آتش تحریم بر جان گازهای همراه نفت

تا چند سال پیش مشعل‌های نفتی یا همان فلرها را به عنوان نماد صنعت نفت و پویایی این صنعت می‌شناختند و حتی افرادی با دیدن این مشعل‌ها به تماشا می‌نشستند اما به مرور زمان لزوم توجه به خاموش‌شدن این مشعل‌ها هم از بعد اقتصادی و هم زیست‌محیطی خودنمایی کرد و وزارت نفت به فکر جمع‌آوری گازهایی افتاد که تا پیش از این دود می‌شد و به هوا می‌رفت.

سالانه افزون بر ۱۵۰ میلیارد متر مکعب گاز تحت عنوان فلرینگ (یا سوزاندن گازها توسط مشعل) در جهان به مواد آلاینده تبدیل می‌شود که بر اساس آمارهای بانک جهانی این رقم چیزی معادل یک سوم مصرف گاز کل اروپا است. از کل حجم گازهای آلاینده، ۷۵ درصد آن متعلق به ۱۰ کشور است که ایران هم جزء آنها محسوب می‌شود.

بر این اساس ابتدا تصمیم بر آن شد تا طرح‌های جدیدی که در صنعت نفت ایران تعریف می‌شود بدون فلرینگ باشد و مشعل تنها برای اطمینان و مواقع اضطراری ساخته شود.

همچنین وزارت نفت مکلف شد تا تکلیف فلرهای قبلی را نیز مشخص کند. در این مورد، در مفاد مرتبط با وزارت نفت در ماده ۴۸ قانون برنامه ششم توسعه کشور آمده است که تمامی طرح‌های جمع‌آوری، مهار، کنترل و بهره‌برداری از گازهای همراه تولید و مشعل در کلیه میادین نفتی و تأسیسات صنعت نفت را با تعیین نرخ عادلانه خوراک آن‌ها ظرف مدت حداکثر سه ‌ماه از تاریخ لازم‌الاجراء شدن این قانون از طریق فراخوان به مردم و بخش غیردولتی واگذار کند به گونه‌ای که تا پایان برنامه حداقل نود درصد گازهای مشعل مهار و کنترل شده باشد.

امری که وزیر نفت نیز بر آن تاکید داشته تا آنجا که به گفته زنگنه، بیش از ۹۶ درصد گازهای همراه نفت در ۶ منطقه اصلی تا دو سال آینده جمع‌آوری شده و بخشی برای مصرف سوخت به شبکه داده می‌شود و هیدروکربورهای سنگین‌تر به عنوان خوراک پتروشیمی در نظر گرفته خواهد شد.

بر این اساس در شرایط فعلی اجرای همزمان ۹ طرح NGL در مجموع با ظرفیت جمع‌آوری روزانه ۵.۱ میلیارد فوت مکعب گازهای همراه نفت شامل طرح‌های پالایشگاه گاز بیدبلند دو (شامل چهار طرح NGL) ، پالایشگاه گاز یادآوران خلیج فارس (NGL ۳۲۰۰)، پالایشگاه گاز هنگام (مشعل گازی جزیره قشم)، (دهلران) و NGL ۲۳۰۰ میدان مارون، NGL خارگ در دستور کار قرار گرفته است.

وزیر نفت همچنین تاکید کرده که یکی از مهمترین این طرح‌ها یعنی پالایشگاه بیدبلند ۲ با سرمایه‌گذاری ۳.۵ میلیارد دلار امسال به بهره‌برداری می‌رسد و ۵۶ میلون متر مکعب گاز همراه را فرآورش می‌کند.

پروژه پالایشگاه بیدبلند در حال حاضر ۹۵ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و اقدامات لازم برای گشایش اعتباری اسناد این پروژه از طریق صندوق توسعه ملی انجام شده و با بهره‌برداری از آن روزانه ۴۰۰ تا ۴۵۰ میلیون فوت مکعب گاز مشعل جمع‌آوری و برای مصرف مجتمع‌های پتروشیمی خلیج فارس ارسال می‌شود.

زنگنه در مورد طرح جمع‌آوری گازهای مشعل نیز گفته که در قالب طرح‌های NGL۳۱۰۰, NGL ۳۲۰۰ ، خارک و بیدبلند دو قرارداد با پتروشیمی مارون و هلدینگ خلیج فارس به ارزش نزدیک به ۷.۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری برای جمع‌آوری گازهای مشعل منعقد شده که از این گاز به عنوان خوراک صنعت پتروشیمی استفاده خواهد شد.

بر اساس تکلیف وزارت نفت باید تا سال ۱۴۰۰ همه گازهای مشعل در شرق کارون جمع‌آوری شوند و هدف از اجرای پروژه ان جی ال ۳۱۰۰ جلوگیری از هدررفت و سوزاندن گازهای همراه نفت ناشی از چاه های نفتی منطقه است که تا یک سال دیگر به بهره‌برداری خواهد رسید.

مدیر برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ایران نیز در خصوص آخرین وضعیت طرح‌های ان جی ال می گوید: با اشاره به تاکید وزیر نفت در مورد پیگیری پروژه‌های مربوط به گازهای مشعل، هم اکنون برای جلوگیری از سوزندان این گازها، سناریوهای مختلفی تعریف شده است. بخشی از این گازها ( از مجموع ۲۵.۷۹ میلیون متر مکعب در روز) قرار است که به کارخانه‌های ان جی ال ۳۱۰۰، ان جی ال ۳۲۰۰ و ان جی ال خارگ برود.

