"نیچر" در نقش مادر برای علوم بشر

نشریه علمی "نیچر"(Nature) یک نشریه بین‌المللی هفتگی است که بهترین پژوهش‌های "داوری همتا" را در همه زمینه‌های علم و فناوری براساس اصالت، اهمیت، علایق میان‌رشته‌ای، بهنگام بودن، دسترسی، ظرافت و نتیجه‌گیری‌های شگفت آور منتشر می‌کند.

داوری همتا، بازنگری با دقت یا داوری دقیق(Peer review) به روند بازنگری همه‌جانبه مقاله‌های علمی توسط متخصصان همان رشته گفته می‌شود. متخصصان آن رشته، پژوهش‌های دریافت شده را تجزیه و تحلیل و یافته‌های آن را بررسی می‌نمایند و به پرسش‌های ویژه‌ای که دیگر صاحب‌نظران، اعم از مسئولین مجله(معمولا سردبیران) و خوانندگان متخصص مطرح می‌کنند، پاسخ می‌دهند. سپس داوران همتا نکته‌های مفیدی در مورد میزان اهمیت و نوآوری و طرز ارائه نتایج و اعتبار آنها، رعایت اصول اخلاقی و سایر ویژگی‌های مقاله‌هایی که داوری می‌نمایند، مطرح می‌کنند. تا دهه نود، داوری همتا دقیقاً مورد مطالعه قرار نگرفته بود.

به طور کلی ژورنال علمی یا ژورنال آکادمیک نشریه‌ای است که به صورت منظم پژوهش‌هایی را در زمینه یک یا چندین یا همه رشته‌های دانشگاهی با استفاده از داوری همتا منتشر می‌کند. این ژورنال‌ها محلی برای معرفی دقیق پژوهش‌های نو و نقد پژوهش‌های موجود است. محتویات این نشریات در قالب مقاله عرضه شده و غالباً شامل تحقیقات دست اول، مقالات مروری و نقد کتاب است. بنابر گفته "هنری اولدنبرگ" نخستین سردبیر قدیمی‌ترین نشریه دانشگاهی جهان، هدف یک نشریه دانشگاهی دادن فرصتی به محققان در اثر گذاشتن بر دانش دیگران، مشارکت در بهبود دانش و دستیابی به تکامل فلسفی و علمی است. اصطلاح نشریه دانشگاهی به تمامی نشریه‌های پژوهشی در تمامی زمینه‌ها اشاره دارد.

ژورنال‌های علمی با چاپ مقالات و نتایج پژوهش‌های محققان سراسر جهان به ایجاد ساختار نظام‌مند در علم کمک می‌کنند، به این صورت که می‌توان با دنبال کردن ارجاعات مختلف در این نشریات، روند حرکت علم و رشد آن را بررسی کرد.

ژورنال‌های علمی بسیار زیادی در حال حاضر به شکل‌های مختلف از جمله چاپ کاغذی یا فقط به صورت آنلاین انتشار می‌یابند و چندین سایت مهم به نمایه و ارائه فهرست آن‌ها می‌پردازند.

ژورنال علمی "نیچر" در همین راستا، اخبار و تفاسیر علمی را با سرعت و به شکل معتبر، با روشنگری و فراهم کردن بینش نسبت به موضوعات مهم و برجسته و به‌روز دنیای علم، در دسترس قرار می‌دهد و بر دانشمندان و عموم مردم تأثیر می‌گذارد.

مجله "نیچر" رسالت خود را اول خدمت به دانشمندان از طریق انتشار سریع پیشرفت‌های چشمگیر در هر شاخه از علوم و فراهم کردن زمینه‌ای برای گزارش و بحث در مورد اخبار و موضوعات دنیای علم می‌داند. دوم، اطمینان از انتشار سریع دانش و نتایج مطالعات علمی در سراسر جهان به روشی که اهمیت آنها را برای دانش، فرهنگ و زندگی روزمره نشان دهد.

بیانیه اصلی رسالت نیچر برای اولین بار در ۱۱ نوامبر ۱۸۶۹ منتشر شد.

مجله نیچر، هیئت تحریریه خارجی ندارد و تمام تصمیمات راجع به مقالات توسط گروهی از سردبیران حرفه‌ای به صورت تمام وقت گرفته می‌شود.

مجله نیچر که از سال ۱۸۶۹ میلادی تاکنون منتشر می‌شود، یک نشریه هفتگی جامع است که در میان پرارزش‌ترین مجله‌های علمی جهان قرار دارد. این نشریه ارجاع داده شده‌ترین مجله علمی است. ضریب تأثیرگذاری مجله در سال ۲۰۱۷ با نمره تقریبی ۵۵ در رده اول نشریات علمی جامع قرار گرفت.

