دکتر الهه الهی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه گروه وی نسبتا زود پس از گزارش ویروس در چین و انتقال آن به ایران، مطالعه خود را آغاز کردند، یادآور شد: ما به عنوان پژوهشگران ایرانی تلاش کردیم که در کنار تحقیقات دیگر خودمان در حوزه ژنتیک، بر روی ویروس کرونا مطالعاتی را شروع کنیم.
وی "دکتر ایمان صفری" و "دکتر اینانلو" را از اعضای تیم تحقیقاتی این پروژه نام برد و بر تلاش و تاثیر این پژوهشگران تاکید و اظهار کرد: ما ترجیح می‌دادیم که این پروژه تحقیقاتی نمونه‌های ایران را در بر داشته باشد، اما متاسفانه در ابتدا اطلاعات ژنتیک با کیفیت در خصوص ویروس‌های آلوده کننده ایرانیان در دسترس نبود. از این رو، ما رویکرد دیگری را اتخاذ کردیم و از داده‌های توالی‌های در دسترس در پایگاه‌های اطلاعاتی استفاده کردیم.
این محقق دانشگاه تهران یادآور شد: از طریق این داده‌ها سیر تغییرات ژنوم ویروس را با گذشت زمان و در توزیع جغرافیایی در دنیا مورد مطالعه قرار دادیم.
به گفته وی، وجود چنین پایگاه‌هایی یکی از اتفاقات مهم در علم پزشکی و زیست شناسی است؛ چرا که در این پایگاه‌ها محققان اطلاعات کسب شده خود را به صورت رایگان و بدون قید به اشتراک می‌گذارند. این به نفع تمام دنیا است و بسیار بر سهولت و تسریع پژوهش کمک می‌کند.
الهی ادامه داد: ما کلیه توالی‌های سه ماه اول شروع همه گیری کرونا را از این پایگاه‌ها دریافت کردیم و آنها را با توالی مرجع (توالی‌های ویروس به دست آمده از ۵ نفر اول مبتلا شده به این کرونا در کشور چین) مقایسه کردیم.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران با اشاره به نتایج به دست آمده، خاطر نشان کرد: در این مقایسه مشاهده کردیم که حسب توزیع این تغییرات، می‌توانیم ویروس‌ها را به گروه‌های محدودی دسته بندی کنیم. مشخصه گروه آن است که ویروس‌های هر گروه تقریبا همواره در دو یا بیش از دو جایگاه (نوکلیتید)، تغییر خاصی را در توالی دارند. ما در این پروژه برای هر گروه، نوع تغییرات ایجاد شده در توالی این ویروس را تعیین کردیم.
وی با بیان اینکه در این گروه بندی توانستیم ۱۳ گروه اصلی یا "مادر" برای توالی ویروس کرونا تعریف کنیم، اظهار کرد: در این دسته بندی‌ها، دو گروه از نظر درصد توالی‌هایی که شامل می‌شوند، بسیار مهم بودند؛ چرا که مشاهده کردیم که از حدود ۳ هزار توالی که از این ویروس در اختیار داشتیم، حدود ۲۵ درصد در یک گروه از این دسته بندی می‌گنجید، حدود ۴۵ درصد توالی‌ها در گروه دیگری و مابقی توالی‌های به دست آمده در سایر گروه‌ها قرار گرفتند.
الهی، افزود: در این بررسی‌ها مشاهده کردیم که یکی از این دو گروه (گروه ۲۵ درصدی) به توالی مرجع که در چین شناسایی شده بود، مشابهت بیشتری داشت.
وی در خصوص ویژگی توالی در گروه مهم دیگر (گروه ۴۵ درصدی)، توضیح داد: این نوع ویروس ابتدا در نیمه دوم ماه فوریه در اروپا شناسایی شد و بعد از آن به سرعت در اروپا شیوع یافت و گسترش اپیدمی در اروپا، ناشی از این گروه ویروس کرونا بوده است.
الهی با اشاره به انتشار اخباری در ابتدای سال جاری شمسی مبنی بر وجود دو نوع ویروس، یادآور شد: در این خبر گفته شده بود که این ویروس شامل دو گروه است. در واقع، یک گروه همان گروه ۲۵ درصدی ما بود (با شباهت بیشتر به توالی مرجع) و گروه دوم شامل هر ویروسی که در آن گروه قرار نمی‌گرفت؛ یعنی شامل تمام ۱۲ گروه دیگر که ما تعریف کردیم.
مجری طرح، همچنین به گفته دکتر ملک زاده معاون تحقیقات و فناوری وقت وزارت بهداشت در زمینه ایجاد سوش بد از این ویروس اشاره کرد و توضیح داد: این سوش بد دقیقا همان سوشی است که در اروپا ایجاد شد و گسترش زیادی داشت.
به گفته وی این داده‌ها در قالب مقاله‌ای منتشر و در دسترس است.
