همایون فلکشاهی درباره صادرات نفت روسیه به چین و تاثیرات ژئوپلیتیکی آن اظهار داشت: تمام صادرکنندگان نفت جهان تمایل دارند که به چین صادرات داشته باشند، زیرا این کشور در حال حاضر اولین واردکننده و دومین مصرف کننده بزرگ نفت بعد از آمریکا است، مصرف نفت‌خام چین حدود 15 میلیون بشکه در روز است در حالی‌که آمریکا حدود 20 میلیون بشکه نفت در روز یعنی حدود 20 درصد تقاضای نفت دنیا، البته در شرایط عادی و نه شرایط ویژه کرونایی را به خود اختصاص داده است و احتمالا از 2025-2030 چین اولین مصرف کننده نفت جهان شده و از آمریکا عبور خواهد کرد. بنابراین هدف بزرگترین صادرکنندگان نفت دنیا از جمله عربستان‌سعودی، عراق و روسیه رشد یا نگهداشتن سهم‌شان در بازار چین است، به طوری که در چند سال اخیر عربستان، عراق، روسیه و آنگولا بزرگترین سهام بازار وارداتی نفت خام چین را داشتند.
سنگ‌اندازی نفتی روسیه به نام امریکا به کام چین
وی ادامه داد: از لحاظ ژئوپلیتیکی هم می‌توان گفت روسیه انگیزه خاصی دارد که به منافع آمریکا ضربه بزند و از هر فرصت استفاده خواهد کرد تا بتواند جای خالی آمریکا را پر کند. البته روسیه در مقابل چین و آمریکا قدرت اقتصادی کوچک‌تری است، به همین دلیل هدفش این است که نقش آمریکا را کمرنگ‌تر کند، البته این یک بازی خطرناکی هم برای مسکو است چون می‌تواند قدرت گسترش چین را در جهان سریع‌تر کند.
رقابت روسیه- عربستان بر سر پکن
تحلیلگر موسسه بین‌المللی کپلر در ادامه تصریح کرد: اینکه روسیه توانست در ماه آوریل رتبه اول تامین‌کنندگان نفت و انرژی در بازار چین را بر عهده بگیرد، فعلا اهمیت زیادی ندارد، چون آمار صادرات و واردات نفت هر ماه نوسان مهمی تجربه می‌کند، به عنوان مثال در ماه می تا به حال عربستان توانسته رتبه اول را پس بگیرد. آمار کپلر نشان می‌دهد که تا 27 می واردات نفت چین از عربستان به 2 میلیون و 364 هزار بشکه در روز رسیده که در قیاس با واردات یک میلیون و 200 هزار بشکه‌ای که در ماه آوریل از همین کشور وارد شد، افزایش قابل توجهی است.
سوءاستفاده چین از افت قیمت نفت
وی درباره تضاد انرژی دو کشور روسیه و چین گفت: به عقیده بنده نمی‌توان گفت چین وابستگی مهمی به نفت روسیه دارد، در ماه‌های اخیر با عدم تعادل شدیدی در بازار نفت مواجه شده بودیم. فقط می‌توان گفت که دولت چین تمرکز کرده که از طریق شرکت‌های دولتی و البته شرکت پالایشی خصوصی از افت قیمت جهانی استفاده کنند و نفت را بیش از حد وارد و ذخیره‌سازی کنند. در واقع نتیجه افت شدید قیمت نفت روسیه به نام اورالس افزایش واردات نفت از سوی چین شده است.
چگونه دو کشور کمونیستی به هم نزدیک شدند؟
فلکشاهی خاطرنشان کرد: به طور کلی درست است که روابط اقتصادی روسیه و چین قوی و نزدیک‌تر شد و این از زمانی آغاز شد که اروپا و آمریکا روسیه را به علت انضمام کریمه تحت‌تاثیر تحریم‌های اقتصادی قرار دادند و قراردادهای بلندمدت در زمینه انرژی مثل قرارداد واردات 38 میلیارد متر مکعب گاز از طریق خط لوله قدرت سیبری اثبات ایجاد روابط نزدیک‌تر بین این دو کشور است.
وی یادآور شد: اگر به معاملات نفت از طریق راه‌های دریایی دقت کنیم متوجه می‌شویم که از 2013 تا 2020 سهم روسیه در بازار چین از 3 درصد به 11 درصد رسیده و این در حالی است که همزمان سهام عربستان کاهش پیدا کرده و از 25 درصد به 19 درصد رسیده است. در نتیجه می‌توان گفت که از سال 2014 روسیه و چین به یک نوع اتحاد اقتصادی حداقل در زمینه انرژی و سیاسی رسیده‌اند که هدف مشترک‌شان مقاومت و یا یک تعادل با سیاست آمریکا است.
