چند روزی است گلایه از دیر رسیدن بسته‌های پستی در فضای مجازی به گوش می‌رسد. برخی برداشت‌شان این است که شاید شرکت پست تعطیل شده باشد؛ برای پیگیری چرایی تاخیر در تحویل بسته های پستی، خبرنگار ایرنا عازم بزرگترین مرکز مبادلات پستی کشور شد.
اینجا چهارراه لشکر و مرکز تجزیه و مبادلات پست کشور است که مرسولات را از تهران و شهرهای دیگر جمع‌آوری و به سمت مقصد رهسپار می‌کند. کامیون‌های پستی هر چند دقیقه یکبار بدون فوت وقت در محل حاضر می‌شود، بسته‌ها را تحویل ماموران می‌دهند و کار تجزیه از همان جا آغاز می‌شود.
در مرکز لشکر ۱۳هزار نیروی مستقیم و بیش از۲۰ هزار نیروی غیرمستقیم مشغول به کار هستند. این تعداد نیرو باید در ۶ منطقه پستی که دارای ۸ ناحیه و ۳۲ تا گشت است فعالیت کنند. میانگین توزیع مرسوله توسط نامه‌رسان در یک روز حدود ۸۰ مرسوله بود که با شیوع کرونا به ۱۸۰ مرسوله رسیده است و به طور میانگین فعالیت هر نامه‌رسان از هزار سفر غیر ضرور در طول روز جلوگیری می‌کند.
از ابتدای شیوع کرونا سبک خرید مردم به سمت خرید اینترنتی رفت. خرید اینترنتی که شرکت ملی پست به عنوان حلقه اتصال آن برای رساندن کالا به دست مردم انتخاب شد. تعطیلی‌های سه هفته اخیر کسب و کارها و تخفیف جمعه سیاه باعث شد مردم بیش از گذشته به خرید اینترنتی روی بیاورند. این وسط شرکت پست ماند و با مرسولاتی که چند برابر شدند.
پس از آغاز گلایه‌های کاربران از تاخیر در دریافت بسته‌های پستی، به چهارراه لشکر و مرکز تجزیه و مبادلات پست کشور سر زدیم. جایی که حجم زیادی از مرسولات را تجزیه و مبادله می‌کنند. این اداره روزهای زیادی است که بدون حتی یک روز تعطیلی به کار خود ادامه می‌دهد.
این مرکز در سه شیفت بدون تعطیلی کار می‌کند. شیفت صبح، نوبت بارهای انبوه است، شیفت عصر بسته‌های وارده به تهران را تجزیه و آماده می‌کند و شیفت شب مسئول آماده‌سازی مرسوله‌هایی است که از شهرهای دیگر وارد شده‌اند.
شباهت چرخه خدمات پستی به دوی امداد
خدمات پستی مانند دوی امداد است. هر کدام از بخش‌هایی که جمع‌آوری، تجزیه و توزیع بسته‌ها را برعهده دارند، حتی اگر دقیقه‌ای در کارشان تاخیر داشته باشند کل روند را برهم می‌زنند. شاید به همین دلیل است که این بخش از ابتدای شیوع کرونا در خط مقدم ایستاده و بدون تعطیلی در حال فعالیت است.
بر اساس قانون اساسنامه شرکت ملی پست، این شرکت به عنوان شرکت ملی و حاکمیتی مکلف است تمام کشور را پوشش سراسری بدهد حتی اگر در روستایی ده نفر زندگی کنند، بسته‌ها باید در زمان مشخص به دست آن‌ها برسد. صنعت پست کاملا نیرو محور است. نیروهایی که به دلایل مختلف اکنون خسته‌اند و نیروی تازه نفسی هم به آن‌ها اضافه نشده است.
مراکزی که مرسوله اصلی آن‌ها دیگر نامه نیست
در گذشته شرکت ملی پست بیشتر مسئول توزیع نامه یا خدمات نیابتی مانند کارت سوخت، کارت ملی، مدارک، سند و پرونده‌های قضایی بود اما امروزه و خصوصا در شرایط کرونا با تغییر سبک زندگی مردم، رساندن خریدهای اینترنتی به دست مشتریان اصلی‌ترین خدمتی است که شرکت ملی پست آن را ارائه می‌دهد.
زیرساخت‌ها باید مناسب‌سازی شوند
اما آیا زیرساخت‌ها برای چنین تغییر بزرگی مهیا است؟ «مهدی مقصودی» سرپرست مرکز تجزیه و مبادلات پست کشور در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: شیوع بیماری کرونا سبک زندگی و خرید مردم را تغییر داد و به واسطه فضایی که حاکم شد، مردم بیش از گذشته به سمت خریدهای اینترنتی رفتند. قبل از شیوع کرونا بسته‌های خرید اینترنتی جنبه فرعی در پست داشتند اما اکنون به جنبه ضروری و اولویت‌دار پست تبدیل شده‌اند.
