ایران پنجمین کشور با تولید 715 محصول در زمینه نانو فناوری

دکتر سعید سرکار امروز در افتتاحیه چهارمین دوره نانواستارتاپ که به صورت مجازی برگزار شد، با اشاره به وضعیت کشور در توسعه علم نانو با تاکید بر اینکه بررسی کشور در این زمینه نیازمند شاخص‌هایی است، افزود: "نیروی انسانی متخصص"، "بنیه علمی"، "تعداد مقالات"، "توسعه فناوری"، "تعداد ثبت اختراعات"، "رسوخ فناوری" و "حجم اقتصاد" از جمله شاخص‌هایی است که می‌توان وضعیت کشور را در این علم نوظهور با آن سنجش کرد.
وی با بیان اینکه در برخی از این شاخص‌ها در دنیا آمار شفاف و دقیقی وجود ندارد، نمونه آن را در حوزه تعداد و تنوع محصولات نانویی دانست و اظهار کرد: هر اقدامی در حوزه نانو تکنولوژی نیازمند نیروی انسانی متخصص و توانمند است که در سال ۲۰۰۱ شاید تنها ۱۰ نفر از اساتید کشور با این علم آشنا بودند؛ از این رو یکی از اقدامات این ستاد توسعه نیروی انسانی بود که با برنامه ریزی‌های جدی که در این زمینه صورت گرفت، در حال حاضر تعداد ۶۶ دانشگاه در دوره کارشناسی ارشد و ۲۲ دانشگاه در مقطع دکتری در گرایش‌های مختلف نانو تکنولوژی دانشجو پذیرش می‌کنند.
سرکار، با تاکید بر اینکه این برنامه ریزی سبب شد که امروز بیش از ۳۷ هزار نفر نیروی انسانی متخصص از مقطع کارشناسی ارشد به بالا در کشور مشغول به فعالیت هستند، یادآور شد: علاوه بر آن ۲ هزار نفر از اساتید دانشگاهی نیز در این حوزه مشغول به فعالیت هستند.
دبیر ستاد توسعه فناوری نانو با بیان اینکه حوزه نانو در کشور برخلاف برخی از فناوری‌ها همزمان با دنیا آغاز به کار کرد، ادامه داد: فناوری‌هایی مانند نانو بیوتکنولوژی و ICT با تاخیر زیاد در کشور توسعه یافت؛ از این رو در این علوم از دنیا عقب افتادیم، ولی در حوزه نانو به موقع اقدام شده است.
وی با اشاره به گزارش منتشر شده از سوی سازمان ملل در زمینه فعالیت‌های کشور در حوزه نانو تکنولوژی، خاطر نشان کرد: بر اساس این گزارش امریکا در سال ۲۰۰۰ میلادی اقدام به انتشار سند نانو فناوری کرده است و پس از آن در سال ۲۰۰۱ کشور چین اقدام به انتشار این سند کرد و در سال ۲۰۰۲ ایران به عنوان سومین کشور منتشرکننده سند فناوری نانو اقدام به انتشار سند توسعه نانو کرده است.
سرکار، توسعه فناوری را منوط به توسعه نیروی انسانی دانست و اظهار کرد: این حجم از نیروی انسانی و فعالیت دانشگاه‌ها موجب رشد کیفیت مقالات علمی در این حوزه شده است، به گونه‌ای که ایران در سال ۲۰۰۱ با انتشار ۱۰ مقاله ISI در رتبه ۵۷ جهانی قرار داشت و این تعداد انتشار مقاله در سال ۲۰۲۰ به ۱۲ هزار عنوان مقاله رسیده است.
دبیر ستاد توسعه فناوری نانو با بیان اینکه ۶ درصد از علم نانوی دنیا در جمهوری اسلامی ایران تولید می‌شود، افزود: ما از انتشار سالی ۱۰ مقاله به انتشار بیش از ۳۳ تا ۳۴ مقاله در روز رسیده‎ایم و نتیجه این عملکرد آن شده که ۲۵ درصد تولید علم کشور به حوزه نانو اختصاص دارد.
وی با اشاره به وضعیت انتشار مقالات Q۱ محققان کشور، اضافه کرد: در این شاخص ایران در رتبه هشتم قرار دارد که برای ارتقا این جایگاه نیازمند ایجاد زیر ساخت‌های آزمایشگاهی هستیم که در آینده در این زمینه اقدام می‌شود.
پاسخ به برخی ادعاها درباره انتشار مقالات علمی
سرکار، با اشاره به برخی از سوالات مطرح شده در زمینه افزایش انتشار مقالات علمی و دسترسی جهان به یافته‌های علمی کشور، توضیح داد: افرادی که چنین ادعایی را دارند، در حوزه علم و فناوری صاحب نظر نیستند؛ چرا که کیفیت و کمیت مقالات علمی نشان دهنده بنیه علمی کشور است.
وی با بیان اینکه در ۳ سال متوالی ایران پس از کشورهای چین، امریکا و هند در رتبه چهارم در تولیدات علمی قرار دارد، خاطر نشان کرد: ما اگر بنیه علمی قوی نداشته باشیم، کپی کار خواهیم بود. اینکه گفته می‌شود فناوری در کشور بومی سازی شده، به معنای آن است که این فناوری در دنیا به بازار عرضه شده است و ما اکنون به دانش فنی آن رسیده‌ایم و این یعنی کپی کاری.
سرکار، با تاکید بر اینکه اگر ما در لبه دانش حرکت کنیم، می‌توانیم با خلاقیت خود محصولات جدیدی را به بازار عرضه کنیم، گفت: نمونه‌های موفقی در این زمینه داریم و ما در ستاد نانو با این رویکرد حرکت کرده‌ایم.
