در گذشته شطرنج ایران بر محور نام‌های تکراری مانند «احسان قائم‌مقامی»، «شادی پریدر» و «مرتضی محجوب» در جریان بود و اخبار رسانه‌ها از موفقیت‌های نسبی این شطرنج‌بازان خبر می‌داد اما این روند از سال ۲۰۱۵ میلادی شکل متفاوتی به خود گرفت؛ به‌گونه‌ای که این چهره‌های شناخته‌شده شطرنج ایران در برخی از مواقع مغلوب نوجوانانی شدند که سن آنان هنوز از ۱۵ سال رد نشده بود. از دل آن نوجوانان، نسلی پا به میدان مسابقه گذاشت که در نهایت نامش با موفقیت گره خورد است.
نسل نوجوان شطرنج ایران با گذر از مرزهای ملی و منطقه‌ای پا را از استادی فراتر گذاشته و به مراتب استاد بزرگی و سوپر استادی رسیدند. عناوینی که با وجود سن کم آنان یک رکورد در سطح جهان به شمار می‌رود. آنان در نخستین تجربه جهانی عنوان نایب‌قهرمانی المپیاد زیر ۱۶ سال جهان را کسب کردند، عنوانی که شاید برخی آن را اتفاقی می‌دانستند اما این نوجوانان سقف آرزوی خود را در نایب‌قهرمانی نمی‌دیدند بلکه با ۲ عنوان قهرمانی در المپیاد زیر ۱۶ سال تاریخ‌سازی کردند.
سبک برگزاری مسابقات شطرنج و نبود شرایط سنی خاص موجب شد تا این نوجوانان زودتر از حد تصور گام در مسابقات جهانی بگذارند و در سال ۱۳۹۵ ایران با قهرمانی در دسته B المپیاد جهانی شطرنج در باکو جواز حضور در بین برترین‌های جهان را کسب کنند؛ عنوانی که موجب شد ایران در بین مدعیان قرار گیرد.
در تابستان سال ۲۰۱۸ یک اتفاق بزرگ در شطرنج ایران رخ داد. در این سال «پرهام مقصودلو» یکی از جوانان ملی‌پوش ایران در مسابقات جهانی این رده سنی به عنوان قهرمانی رسید و در سال ۲۰۱۹ نیز «مبینا علی‌نسب» در بخش زنان نایب قهرمان شد. عنوانی که نشان داد توسعه شطرنج ایران تنها در بخش زنان نیست بلکه در بخش بانوان نیز این توسعه متوازن است.
البته درخشش مقصودلو از مسابقات شطرنج شارجه بود که فروردین ۱۳۹۷ برگزار و موجب حیرت بسیاری از کارشناسان مطرح این رشته شد. وی در شارجه در حضور هفت سوپر استاد بزرگ (ریتینگ بالای ۲۷۰۰) با اقتدار قهرمان شد و ریتینگ خود را به ۲۶۳۶ افزایش داد. اوج درخشش این ملی‌پوش ایرانی جایی بود که در برابر «گاوین جونز» نویسنده کتاب «چگونه بر دفاع سیسیلی غلبه کنیم» قرار گرفت و توانست با همان دفاع سیسیلی شطرنج‌باز نامدار انگلیسی که دارای ریتینگ ۲۶۷۵ بود را مغلوب کند.
پایان سال ۲۰۱۸ برای ایران یک اتفاق تاریخی رقم زد. «سارا خادم‌الشریعه» که نفر نخست ریتینگ زنان ایران به شمار می‌رود در مسابقات جهانی روسیه در ۲ بخش سریع و برق‌آسا نایب‌قهرمان شد و در مجموع مدال نقره کسب کرد. مدالی که تحسین بزرگان این رشته را برانگیخت. در آن سال «علیرضا فیروزجا» ششم شده بود. فیروزجا سال ۲۰۱۹ و در این مسابقات در بخش سریع عنوان نایب‌قهرمانی را به خود اختصاص داد.
همچنین ایران در چند سال گذشته ۲ تورنمنت مهم شطرنج قهرمانی زنان جهان و مسابقات قهرمانی آسیا را میزبانی کرده است. میزبانی که بازتاب زیادی داشت. ایران در مسابقات قهرمانی آسیا برای نخستین بار در سه بخش استاندارد، سریع و برق‌آسا به‌عنوان قهرمانی رسید. همچنین در سال ۲۰۱۹ مدال نقره انفرادی مسابقات قهرمانی آسیا، توسط «محمدامین طباطبایی» کسب شد. در آن مسابقات «علیرضا فیروزجا» مدال طلای بخش برق‌آسا را از آن خود کرد.
کسب مدال طلای میز یک مسابقات المپیاد شطرنج زیر ۱۶ سال و میز ۶ مسابقات قهرمانی جهان توسط «علیرضا فیروزجا» از دیگر افتخارات انفرادی بود که برای نخستین بار توسط این نوجوان به دست آمد.
ایران در سال ۲۰۱۵ در رده ۵۵ دنیا قرار داشت که با توسعه این رشته در چند سال گذشته جهشی چشمگیر را تجربه و به رتبه ۲۰ رسید. در این جهش «پرهام مقصودلو» و «علیرضا فیروزجا» در بین ۱۰۰ شطرنج‌باز برتر جهان قرار گرفتند؛ اما اتفاق تاریخی دیگر رسیدن یکی از نوجوانان شطرنج به درجه سوپر استادی بود. فیروزجا دومین شطرنج‌باز جهان به شمار می‌رود که در سن ۱۶ سالگی به درجه سوپر استادی رسیده است. «وی یی» از چین تنها شطرنج‌بازی است که با سن کمتر از ملی‌پوش ایرانی به این جایگاه رسیده بود.
همچنین در این دوره «مهرداد پهلوان‌زاده»، «شادی پریدر»، «محمدجعفر کامبوزیا» و «سید مصطفی هاشمی طبا» در بخش‌های مهم فدراسیون جهانی شطرنج دارای کرسی شدند.
با این شرایط باید گفت که شطرنج ایران از سال ۲۰۱۵ دچار یک انقلاب عظیم شد. در این دگردیسی سرمایه‌گذاری بر روی تیم پایه، یکی از راهبردهای فدراسیون بود که با هماهنگی وزارت ورزش و جوانان در دستور کار قرار گرفت. راهبردی که نتیجه آن ۲ عنوان قهرمانی المپیاد شطرنج زیر ۱۶ سال، یک نایب‌قهرمانی و یک عنوان سوم حاصل آن بود و در کوتاه‌مدت نسل طلایی شطرنج ایران ظهور کرد.
ایرنا