سرپرست مرکز تجزیه و مبادلات پست کشور افزود: سال گذشته مرکز تجزیه و مبادلات پست کشور در اوج روزهای کاری خود روزی ۱۷۰ تن مرسوله جا به جا می‌کرد اما اکنون تعداد مرسولات هفت برابر شده و ترافیک به روزی ۷۰۰ تن مرسوله رسیده است. علاوه بر مرسولات، سال گذشته روزانه حدود ۱۲۰ هزار بسته کوچک به پست می‌رسید که این میزان نیز اکنون به ۳۵۰ هزار بسته رسیده است.
مقصودی تصریح کرد: یکی از مشکلاتی که اکنون وجود دارد کمبود فضا است. در خدمت پستی ما دو نوع مرسوله داریم؛ پاکت و بسته. این مرکز سال‌ها قبل برای تجزیه و توزیع پاکت ساخته شده و مکان مناسبی برای مرسولات نیست. مرکز مبادله پستی نباید در مرکز پایتخت باشد.
وی ادامه داد: اکنون که پست به دغدغه عمومی تبدیل شده است، توصیه می‌شود مرکزی خارج از شهر برای این کار در نظر گرفته شود. ما اکنون فضای ۱۵هزار متری داریم که تنها ۵ هزار متر آن برای انجام کارها قابل استفاده است. این فضا در مقابل کاری که روزانه انجام می‌دهیم واقعا اندک است. انجام خدمات پستی در این مرکز به ۴۰ هکتار زمین نیاز دارد تا ماشین‌ها بتوانند راحت پهلو بگیرند و مرسولات را تحویل بدهند.
او درباره انتقاداتی که در چند روز گذشته نسبت به تاخیر بسته‌های بستی به وجود آمده گفت: بخشی از تاخیرها اصلا دست ما نیست. بخشی از توفیق مجموعه پست در کشور به زیرساخت‌های حمل و نقل وابسته است. اگر بسته‌ای برای پست هوایی تحویل گرفته شود و پس از آن پرواز کنسل شود، ما باید چه کنیم؟ اگر جاده بسته شود تکلیف چیست؟ ایجاد یک سیستم خوب پستی، فارغ از مجموعه پست به زیرساخت‌ها وابسته است. حمل و نقل جاده‌ای ما بد نیست اما نیاز به خرید کامیون داریم که یکی از ابزارهای اصلی ما برای دریافت و توزیع مرسوله است.
وی خاطرنشان کرد: ما تا قبل از آغاز قرنطینه (پیش از آذرماه) قبل کاملا به روز بودیم اما پس از آن که اکثر فروشگاه ها بسته شد و فروش‌ها به سمت فضای مجازی و ارسال با پست رفت، حجم کاری سه برابری را برای ما ایجاد کرد. دوران قرنطینه با سالزور تخفیف‌های جمعه سیاه (بلک فرایدی) مصادف شد که این نیز پیک عجیبی را به شبکه وارد کرد و فرصت نداد زیرساخت مناسب را مهیا کنیم.
بسته‌های پستی چطور به دست ما می‌رسد؟
خدمت پستی از چهار فرآیند اصلی تشکیل شده است اما نگاه مردم به فعالیت شرکت ملی پست تقریبا همان قدم اول است. آن‌جایی که بسته را به باجه تحویل می‌دهند. اما قدم‌های اصلی‌تر پس از قبول مرسوله انجام می‌شود. در قدم قبول مرسوله، کارمند پست وزن و مشخصات بسته را در نرم افزار جامع قبول ثبت می‌کند و بسته با بارکدی که روی آن نصب می‌شود، هویت پیدا می‌کند.
خدمات پستی تنها خدماتی در کشور هستند که دو مشتری دارند. یکی فرستنده و دیگری گیرنده. شاید به همین دلیل است که انتقاد به تاخیر بسته‌ها دو برابر می‌شود. مشتریان خدمات پستی دو برابر ترافیکی هستند که در این شبکه ایجاد می‌شود.
پس از قبول مرسوله، مرحله پردازش در زمان‌بندی آغاز می‌شود. مرسوله‌ها از نقاط مختلف جمع‌آوری می‌شوند تا به مرکز تجزیه و مبادلات برسند. مرکز لشکر دقیقا برای همین کار است. مرسولات در این نقطه پس از تجزیه و کیسه‌بندی، در نرم افزار مبادله ثبت می‌شوند و وارد مرحله بعدی یعنی رهسپاری در مقاصد مختلف می‌شوند.
مرحله آخر توزیع است، مرحله‌ای که نامه‌رسان بر اساس پروتکل‌ها بسته را تحویل گیرنده بدهد.
ایرنا
