغییر رفتار خواهند شد.
در مقابل سرمایه گذاران ریسک گریز، سرمایه گذاران ریسک پذیر قرار می گیرند که به دنبال فرصت های ریسکی، بازده ها و سود بیشتر و دایم بازار هستند.
بازار ریسکی بازار پرنوسان است و سرمایه گذاران، در این بازار رفتارهای متغیری دارند. اگر این افراد استراتژی درست سرمایه گذاری نداشته باشند، دچار رفتارهای هیجانی شدید و اضطراب و نگرانی دایمی خواهند شد. در چنین بازاری دانش تحلیلی کم رنگ است زیرا همه سهم ها بدون توجه به شرایط سودآوری در حال رشد هستند و کسی به تحلیل توجه نمی کند و سرمایه گذاران به جای تحلیل و بررسی فرصت‌های سرمایه گذاری، هیجانی و در حال تغییر پرتفوی خود هستند.
در این بازارها، بستر اخبار و شایعه ها بسیار داغ است و با کوچکترین خبر و یا شایعه‌ای، سرمایه گذاران رفتار خود را تغییر داده و نسبت به راستی آزمایی آن خبر و یا شایعه، به دنبال بررسی دقیق تر نیستند.
در بازار نزولی که به طور دایم همه شاخص ها و قیمت ها رو به کاهش است همانند (نیمه دوم سال ۹۹)، رفتارها ناشی از زیان، هیجانی است و سرمایه گذاران به دنبال بررسی عوامل کاهش قیمت ها و تحلیل بازار نیستند. البته تازه واردهایی که تجربه کمتری دارند، طعم بازار نزولی را به طور حتم چشیده اند.
سال گذشته با اوج بازار سهامداران بسیاری وارد شده و در نیمه دوم سال، طعم زیان و کاهش را چشیدند و متوجه شدند که بازار سرمایه همیشه صعودی نیست.
در چنین بازاری که نزولی است، همه سرمایه گذاران دست به فروش سهام خود زده و توجهی به ارزش سهام خود ندارند. در این بازار هیجان کاملا مشهود است و افراد برای آنکه مانع زیان بیشتر شوند برای فروش سهام خود دست به هر کاری می زنند.
اما در بازار متعادل، قیمت ها منطقی رشد کرده و شرایط خرید و فروش فراهم است و بخشی از بازار که ارزنده است مورد توجه سرمایه گذاران قرار می گیرد.
در این بازار سکان دست حرفه ای ها، متخصصان و تحلیل گران خواهد بود زیرا کسی توجه به شایعه و خبر مبنی بر اینکه سهم بالا و یا پایین شود، ندارد.
رفتار سرمایه گذاران در این بازار منطقی تر است و سرمایه گذاران در این بازار به دنبال کسب تجربه، دانش و تحلیل هستند.
همانطور که گفته شد، سال گذشته با صعودی شدن بازار، رفتارها هیجانی و صف های خرید دائم به دور از تحلیل، به وجود آمد و جریان نقدینگی بسیاری وارد بازار شده و انتظارات تورمی را افزایش داد.
بدون شک، رفتار سرمایه گذاران با افق زمانی سرمایه گذاری های آنها، بسیار مهم است و اگر سرمایه گذاران با دیدگاه کوتاه مدت وارد بازار شوند، به طور قطع، دچار ترس و اضطراب، سودهای کم و کوتاه بدون دانش و آگاهی می شوند و بازار سرمایه را به عنوان یک بازار بلندمدت در نظر نمی گیرند.
اما سرمایه گذارانی که با افق سرمایه گذاری بلند مدت وارد بازار سرمایه می شوند، برهیجان و اضطراب خود غلبه کرده و گزارش ها و عملکرد شرکت را با دقت بررسی و تداوم فعالیت و کیفیت سود شرکت ها را در نظر می گیرند.
*یادداشت: محمد رضا اسداللهی کارشناس بازار سرمایه
*تهیه و تنظیم: پروین خدادادی