از جمله مهم‌ترین مقالات منتشر شده در این مجله می‌توان به مقاله‌های زیر اشاره کرد:

بحث اثباتی درباره وجود نوترون توسط "جیمز چادویک"

· کشف ساختار DNA از "واتسون" و "کریک"

· کشف و گزارش پالسارها

· کشف و گزارش سوراخ در لایه اوزون

"نیچر" یک مجله علمی چند رشته‌ای انگلیسی است که برای اولین بار در تاریخ ۴ نوامبر ۱۸۶۹ منتشر شد. این مجله یکی از شناخته شده‌ترین ژورنال‌های علمی در جهان است و توسط پایگاه "Science Edition" از گزارش‌های استنادی ژورنال‌ها در سال ۲۰۱۰ به عنوان معتبرترین ژورنال جهان رتبه‌بندی شد و آن را به یکی از عالی رتبه‌ترین مجلات جهان تبدیل کرد.

دانشمندان تحقیقی، مخاطبان اصلی این مجله هستند، اما خلاصه‌ها و مقالات همراهی که در این مجله منتشر می‌شود، برای این است که بسیاری از مهم‌ترین مقالات را برای دانشمندان و دانشجویان و افراد علاقه مند در زمینه‌های دیگر قابل فهم کند.

ابتدای هر شماره از این مجله، سرمقاله‌ها، اخبار و مقالات برجسته در مورد موضوعات مورد علاقه عمومی دانشمندان، از جمله امور جاری، بودجه علمی، تجارت، اخلاق علمی و پیشرفت‌های تحقیق قرار می‌گیرد. همچنین بخش‌هایی در زمینه کتاب، هنر و داستان‌های کوتاه علمی-تخیلی در نظر گرفته می‌شود. باقی مجله نیز بیشتر از مقاله‌های تحقیقاتی(مقاله یا نامه) تشکیل شده است که غالبا متراکم و کاملاً فنی هستند. به دلیل محدودیت‌های زیاد در مجله‌ها، اغلب متون چاپ شده در واقع خلاصه‌ای از مطالعه مورد نظر است و جزئیات زیادی در رابطه با مطالب تکمیلی در وب‌سایت این ژورنال ارائه می‌شود.

بسیاری از زمینه‌های تحقیق وجود دارد که در آن پیشرفت‌های مهم جدید و تحقیقات اصلی به صورت مقاله یا نامه در نیچر منتشر می‌شود. مقالاتی که در این ژورنال چاپ شده‌اند همواره به دلیل حفظ استانداردهای تحقیقاتی بالا در سطح بین المللی تحسین می‌شوند. سردبیران نیچر می‌گویند در این مدت، کمتر از هشت درصد از مقالات ارسال شده برای انتشار پذیرفته شده‌اند.

مجله نیچر در سال ۲۰۰۷ به همراه مجله ساینس(Science) جایزه "شاهزاده آستوریاس" برای ارتباطات و علوم انسانی را دریافت کرد.

جوایز شاهزاده/شاهدخت آستوریاس مجموعه‌ای از جوایز سالیانه در اسپانیا است که توسط بنیاد شاهزاده آستوریاس اعطا می‌گردد. این مراسم هر ساله در آمفی‌تئاتر کامپوآمور شهر ابیه‌دو برگزار می‌شود و طی آن جوایزی در هشت رشته مختلف، شامل پنجاه هزار یورو وجه نقد، یک تندیس ویژه به عنوان نماد این جایزه و یک دیپلم افتخار به بهترین دستاوردهای آن گروه اعطا می‌شود.

تحقیقات مجله نیچر توسط انتشارات "نیچر ریسرچ"(Nature Research) که قبلاً با عنوان "گروه انتشارات نیچر" شناخته می‌شد چاپ می‌شود. این انتشارات، خود بخشی از شرکت انتشارات علمی بین‌المللی "اسپرینگر نیچر"(Springer Nature) است که ژورنال‌های علمی، مجلات، پایگاه داده‌های آنلاین و خدمات علمی و پزشکی را منتشر می‌کند. گفتنی است که این انتشارات اکنون بیش از ۸۰۰ کارمند دارد.

پرچمدار انتشارات "نیچر ریسرچ" ژورنال نیچر است؛ یک مجله هفتگی چند رشته‌ای که برای اولین بار در سال ۱۸۶۹ منتشر شد. این انتشارات همچنین ژورنال‌های پژوهشی، مجلات علمی دانشگاهی و طیف وسیعی از مجلات دسترسی آزاد را منتشر می‌کند.

همچنین شرکت مادر یعنی "اسپرینگر نیچر"، مجله "ساینتیفیک امریکن" را به ۱۶ زبان منتشر می‌کند که مجله‌ای برای عموم مردم است.

اکنون ۱۵۰ سال از تاسیس ژورنال گران‌بها و تاثیرگذار نیچر می‌گذرد، تاریخی مملو از افتخار و موفقیت در ترویج علم و تبدیل زمین به جایی بهتر برای زندگی که همواره باید قدر دانسته شود.

دانشمندان به همین مناسبت برای جشن تولد ۱۵۰ سالگی نیچر گردهم آمدند و تک تک مقالاتی را که طی این ۱۵۰ سال توسط این نشریه منتشر شده است، بررسی و دسته بندی کرده و آنها را با ساخت یک ویدیو به شکل یک نمایه گرافیکی درآوردند.