وی اضافه کرد: یک دهم علم دنیا در ایران تولید می‌شود و ۹۹ درصد از سوی سایر کشورهای دنیا. اگر ما می‌توانیم از ۹۹ درصد علم دنیا بهره ببریم، چرا آنها از یک درصد علم ما بهره نبرند و در این زمینه بهتر است به جای آنکه تلاش شود که یافته‌های خود را در قالب مقاله در اختیار دنیا قرار ندهیم، خود را زیر سوال ببریم.
ثبت پتنت مقوله‌ای که نیاز به فرهنگ سازی دارد
دبیر ستاد توسعه فناوری نانو با بیان اینکه در این ستاد به همه حلقه‌های زنجیره علم تا ثروت پرداختیم، گفت: اگر بنیه علمی تقویت شود، علم و دانش تبدیل به فناوری و فناوری تبدیل به محصول و محصول در بازار تبدیل به ارزش افزوده خواهد شد و در گام بعدی باید بررسی شود که در فناوری نانو به چه میزان موفق بوده‌ایم. یکی از شاخص‌های این بررسی تعداد ثبت بین المللی اختراعات است که متاسفانه به این مقوله در  کشور توجه جدی نشده است.
وی با اشاره به راه اندازی کانون ثبت پتنت در ستاد توسعه فناوری نانو و حمایت‌های معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از این کانون، ادامه داد: اکثر دانشجویان و اساتید به این مقوله توجهی ندارند و ما نتوانستیم فرهنگ ثبت اختراع را در کشور نهادینه کنیم؛ از این رو اکثر یافته‌های ما در قالب مقاله منتشر می‌شود و در صورت افشای یافته‌های علمی دیگر نمی‌توان مالکیت معنوی آن را در اختیار داشته باشیم.
سرکار با اشاره به حمایت ۹۰ درصدی معاونت علمی از ثبت بین المللی اختراعات، خاطر نشان کرد: امیدوارم در رتبه بندی دانشگاه‌ها مقوله تعداد ثبت بین المللی اختراعات توجه جدی شود و به اعتقاد من ثبت بین المللی مقالات ۱۰ برابر اعتبار و اهمیت نسبت به مقاله دارد.
به گفته وی ۲۴ درصد ثبت اختراعات ایران در زمینه نانو فناوری است.
رسوخ فناوری در صنعت
دبیر ستاد توسعه فناوری نانو با بیان اینکه دانش فنی ۹۰ درصد از نانو مواد در کشور موجود است، گفت: با استفاده از فناوری نانو می‌توان کیفیت محصولات تولیدی در صنایع را ارتقا داد؛ از این رو اگر امروز صنایع از نانو فناوری بهره نبرند، فردا رقابت پذیری خود را از دست خواهند داد.
وی با تاکید بر اینکه امروز نانو فناوری در ۲۰ حوزه صنعتی وارد شده است، گفت‌: حوزه‌های سلامت، ساختمان، هوایی، کشتیرانی، نفت و پتروشیمی، نساجی، آب و محیط زیست، کشاورزی و خودرو از جمله صنایعی هستند که فناوری نانو در آنها رسوخ کرده است.
سرکار با تاکید بر ضرورت توجه دانشگاهیان به توسعه نانو فناوری هوشمند، یادآور شد: داروهای هوشمند، پارچه و مواد هوشمند، رنگ‌های هوشمند از جمله محصولات این حوزه است که امیدوارم محققان در این فاز فعال شوند، چرا که محصولات آن دارای ارزش افزوده زیاد است.
وی با اشاره به فعالیت ۳۰۰ شرکت دانش بنیان در حوزه نانو تکنولوژی با بیان این که این شرکت‌ها ۷۱۵ محصول در این حوزه تولید کرده‌اند، اظهار کرد: محصولات این شرکت‌ها دارای تاییدیه هستند و برخی از آنها به ۵۰ کشور دنیا صادر شده است.
سرکار با اشاره به وضعیت تربیت دانشجویان در دانشگاه‌های کشور گفت: اکثر دانشگاه‌های کشور دانشجویان دانا تربیت می‌کنند که توانا نیستند. فردی که دانا است، الزاما توانا نیست و از آنجایی که توسعه تکنولوژی از نوع توانایی است، لازم است که دانشجویان علاوه بر توسعه دانایی بر توسعه توانمندی‌های خود متمرکز شوند.
وی تاکید کرد: به دانشجویان توصیه می‌شود برای رساله‌های خود موضوعاتی را انتخاب کنند که پس از فارغ التحصیلی بتوانند با ایجاد شرکتی محصول فناورانه نیاز کشور را تولید کنند.
دبیر ستاد توسعه فناوری نانو با اشاره به گزارش دانشگاه تکنولوژی جورجیای امریکا، در زمینه اثر بخشی کشورها در بروز و ظهور نانو فناوری گفت: بر اساس این گزارش چین با پشت سر گذاشتن امریکا بیشترین میزان اثرگذاری در بروز و ظهور فناوری نانو داشته و پس از آن کره جنوبی و هند قرار دارد و از ایران به عنوان پنجمین کشور با بیشترین میزان اثر گذاری در ظهور و بروز نانو فناوری نانو یاد شده است.   
به گفته وی بر اساس این گزارش در میان ۱۰۰ دانشگاه برتر در علم نانو ۳ دانشگاه از ایران و ۳ دانشگاه از امریکا و اکثر دانشگاه‌های برتر این حوزه از کشور چین است.

 

ایسنا