مدیر برنامه ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ایران در مورد پیشرفت پروژه ان جی ال خارگ تاکید کرده که این پروژه که پیش تر با هدف جمع آوری حدود ۶۰۰ میلیون فوت مکعب گازهای همراه میدان‌های دریایی منطقه خارگ (درود، ابوذر، فروزان) در دست اجرا بوده است، اما به دلیل کمبود گازهای پیش بینی شده هم اکنون برنامه انجام کار تغییر کرده و قرار شده روزانه ۳۰۰ میلیون فوت مکعب گاز جمع آوری شود.

اما مشکل فلر تنها مربوط به خوزستان یا جزیره خارک نیست. توسعه فازهای پارس جنوبی علاوه برآنکه تولید گاز کشور را افزایش داده،‌ همچنین باعث شده تا فلرهای کوچک و بزرگ در ساحل خلیج فارس قد علم کنند.

نکته مهم این است که فلرها در این منطقه تنها با هدف کنترل فشار سیستم تعریف شده و بنابراین نباید شاهد فلرها با شعله‌هایی بلند در این منطقه باشیم.

با این حال،‌ درهر چند وقت یک بار خبر شعله‌های بلند فلر در این منطقه به گوش می‌رسد. در آخرین مورد آن،‌ بد سوزی فلر یکی از پتروشیمی‌ها باعث آلودگی هوا در عسلویه شد.

تا آنجا که صدای مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر نیز بلند شد. وی گفت که بدسوزی شدید یک فلر از پتروشیمی‌های مستقر در عسلویه طی ۲ روز گذشته منجر آلودگی شدید هوا در منطقه شده است. این مشکل در یکی از پتروشیمی‌های بزرگ عسلویه به دلیل مشکلات فرایندی موجب آلودگی شدید هوا در منطقه شده که با پیگیری‌های صورت گرفته اقدام‌های فوری و کنترلی از سوی این واحد پتروشیمی با تاکیدهای لازم در حال انجام و تا چند ساعت آینده براساس اعلام متولیان پتروشیمی متوقف خواهد شد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر همچنین تاکید کرده که هرگونه ایجاد فلرینگ و بدسوزی فلر که موجب ایجاد آلودگی هوا شود، غیرقانونی و سازمان حفاظت محیط زیست پیگیری های قضایی را در این خصوص انجام خواهد داد.

پیش از این نیز وزیر نفت درباره فلرینگ عسلویه صحبت کرده بود. وی گفته بود که در طرح‌های اولیه گمان نمی‌شد این منطقه تا این حد توسعه پیدا کند بنابراین گاز خروجی را بیشتر در نظر گرفتند.

با این حال زنگنه مشکل اصلی در بدسوزی فلر فازها و پتروشیمی‌های عسلویه را مشکلات ناشی از تحریم‌ها عنوان کرده و گفته که بخشی از فلرها نیز به این دلیل است که برخی تجهیزات در پالایشگاه‌های جدید نصب و تنظیم نشده است. البته این سال‌ها میزان گاز در ۱۰ فاز اول کم شده و به مرور کم‌تر خواهد شد.

همچنین سازمان برنامه و بودجه نیز معتقد است اعمال تحریم و موانع خارجی در کنار عدم همکاری دستگاه ها، مقامات و اشخاص مرتبط، مهمترین دلایل عدم تحقق هدف کمی در زمینه کاهش گازهای همراه سوزانده شده در کشور بوده است.

از همین روست که وزیر نفت با تائید جدی بودن تحریم‌های نفتی آمریکا این اقدام را "دشمنی بسیار خشن" علیه مردم ایران می‌داند.

با این حال وزارت نفت با وجود این مشکلات برنامه خود را برای جمع‌آوری و کنترل گازهای همراه نفت ادامه داده و پیش از این نیز با اجرای کامل طرح آماک در اطرلف اهواز، ثابت کرده که عزم جدی برای حفظ محیط‌زیست در کنار بهره‌مندی از منافع اقتصادی آن دارد.

پیش از اجرایی‌شدن طرح آماک، مجموع گازهای ترش آلاینده همراه نفت لایه بنگستان به میزان ۲۴۱ میلیون فوت مکعب در روز، در مشعل‌های واحدهای بهره‌برداری سوخته و باعث انتشار روزانه حدود ۹ هزار تن مواد آلاینده در محیط‌زیست می‌شد. فاز دوم طرح آماک ۷۵۰۰ تن آلاینده که بخش عمده آن را گوگرد تشکیل داده، از سطح هوای اهواز و مناطق و شهرستان‌های اطراف پاک‌سازی می‌کند که این یک اتفاق بسیار مهم است.

رئیس دفتر رئیس جمهوری نیز تاکید دارد که در حوزه رفع آلایندگی‌های زیست محیطی نیز برنامه‌های متعددی در دست اجراست و وزارت نفت نیز در این زمینه گام‌های موثری برداشته است.

در سال‌های اخیر اگرچه مشکلاتی نظیر تامین مالی و یا بازگشت تحریم‌ها باعث کند شدن جمع‌آوری گازهای همراه شده اما به نظر می‌رسد واگذاری طرح‌ها به بخش خصوصی و استفاده از منابع صندوق توسعه ملی، امیدها برای موفقیت در این زمینه را بیشتر کرده تا آنجا که تا دو سال آینده بیش از ۹۰ درصد از این گازها نه تنها سوزانده نمی‌شود بلکه با تبدیل شدن به خوراک پتروشیمی‌ها،‌ به محصولاتی با ارزش بالا تبدیل خواهند شد.

 ایرنا