کاپیتان تورج زنگنه از زنده‌بودن سرنشینان هواپیمای اوکراینی پیش از برخورد موشک دوم خبر داد و البته در بخش دیگری از سخنانش تأکید کرد: «این نتیجه صرفا برای ایمنی بیشتر و پیشگیری از حوادث مشابه است و توقع می‌رود از آن برداشت و استفاده سیاسی نشود». پس از انتشار این گزارش، خانواده‌های کشته‌شدگان در بیانیه‌ای، این گزارش را زیر سؤال بردند و آن را نشانه‌ای از پنهان‌کاری برشمردند. پس از انتشار نتایج به‌دست‌آمده از بازخوانی جعبه‌سیاه بویینگ ۷۳۷ اوکراینی از زبان رئیس سازمان هواپیمایی کشوری، وب‌سایت این سازمان از دسترس خارج شد؛ هرچند پس از حدود دو ساعت مجددا به حالت عادی بازگشت. در این خبر، کاپیتان تورج زنگنه اعلام کرده بود: «در داخل کابین پرواز سه نفر کرو و یک نفر معلم بوده‌اند که هر سه متوجه شرایط غیرعادی شده و تا آخرین لحظات مشغول کنترل و هدایت هواپیما بوده و معلم خلبان بعضی از راهنمایی‌ها را انجام می‌دهد، از جمله این را که هر دو موتور هواپیما فعال هستند، به خلبان اعلام می‌کند و با توجه به اینکه صدای کابین پس از ۱۹ ثانیه بعد از انفجار قطع می‌شود و موشک دوم ۲۵ ثانیه پس از آن شلیک و به مجاورت هواپیما رسیده تحلیلی در مورد عملکرد و آثار موشک دوم از جعبه‌های سیاه هواپیما به دست نمی‌آید؛ چراکه قطعات ناشی از موشک اول و اصابت آن به هواپیما باعث قطع هم‌زمان جعبه‌های FDR و CVR در ۱۹ ثانیه پس از آن شده است». بر اساس این خبر، سرنشینان پیش از برخورد موشک دوم، هنوز زنده بودند.
در دی‌ماه سال گذشته و پس از اعلام برخورد دو موشک سپاه پاسداران به هواپیمای اوکراینی، اطلاعیه‌ای ازسوی سازمان هواپیمایی کشوری منتشر شد که با از دسترس خارج‌شدن وب‌سایت، این اطلاعیه حذف شد.
سرنشینان پس از برخورد موشک اول زنده بودند
براساس اعلام وب‌سایت سازمان هواپیمایی کشوری، رئیس این سازمان نتایج به‌دست‌آمده از بازخوانی جعبه‌های سیاه بویینگ ۷۳۷ اوکراینی را اعلام کرد. کاپیتان تورج دهقانی‌زنگنه گفته بود: «بازخوانی جعبه‌های سیاه بویینگ ۷۳۷ اوکراینی برابر مقررات بین‌المللی و تحت نظارت و مسئولیت سازمان هواپیمایی کشوری ایران انجام شده است».
او گفت: «هنگام بازخوانی، نمایندگان کشورهای آمریکا به‌عنوان طراح سازنده هواپیما، اوکراین ثبت‌کننده و بهره‌بردار، فرانسه ارائه‌دهنده خدمات و مشاور فنی و نمایندگان کشورهای کانادا، انگلستان و سوئد که اتباعشان در این پرواز بودند و نماینده سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشوری (ایکائو) در این فرایند حضور داشتند».
زنگنه با بیان اینکه داده‌های هر دو جعبه‌سیاه هواپیما بدون مشکل فنی بازخوانی شد، افزود: «تا زمان ۶:۱۴:۵۶ همه متغیرهای پروازی عادی و هواپیما در شرایط نرمال بوده و CVR هواپیما تا ۱۹ ثانیه پس از انفجار موشک اول را ضبط کرده است».
رئیس سازمان هواپیمایی کشوری با بیان اینکه اقدامات و مشارکت صورت‌گرفته در فرایند بازخوانی براساس استانداردهای انکس ۱۳ ایکائو بوده است، تصریح کرد: «در داخل کابین پرواز سه نفر کرو و یک نفر معلم بوده‌اند که هر سه متوجه شرایط غیرعادی شده و تا آخرین لحظات مشغول کنترل و هدایت هواپیما بوده و معلم خلبان بعضی از راهنمایی‌ها را انجام می‌دهد از جمله این را که هر دو موتور هواپیما فعال هستند، به خلبان اعلام می‌کند و با توجه به اینکه صدای کابین پس از ۱۹ ثانیه بعد از انفجار قطع می‌شود و موشک دوم ۲۵ ثانیه پس از آن شلیک و به مجاورت هواپیما رسیده، تحلیلی در مورد عملکرد و آثار موشک دوم از جعبه‌های سیاه هواپیما به دست نمی‌آید؛ چرا که قطعات ناشی از موشک اول و اصابت آن به هواپیما باعث قطع هم‌زمان جعبه‌های FDR و CVR در ۱۹ ثانیه پس از آن شده است». او با بیان اینکه سازمان هواپیمایی کشوری ایران از دفتر تحقیقات و تحلیل ایمنی هواپیمایی کشوری فرانسه برای همکاری‌های بازخوانی تشکر کرده است، گفت: «اطلاعات استخراج‌شده در اختیار نمایندگان کشورهای ذی‌ربط قرار گرفته تا تحلیل‌های ایمنی و فنی خود را در چارچوب استانداردهای ایکائو به سازمان هواپیمایی کشوری ایران ارائه دهند».