بازار ایران دست چه کشورهایی افتاد؟
این کارشناس حوزه انرژی در ادامه درباره اینکه آیا روسیه می‌تواند جایگزین نفت ایران در چین باشد، توضیح داد: روسیه صد در صد می‌تواند جایگزین نفت ایران در بازار چین باشد، نه فقط روسیه بلکه کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز به خاطر شباهت کیفیت می‌توانند جایگزین نفت ایران باشند، حتی روابط اقتصادی چین با این کشورها در سال‌های اخیر قوی‌تر شده و شرکت‌های چینی در صنعت بالادستی نفت عراق بیش از دیگر کشورها فعال هستند.
وی گفت: در سال‌های اخیر سهم ایران در بازار نفتی چین از مسیر دریایی از 10 درصد در سال 2016 به 3 درصد افت کرد، اما سهم عربستان در این مدت از 16 درصد به 19 درصد و سهم روسیه از 8 درصد به 11 درصد رسیده است.
مسابقه برای دوستی نفتی با چین؛ از آسیا تا آمریکا
فلکشاهی درباره تشابه فیزیکی نفت ایران با دیگر کشورها و امکان جایگزینی تصریح کرد: از لحاظ فیزیکی و ژئوفیزیکی کشورهای منطقه و روسیه به خاطر شباهت فیزیکی نفت‌شان رقیب مستقیم ایران هستند و اخیر این رقبا وارد بازار چین شده‌اند، از جمله نروژ که تا آخر سال 2019 هیچ صادراتی به چین نداشت، با توسعه میدان بزرگ یوهان اسوردروپ در دریا شمال توانسته خودش را به عنوان جدیدترین رقیب معرفی کند. نفتی که از میدان یوهان‌اسوردروپ تولید می‌شود نفت متوسط است و مشخصات این نفت با نفت تولیدی میدان آزادگان شمالی در خوزستان که چینی‌ها آن را توسعه دادند شبیه است. در نتیجه واردت نفت چین از نروژ به 440 هزار بشکه در ماه آوریل هم رسید.
وی ادامه داد: همچنین کشور گویان به عنوان جدیدترین تولیدکننده نفت‌خام جهان که توانسته در اوایل 2020 به تولید برسد وارد بازار چین شد و در ماه می 3 نفتکش از این کشور به چین روانه شده و شباهتی با مخلوط نفت سبک ایران دارد.
رقبای غیرمستقیم ایران چه می‌کنند؟
تحلیلگر موسسه کپلر خاطرنشان کرد: بجز رقبای مستقیم برخی رقبا نیز به طور غیر مستقیم می‌توانند سهم بازار نفت ایران را بگیرند، از جمله آمریکا که در سال‌های اخیر به بزرگترین تولیدکننده نفت جهان تبدیل شد و قرار است که بر اساس توافق تجاری میان واشنگتن و پکن نفت بیشتری به چین صادر کند. در ماه می 3 محموله نفت آمریکایی به چین صادر شد که اولین محموله نفت‌خام میان این دو کشور از ماه ژانویه 2020 بوده است. البته آمریکا به علت سبک بودن نفت صادراتی‌اش رقیب مستقیم نفت خام ایران نیست، اما امکان دارد صادرات نفت سنگین به چین را بعنوان یک راهکار جهت پس گرفتن سهم بازار، افزایش دهد، در این صورت آمریکا نیز کشوری است که غیر از بحث تحریم‌ها می‌تواند بازار ایران را کوچک‌تر کند.
چرا چین، ایران را از دست نمی‌دهد؟
وی در ادامه درباره تداوم واردات چین از ایران گفت: به نظر من چین همیشه به واردات نفت از ایران ادامه خواهد داد چون می‌داند که این عملکرد قدرت چانه‌زنی‌اش را در برابر آمریکا قوی‌تر می‌کند. علاوه بر این یک دلیل دیگری که بر اساس آن چین واردات نفت ایران را ادامه می‌دهد این است که برخی از حجم نفت ایران که چین وارد می‌کند به عنوان بازپرداخت هزینه و دستمزد شرکت‌های چینی است که در صنعت بالادستی ایران در دهه اخیر فعال بوده و طبق قرارداد بیع متقابل حساب می‌شود. به این معنا که چین در برابر حجم نفت دریافتی به ایران بدهکار نمی‌شود
فلکشاهی یادآور شد: در هر حال در این رقابت اقتصادی بین نه فقط ایران و روسیه بلکه ایران، روسیه، عربستان، عراق و...؛ چین بزرگترین برنده خوهد بود زیرا می‌تواند تخفیف بیشتری از این تامین کنندگان بگیرد و متاسفانه ایران در این رقابت تقریبا هیچ قدرت چانه‌زنی ندارد، زیرا تمام مشتریان سنتی ایران را کنار گذاشته و وابستگی ایران به چین تقریبا کامل شده است.
