به گزارش ایران اکونومیست-سابقه تولید خودرو در ایران به حدود 60 سال قبل برمی‌گردد. زمانی که اولین خودروی تولید کارخانه‌های ایرانی روی خط تولید رفت، افق‌های روشنی برای این صنعت دیده می‌شد. چرا که در همان سال‌ها خودروهای تولیدی همگی از جمله خودروهای پرطرفدار و باکیفیت بودند که تا مدت‌ها پس از تولید اولین نسخه استفاده می‌شدند. اما سرنوشت صنعت خودروسازی در کشورمان جور دیگری رقم خورده بود و قرار نبود که آینده آن به تولید خودروهای لوکس و گران قیمت مطرح در سراسر جهان برسد. موضوعی که در این مقاله به آن پرداخته‌ایم، بااقتباس از مجله همراه مکانیک که به‌صورت تخصصی به اخبار روز خودرو و هرآنچه می‌خواهید در مورد خودرو بدانید، می‌پردازد، مطرح شده است. در ادامه با ما همراه باشید.
دلیل اول: نبود رقابت در بازار و انحصاری بودن صنعت خودروسازی
در سال‌هایی که کشورهای دیگر در ایران فعالیت می‌کردند و مدل‌های مختلف خودروهای خود را با دست و دلبازی در اختیار خریداران ایرانی می‌گذاشتند، رقابت در بازار ایران تا حدی شکل گرفته بود. در این سال‌ها دو شرکت بزرگ خودروسازی تلاش می‌کردند که برای حفظ بازار خود با شرکت‌های بزرگ دنیا قرارداد ببندند و خودروهای آن‌ها را به خریداران خود عرضه کنند. خریداران نیز از این موضوع خوشحال بودند و با قیمتی مناسب می‌توانستند به خودروی موردنظر خود دست پیدا کنند.
این شرایط اگرچه شرایط ایده آلی نبود اما حداقل تا حدودی خیال خریداران را از کیفیت خودروهای تولیدی راحت می‌کرد. اما با بر هم خوردن تعهد برجام اوضاع بازار خودرو به هم ریخت و شرکت‌های خودروسازی خارجی یکی یکی از ایران خارج شدند. مسئله‌ای که باعث از بین رفتن بازار رقابتی کوچک موجود و انحصاری شدن مجدد بازار فروش خودرو شد. در چنین شرایطی خودروسازان بزرگ که دیگر رقیبی برای خود نمی‌دیدند ترجیح دادند به جای توجه به کیفیت خودروها به موضوعات دیگری نظیر افزایش قیمت به بهانه‌های مختلف و شانه خالی کردن از زیر بار پرداخت بدهی‌های بانکی بپردازند.
دلیل دوم: مشکل در تامین قطعات
هرچند خودروسازان داخلی برای عدم تولید خودروی باکیفیت مشغول بهانه تراشی بودند، اما برخی موضوعات واقعا باعث افت کیفیت محصولات جدید نسبت به محصولات قدیمی‌تر شد. یکی از این مشکلات کمبود قطعات اصل و باکیفیت به دلیل اعمال تحریم‌ها بود. خروج شرکت‌های خودروسازی خارجی تز ایران تنها به معنای حذف نسخه‌های صفر کیلومتر خودروهای آن‌ها نبود. شرکت‌های داخلی در تامین قطعات اولیه برای مونتاژ خودروها نیز به این شرکت‌ها وابسته بودند و اعمال تحریم‌ها باعث ایجاد مشکل در تامین قطعات شد.
مشکلی که تولید خودروهای به اصطلاح ملی را با بحران مواجه کرد. در راستای خل این مشکل برخی شرکت‌های داخلی وارد میدان شده و اقدام به تولید قطعات حساس خودروها کردند. اما نداشتن دانش به روز در حوزه تولید قطعات و پیشرفته نبودن تجهیزات ساخت باعث شد که قطعات داخلی نسبت به نمونه‌های خارجی کیفیت کمتری داشته باشند. در نتیجه خودروهایی که با استفاده از این قطعات تولید می‌شدند کیفیت پایین‌تری نسبت به خودروهای تولید شده در سال‌های قبل داشتند.