ادامه مطالعات با ۸۰ هزار توالی ویروس کرونا
الهی خاطر نشان کرد: در ادامه این مطالعات، درصدد برآمدیم که وضعیت اخیر دنیا درباره توالی‌های ایجاد شده را مورد بررسی قرار دهیم. از این رو ما مجددا از پایگاه‌های موجود، داده‌های مربوط به توالی‌ها را دریافت کردیم. نسبت به مطالعه اولی که انجام دادیم، اطلاعات بیشتری از توالی این ویروس در دسترس بود، به گونه‌ای که در مطالعات اول حدود ۳ هزار توالی با کیفیت بالا بارگذاری شده بود، ولی در مطالعه دوم به حدود ۸۰ هزار توالی دست یافتیم.
وی اضافه کرد: ما در مطالعه دوم توالی ویروس کرونا از بیمارانی را که اخیرا آلوده شده بودند استخراج و آنها را با نتایج قبلی مقایسه کردیم و نتایج به دست آمده نشان داد که شرایط به شدت تغییر یافته است.
الهی تاکید کرد: از آنجایی که این داده‌ها در حال داوری است، به بسیاری از مطالب نمی‌توانم اشاره کنم، ولی برخی از داده‌های به دست آمده نشان از تغییر این ویروس دارد، به گونه‌ای که یک گروه ویروسی، تقریبا همه جهان را فرا گرفته است. این گفته تنها نتایج تحقیقات ما نیست، بلکه گروه‌های تحقیقاتی دیگری در دنیا نیز به این داده رسیده‌اند.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران، افزود: ولی آنچه که در مطالعه دوم مشاهده کردیم و تشخیص دادیم، این بود که زیر گروه جدیدی ایجاد شده است. همانطور که گفته شد هر گروه را با یک سری تغییر در توالی تعریف کردیم و منظور از زیر گروه، ویروس‌هایی هستند که علاوه بر تغییرات شاخص یک گروه، یک یا بیش از یک تغییر دیگر را نیز دارند.
به گفته این محقق حوزه ژنتیک دانشگاه تهران، این زیر گروه جدید شناسایی شده جزو گروه اول هستند که علاوه بر ویژگی این گروه، ویژگی‌های دیگری را نیز شامل می‌شوند.
وی با بیان اینکه در مطالعه اولیه ۱۳ گروه اصلی و ۵۳ زیر گروه از این ویروس را شناسایی و تعریف کردیم، ادامه داد: ولی در بررسی اخیر به زیر گروهی پی بردیم که در مطالعات اول آن را تشخیص نداده بودیم و از سوی دیگر مشاهده کردیم که سوش جدید شناسایی شده بسیار سریع در برخی از کشورها شیوع می‌یابد. زمانی که نتایج مربوط به این مطالعه دوم را ارسال کردیم، دو واکسن "فایزر" و "مدرنا" آماده برای فاز بالینی می‌شدند، اما اخبار حضور سوش جدید کرونا ویروس با شیوع بالا در انگلستان منتشر نشده بود. ما امیدواریم مطالعه ما و دیگران بتواند نقش موثری در برطرف شدن شیوع این ویروس داشته باشد.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران در پاسخ به این سوال که آیا سوش جدید شناسایی شده در این مطالعات همان سوش ویروس شیوع یافته در انگلستان بوده است، گفت: ما نمی‌توانیم بگوییم که این سوش جدید است، بلکه ما در این تحقیقات سوشی را شناسایی کردیم که در انگلستان شایع شده و اینکه بخواهیم ادعا کنیم که این سوش جدید شناسایی شده همان سوشی است که در حال حاضر در کشور انگلستان شیوع زیادی یافته و نگرانی‌هایی را ایجاد کرده است، فکر می‌کنم باید تا زمان داوری رسمی مقاله منتظر بمانیم.
شیوع بالا در برخی از کشورها
این محقق دانشگاه تهران در خصوص این سوال که چرا برخی از سوش‌ها در برخی از کشورها شیوع بالاتری دارد، توضیح داد: این مربوط می‌شود به این که یک سوش جدید در چه زمانی و در کدام منطقه جغرافیایی پدیده آمده است و ارتباط فرد آلوده شده به سوش جدید با افراد کدام کشور بیشتر است. نمونه بارز آن سوشی است که شیوع بالا در اروپا داشته است. این سوش در یکی از شهرهای ایتالیا پدید آمد و اولین افرادی که به این سوش کرونا ویروس مبتلا شدند، بیماران این کشور بودند و بعد، افراد سایر کشورهای اروپا به این سوش آلوده شدند. به عبارت دیگر یک ایتالیایی بیشتر احتمال دارد یک اروپایی را آلوده کند تا یک ایرانی. البته اتفاقات تصادفی نیز رخ می‌دهد- همان اتفاقی که برای ایران رخ داد. این ویروس احتمالا از کشور چین آغاز شد و سپس نسبتا سریع به ایران منتقل شد. از این رو زنجیره ارتباطات بسیار مهم است.
وی در پایان یادی از دکتر قاسمی نژاد از همکاران و محققان برجسته دانشگاه تهران کرد که به دلیل کرونا فوت کردند و ابراز امیدواری کرد که به زودی این گرفتاری در ایران و دنیا برطرف شود.
ایسنا
