فاطمه زهرا نصراللهی؛ حدود ۱۴ روز از شروع به کار رسمی مجلس یازدهم می‌گذرد و عمده فعالیت تازه نفس‌های یازدهمی این روز‌ها به تشکیل و انتخاب کمیسیون‌های تخصصی خلاصه می‌شود؛ انتخاب هر فرد در جای درست اتفاق مهمی است که باید با دقت انجام شود، چراکه هر نماینده بر اساس توانایی و تخصصی که دارد باید در جای خود قرار گیرد تا بتواند وظایف خود را به نحو احسن انجام دهد و بازده مفیدی داشته باشد.
کمیسیون‌های تخصصی مجلس شورای اسلامی از گروه‌هایی از نمایندگان با هدف بررسی تخصصی طرح‌ها و لوایح مطرح شده در مجلس تشکیل می‌شود. به صورت معمول، طرح‌ها و لوایح مجلس ابتدا در کمیسیون‌های مربوط مورد بررسی کارشناسی قرار می‌گیرد و هنگام طرح در صحن علنی مجلس، نظر نهایی کمیسیون پرسیده و اعلام می‌شود.
در اصل ۸۵ قانون اساسی آمده است که مجلس نمی‌تواند اختیار قانون‌گذاری را به شخص یا هیئتی واگذار کند، ولی در موارد ضروری می‌تواند اختیار وضع برخی از قوانین را با رعایت اصل هفتاد و دوم به کمیسیون‌های داخلی خود تفویض کند، در این صورت این قوانین در مدتی که مجلس تعیین می‌کند به صورت آزمایشی اجرا می‌شود و تصویب نهایی آنها با مجلس خواهد بود.
همچنین مجلس شورای اسلامی می‌تواند تصویب دائم اساسنامه سازمان‌ها، شرکت‌ها، موسسات دولتی یا وابسته به دولت را با رعایت اصل هفتاد و دوم به کمیسیون‌های ذیربط واگذار کند یا اجازه تصویب آنها را به دولت دهد.
بایدها و نبایدهای کمیسیون‌های تخصصی مجلس
حال این سوال پیش می‌آید که چند کمیسیون تخصصی در مجلس وجود دارد؟ چه کسی یا کسانی نمایندگان را در این راه همراهی و جایگاهشان را تعیین می‌کنند؟ تعداد اعضای هریک چند نفر است و اصلا کمیسیون‌های تخصصی چگونه تشکیل می‌شوند؟
حجت‌الاسلام علیرضا سلیمی، عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، درباره چگونگی تشکیل کمیسیون تخصصی مجلس با استناد به تبصره ۱ ماده ۳۶ آیین نامه مجلس گفت که نمایندگان بر اساس یک سری امتیازات از جمله مدرک تحصیلی، سوابق اجرایی، سابقه نمایندگی و سابقه عضویت در کمیسیون‌ها به عضویت در کمیسیون‌های تخصصی مجلس در می‌آیند.
او همچنین در ادامه می‌گوید که اگر مدارک تحصیلی نمایندگان با کمیسیون مورد تقاضایشان همخوانی داشته باشد، آنها می‌توانند امتیازات عضویت در آن کمیسیون را به‌دست بیاورند و بر اساس آیین‌نامه یک دستورالعملی تعیین شده که در آن میزان امتیازات هر نماینده مشخص شده است، بنابراین نمایندگان با توجه به امتیازاتشان در کمیسیون‌های ذیربط عضو می‌شوند.
سخنگوی هیئت رئیسه مجلس اضافه کرد: طبق ماده ۳۷ آیین‌نامه هیئت رئیسه پس از دریافت نظر شعب و تعیین امتیاز و رتبه بندی، نسبت به تکثیر و توزیع گزارش آن اقدام می‌کند. نمایندگان معترض می‌توانند ظرف مدت ۴۸ ساعت پس از توزیع گزارش، اعتراض خود نسبت به امتیاز‌ها را به هیئت رئیسه تقدیم کنند تا هیئتی مشترک متشکل از هیئت رئیسه مجلس و روسای شعب با دعوت از نماینده معترض به امتیاز خود، پس از انقضای مهلت فوق به اعتراضات رسیدگی و اعلام نظر کند.