استفاده سیاسی نکنید
زنگنه گفت: «این اقدامات با هدف ایمنی و جلوگیری از رخدادهای مشابه صورت می‌گیرد و هر نوع استفاده سیاسی از این فرایندها ضمن اینکه در تعارض با اهداف مورد تصریح ایکائو قرار دارد، روند رسیدگی به سانحه را تحت‌الشعاع قرار خواهد داد».
رئیس سازمان هواپیمایی کشوری در پایان گفت: «سازمان هواپیمایی کشوری از تمامی ذی‌نفعان درخواست می‌کند که از هر نوع تحلیل یا استفاده از این اطلاعات که در راستای ایمنی نباشد، خودداری کنند».
آسمان ایران ایمن است
او به تمام شرکت‌های هواپیمایی که از فضای پروازی ایران استفاده می‌کنند یا قبلا از این فضا استفاده می‌کردند، اطمینان داد که آسمان ایران ایمن و آماده پذیرش جریان ترافیک هوایی است.
سرنگونی‌های سرگردان
برخی تحلیلگران معتقدند که ممکن است برخی داده‌های کافی در این زمینه هنوز در دسترس نباشد و بررسی آن زمان بیشتری می‌طلبد. آنها معتقدند که جعبه‌های سیاه حتی وقتی کاملا سوخته و مچاله شده‌اند، بازهم تا حد زیادی صدا یا اطلاعات را ضبط می‌کنند. بنابراین قطع‌شدن اطلاعات FDR و CVR به‌صورت هم‌زمان، باید با دقت بیشتری مورد بررسی قرار گیرد.
از منظر حقوقی، سازمان هواپیمایی کشوری ایران به‌عنوان کشوری که در آن سانحه رخ داده، مسئول بررسی سانحه و انتشار گزارش است. حال اگر ایراداتی به گزارش وارد باشد، باید کشورهای ذی‌نفع از سازمان هوانوردی جهانی (ایکائو) درخواست بررسی مجدد کنند. در غیر این‌صورت، انتشار هرگونه گزارشی خارج از این مجرا، غیررسمی و غیرقابل استناد خواهد بود.
سانحه‌ای مشابه در سال 2014 میلادی، این احتمال را می‌دهد که با گذشت زمان، جزئیات دقیق و روشنی از این سانحه به دست نرسد. پرواز شماره ۱۷ هواپیمایی مالزی، پرواز مستقیم شرکت هواپیمایی مالزی بود که از آمستردام به مقصد کوالالامپور در حرکت بود. این پرواز در میان راه در مرز روسیه و اوکراین سرنگون شده و تمامی سرنشینان آن، کشته شدند. گزارش‌های اولیه از پرتاب موشک به سمت هواپیما به‌عنوان دلیل سقوط آن اشاره می‌کردند اما تا همین لحظه، روسیه باوجود شواهد موجود، زیر بار نرفته و در سطح جهانی نیز شاهد توقف پروازها از آسمان روسیه نبودیم.
اگر کمی به عقب برگردیم، 32 سال قبل، پرواز مسافربری شماره ۶۵۵ شرکت هواپیمایی ایران‌ایر، از تهران به مقصد دوبی در حرکت بود که با شلیک دو موشک استاندارد از ناو یو اساس وینسنس متعلق به نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا در ارتفاع ۱۲ هزار پایی بر فراز خلیج‌فارس سرنگون شد و تمامی ۲۹۰ سرنشین آن که شامل ۴۶ مسافر غیرایرانی و ۶۶ کودک (زیر ۱۳ سال) بودند، جان باختند اما باوجود شکایات متعدد ایران، آمریکا هرگز در مجامع بین‌المللی پاسخ‌گو نبود.
به گفته برخی کارشناسان، علت بی‌نتیجه‌بودن پیگیری این سوانح، عمدتا به نقش ایکائو بازمی‌گردد که سازمانی زیرمجموعه سازمان ملل بوده و حق حاکمیتی را درواقع به اعضا واگذار کرده است؛ بنابراین ایکائو مستقلا نمی‌تواند اقدام خاصی انجام دهد./روزنامه شرق