دلیل سوم: حمایت به جای نظارت
با وجود اینکه پلیس راهنمایی و رانندگی بارها اعلام کرده است که خودروهای بی‌کیفیت دیگر شماره گذاری نمی‌شوند، خودروسازان هنوز هم به تولید آن‌ها ادامه می‌دهند. این موضوع نشان می‌دهد که شرکت‌های خودروسازی پشتیبانی قدرتمند دارند که به کسی اجازه نمی‌دهد به آن‌ها نگاه چپ بکند. این پشتیبان قدرتمند دولت است که به جای نظارت بر فعالیت‌های خودروسازان بر روی اشتباه‌های آن‌ها سرپوش گذاشته و بی‌دریغ از این صنعت حمایت می‌کند.
البته اگر بدانیم که در حال حاضر صنعت خودروسازی بعد از پتروشیمی و نفت بزرگ‌ترین صنعت کشور است، دلیل این حمایت‌ها را خواهیم فهمید. دولت می‌داند که تعداد صنایع وابسته به خودروسازی بسیار زیاد است و نمی‌تواند با تهدیدهایی نظیر تعطیلی کامل یا قطع حمایت‌ها خودروسازان را موظف به تولید خودروهای باکیفیت کند. چرا که افت تیراژ تولید در دو شرکت بزرگ خودروسازی کشور به معنای کاهش درآمد مشاغل وابسته به آن است. در کشوری که در حال حاضر از آمار بالای نرخ بیکاری رنج می‌برد، تعطیل شدن مشاغل وابسته به خودروسازی یک فاجعه خواهد بود. بنابراین دولت با علم به این موضوع تلاش می‌کند که همواره خودروسازان را راضی نگه دارد و برای این کار حکایت بی‌دریغ از آن‌ها را انتخاب کرده است.
دلیل چهارم: عدم اعتماد به توان داخلی
با وجود اینکه دانش داخلی به اندازه دیگر کشورها پیشرفت نکرده است، شرکت‌های دانش بنیان تلاش خوبی در زمینه تولید قطعات و راهکارهای افزایش کیفیت خودروهای داخلی کرده‌اند. اما استفاده از توان شرکت‌های دانش بنیان نیاز به سرمایه گذاری دارد که متاسفانه شرکت‌های خودروسازی از انجام این کار سر باز می‌زنند. شرکت‌های خودروسازی معتقدند که استفاده از طرح‌های شرکت‌های دانش بنیان نیاز به سرمایه گذاری‌های کلان دارد و هزینه‌های ساخت خودرو را بالا می‌برد. این موضوع در نهایت باعث افزایش قیمت خودروها می‌شود و داد خریداران را درمی‌آورد.
دلیل پنجم: مشکلات اقتصادی کشور
مسئله تولید خودروی باکیفیت تنها به خروج خودروسازان خارجی و کمبود قطعات باکیفیت برنمی‌گردد. عده زیادی از کارشناسان بازار خودرو معتقدند که این موضوع تا حد زیادی به مشکلات داخلی به خصوص معضلات اقتصادی برمی‌گردد. در حال حاضر خودروسازان با کمبود شدید نقدینگی رو به رو هستند. همین موضوع باعث شده است که تمرکز اصلی شرکت‌های خودروسازی بر جلوگیری از ضرر معطوف شود و جایی برای نگرانی درباره افزایش کیفیت ساخت خودروها باقی نماند. شاید اگر خیال خودروسازان از بابت تامین نقدینگی راحت بود مجالی برای اجرای طرح‌های مختلف در جهت افزایش کیفیت ساخت خودروهای داخلی باقی می‌ماند.
سخن پایانی
تحلیل گران بازار خودرو دلایل مختلفی را برای عدم تولید خودروی باکیفیت در ایران مطرح کرده‌اند. دلایلی که برخی از آن‌ها به مشکلات داخلی و بعضی به محدودیت‌های خارجی مربوط می‌شود. همراه مکانیک در این مقاله تلاش کرده است مهم‌ترین این دلایل را استخراج کند. دلایلی که مشکلات ناشی از آن‌ها با کمی همت و برنامه ریزی قابل حل است. به خصوص که صنعت خودروسازی ایرانی توان کافی برای رشد سخت افزاری و نرم افزاری را دارا است و شرکت‌های مختلف فعال در کشور نیز طرح‌های خوبی برای حل مشکلات دارند. جهت مطالعه بیشتر در مورد اخبار روز خودرو می‌توانید به مجله همراه مکانیک در https://www.hamrah-mechanic.com/mag/ مراجعه کنید.