همچنین برپایه اصل ۶۶ قانون اساسی، تعداد کمیسیون‌ها و دوره تصدی نمایندگان در آنها در آیین‌نامه داخلی مجلس مشخص خواهد شد، بر همین اساس در مجلس شورای اسلامی ۱۳ کمیسیون تخصصی وجود دارد و نمایندگان بر اساس پیشینه و مدرک تحصیلی در آن عضو می‌شوند، که عبارت اند از: کمیسیون آموزش و تحقیقات، کمیسیون اجتماعی، کمیسیون اقتصادی، کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی، کمیسیون انرژی، کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات، کمیسیون بهداشت و درمان، کمیسیون صنایع و معادن، کمیسیون عمران، کمیسیون فرهنگی، کمیسیون قضایی و حقوقی، کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی وکمیسیون سیاست داخلی و شورا‌ها
تعداد اعضای کمیسیون‌های تخصصی مجلس حداقل ۱۹ و حداکثر ۲۳ نفر است و تعداد اعضای کمیسیون‌های خاص طبق مواد ۳۹ تا ۴۴ آیین‌نامه داخلی تعیین می‌شود. بر اساس ماده ۳۶ آیین‌نامه هریک از نمایندگان برای تعیین کمیسیون تخصصی خود فرم‌های امتیازبندی را از شعبه مربوط دریافت می‌کند و پس از تکمیل فرم به همراه تعیین دو اولویت پیشنهادی، حداکثر تا سه روز پس از افتتاح دوره به هیئت رئیسه مجلس تحویل دهد.
مواردی که شاید در مورد کمیسیون‌های تخصصی مجلس ندانید
پس از اتمام این مراحل هیئت رئیسه نسبت به تعیین و اعلام فهرست اعضای کمیسیون‌های تخصصی بر مبنای امتیازات هر فرد، اقدام می‌کند، بر همین اساس هریک از کمیسیون‌های تخصصی مجلس موظف است از میان اعضای خود کمیته و یا کمیته‌های فرعی متناسب با موضوعات مربوط تشکیل دهد. کمیته‌های فرعی دارای یک رئیس، نایب رئیس و یک منشی خواهند بود که توسط اعضای همان کمیته انتخاب می‌شوند.
پس از انتخاب اعضای کمیسیون‌ها، هر کمیسیون به ریاست مسن‌ترین عضو و با حضور حداقل دو سوم اعضای خود منعقد و فوراً یک رئیس، دو نایب رئیس، یک مخبر و دو منشی با رأی مخفی با برگه با اکثریت نسبی به مدت یکسال را انتخاب می‌کنند. اداره کل قوانین موظف است در شروع کار هر دوره مجلس سوابق کاری و میزان تحصیلات اعضای هر کمیسیون را قبل از انتخاب هیئت‌رئیسه آن کمیسیون در اختیار اعضا قرار دهد.
کدام کمیسیون‌ها متقاضی بیشتری دارد؟
احمد امیرآبادی فراهانی، عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی درباره بیشترین تقاضا برای عضویت در کمیسیون‌های تخصصی مجلس از سوی منتخبان، می‌گوید که کمیسیون‌های امنیت ملی و سیاست خارجی، اصل ۹۰، برنامه و بودجه، صنایع و معادن و اجتماعی بیشترین تقاضا را از سوی منتخبان برای عضویت دارا هستند.
همچنین حجت الاسلام علیرضا سلیمی عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی در مورد اینکه چه زمانی لیست نهایی اعضای کمیسیون‌های تخصصی اعلام می‌شود هم گفت که پیش‌بینی هیئت رئیسه مجلس این است تا پایان هفته به نتیجه خوبی در تشکیل کمیسیون تخصصی برسیم، اگر این اتفاق نیافتد، هفته دیگر لیست نهایی اعلام می‌شود.
باشگاه خبرنگاران جوان