صدایی که این ویدیو را شرح می‌دهد از نحوه شکل گیری آن و معانی و مفاهیمی که در این نمایه گرافیکی مستتر است سخن می‌گوید.

در این ویدیو گفته می‌شود که این نمایه گرافیکی، سوابق ۱۵۰ ساله نیچر است. ۱۵۰ سال تحقیق علمی که از بررسی تک تک مقالاتی که در طول این سالها در نیچر منتشر شده یا مقالات منتشر شده در نیچر به آنها ارجاع داده شده‌اند، تشکیل شده است و نتیجه همکاری دانشمندان و کشفیات آنها است که دنیای علم امروزی را شکل داده‌اند.

هر نقطه در این نمایه نماینده یک مقاله است و رنگ آن نشان دهنده یک زمینه علمی است. به عنوان مثال نقطه‌های زرد رنگ نشان دهنده مقالاتی هستند که در زمینه علوم زمین و فضا منتشر شده‌اند و رنگ سبز نیز نمایانگر مقالات حوزه فیزیک است.

هر دو نقطه(مقاله) اگر به یک مقاله یا منبع مرجع ارجاع داده شده باشند توسط رشته‌ای به آن متصل شده‌اند و دانشمندان با استفاده از این الگوی ساده، شبکه‌ای از تمام مقالاتی را که طی این ۱۵۰ سال در نیچر منتشر شده است، ایجاد کردند.

ترسیم این نقاط از انتشار اولین مقاله در سال ۱۸۶۹ شروع شده است که روزهای آغازین انتشار مقالات علمی بوده است و پیش از آن، مقالات علمی به شکل امروزی در دسترس نبوده‌اند.

این نقاط در سال‌های ابتدایی چندان به هم متصل نیستند، اما با گذر زمان همه چیز تغییر می‌کند و نقاط و رشته‌ها به شکلی منظم با یکدیگر شبکه تشکیل می‌دهند.

در سال ۱۹۸۶ کشف ابررساناهای دما بالا موجب تکثر مقالات حوزه فیزیک می‌شود که به رنگ سبز نشان داده شده‌اند. این زمینه‌ای از علم است که در قرن‌های ۲۰ و ۲۱ به پیشرفت و توسعه خود ادامه داد.

سال ۱۹۳۰ نیز نقطه آغاز کشف و توسعه دنیای اتم‌ها بود و مقالات حوزه فیزیک هسته‌ای در دهه ۳۰ و ۴۰ میلادی رشد چشمگیری داشتند.

یکی دیگر از نقاط عطف دنیای علم انتشار اولین مقاله راهگشا در زمینه علم ژنتیک در سال ۱۹۴۲ است که به رنگ سفید یا شیری نشان داده می‌شود و به شکل عجیبی تا چند دهه بعد به آن پرداخته نمی‌شود تا اینکه در اواخر دهه ۹۰ میلادی، کشفیات جدید در این حوزه موجب پیشرفت این رشته و افزایش تعداد مقالات درباره آن می‌شود.

هر نقطه در این نمایه که نشانگر انتشار یک مقاله در ژورنال معتبر "نیچر" است، جای خود را دارد. هر کشف منتشر شده در این مجله با مقالات پیش و پس از خود تایید شده است و این شبکه باشکوه را تشکیل داده است.

هر اکتشاف بر اساس مقالات قبلی حاصل شده و همچنین زمینه را برای کشفیات بعدی و یا توسعه خود در آینده فراهم کرده است که در این ویدیو قابل مشاهده است.

اما نکته قابل توجه این است که کشف ساختار دی‌ان‌ای به عنوان نمونه در این ویدیو مثال زده شده و سوابق آن در زیر آن، نه تنها مقالات منتشر شده در نیچر، بلکه تمام مقالات منتشر شده در دنیای علم را که این مقاله از آنها استفاده کرده است، نشان می‌دهد. سپس مقالاتی که از مقالات مرجع اولیه استفاده کرده‌اند و همینطور تا انتشار اولین مقاله در این زمینه پیش می‌رود.

سپس در بالای مقاله کشف ساختار دی‌ان‌ای، تمام مقالاتی را که به آن ارجاع داده شده‌اند، نشان داده می‌شود.

نکته جالب در اینجا این است که مقالاتی که منجر به کشف ساختار دی‌ان‌ای و انتشار مقاله مذکور شده‌اند که به عنوان یک نقطه عطف در دنیای علم و به خصوص علم ژنتیک به حساب می‌آید، به ترتیب اغلب از مقالات پزشکی، شیمی و فیزیک بهره برده‌اند، در حالی که پس از آن، داستان متفاوت می‌شود و این کشف منجر به پیدایش مقالاتی در زمینه مهندسی و فناوری، ریاضی و حتی علوم انسانی و علوم اجتماعی می‌شود.

به همین شکل، هر مقاله‌ای در این شبکه، داستان مخصوص و شبکه منحصر بفرد خود را دارد. هر مقاله و هر بخش، نقش خود را در تشکیل این نمای کلی از دنیای علم ایفا می‌کنند. مجله نیچر نیز در طول این ۱۵۰ سال نقش خود را در این داستان ایفا کرده است.

ایسنا