به گزارش ایسنا، آسیب شناسی پرخاشگری و خشونت در رویدادهای ورزشی به ویژه علل مختلف فضای تنش‌زا روی سکوها در ورزشگاه‌های ایران و راهکارهای جلوگیری از رفتارهای نابه‌هنجار صورت گرفته یکی از مهم‌ترین مسائلی است که طی چند ساله اخیر گریبان‌گیر فوتبال ایران شده است؛ اتفاقی بغرنج که علاوه بر ایجاد التهاب و تنش روی سکوها، بی احترامی به ورزشکاران یا طرفداران حریف با فحاشی و ناسزا و نامناسب کردن فضا برای حضور کودکان و خانواده‌ها را موجب شده است در حالی که یکی از مهم‌ترین مزیت‌ها و فرصت‌های ناشی از رقابت‌های ورزشی، ایجاد فضای نشاط آور و لذت‌بخش برای فرزندان و خانواده ها است. اما سکوها در ایران نه تنها محیطی امن و فضای مناسبی برای همدلی و نزدیکی افراد نیست بلکه به بستری نا امن که صرفا محلی برای تخلیه ذهنی ناشی از سرکوب‌های خانوادگی و اجتماعی است، تبدیل شده اند.
آنچه انتظار می‌رود این است که متولیان ورزش کشور از یک سو و نظام آموزشی کشور از سوی دیگر با برنامه‌ریزی درست در مسیری گام بردارند که شاهد بهبود فضای ورزشی در رویدادهای ورزشی مختلف و به ویژه مسابقات فوتبال باشیم. تحقق این هدف نیازمند تربیت صحیح فرزندان در خانواده، آموزش مناسب در محیط مدرسه و دانشگاه، مدیریت درست برگزاری مسابقات و فراهم کردن تجهیزات و امکانات لازم از سوی نهادهای متولی است. در عین حال وجود الزامات قانونی بسیار مهم بوده و قابل چشم پوشی نیست.
در ادامه نظرات برخی اساتید دانشگاه در گفت‌وگو با ایسنا در ارتباط با علل مختلف پرخاشگری و خشونت در رویدادهای ورزشی و نیز راهکارهای کاهش فضای ملتهب سکوها آورده شده است.
نبود امکانات، یکی از علل اصلی ایجاد هیجانات منفی در ورزشگاه‌ها
محمدرضا نقابیان، روانشناس پیشین باشگاه لیل فرانسه که سابقه دو فصل حضور در این تیم فرانسوی را دارد در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه از اصلی‌ترین علل رفتارهای تنش‌آمیز در ورزشگاه‌های ایران "عدم رضایت" از سوی تماشاچیان است، بیان کرد که ایجاد امکانات زیرساختی، ارائه آموزش‌های لازم، انجام فعالیت‌های فرهنگی و لحاظ الزامات قانونی از جمله راهکارهای اصلی دستیابی به فضایی مطلوب در ورزشگاه‌هاست.
وی با تاکید بر اینکه باید به دنبال علل اصلی رفتارهایی باشیم که فضایی ملتهب و تنش‌آفرین را روی سکوها در ورزشگاه‌های ایران به وجود می‌آورد، عنوان کرد که مسائل زیربنایی بسیار مهم‌تر از مسائل ظاهری است و تا زمانی که نتوانیم چالش‌های کلیدی را حل کنیم صرفا مرتفع کردن دغدغه‌های ظاهری نتیجه‌بخش نخواهد بود. یکی از دلایل اصلی رفتارهای متشنج روی سکوها عدم رضایت از سوی تماشاچیان است که به دلیل سطوح فرهنگی متفاوت به صورت‌های مختلف بروز پیدا می‌کند و زمانی که فرد نمی‌تواند خود را به صورت مناسب کنترل و مدیریت کند این عدم رضایت جلوه ظاهری پیدا کرده و به سکوها و فضای ورزشگاه منتقل می‌شود.
روانشناس پیشین باشگاه لیل فرانسه در ادامه با تاکید بر این که نبود امکانات یکی از علل اصلی ایجاد اغتشاش در ورزشگاه‌ها تلقی می‌شود، صحبت‌هایش را اینگونه ادامه داد که این اغتشاشات ناشی از عدم رضایت است و این عدم رضایت به طور مثال از نبود امکانات نشأت می‌گیرد. باید واکاوی کنیم که چه مسائلی مردم را عصبی و تحریک می‌کند؟ اگر به پاسخ این پرسش دست یابیم به طور حتم می‌توانیم با مدیریت رفتارهای ظهور و بروز پیدا کرده از سوی تماشاچیان، فضای ورزشگاه‌ها را نیز کنترل کنیم.
نقابیان با بیان اینکه برخی از امکانات با هزینه‌های بسیار پایینی قابل تامین هستند و به راحتی می‌توان از طریق آنها رضایت خاطر را در تماشاچیان ایجاد کرد، خاطرنشان کرد: نباید مردم را بابت امکانات جزئی و سطحی اذیت و ناراحت کرد، اینکه در برهه زمانی کنونی صندلی‌های ورزشگاه‌ها از نظافت لازم برخوردار نباشد یا اینکه یک تماشاچی به منظور آب خوردن صندلی خود را ترک کند و وقتی بازمی‌گردد ببیند این صندلی توسط فرد دیگری مورد استفاده قرار می‌گیرد قابل هضم نیست! بنابراین برخی امکانات و تسهیلات همان‌گونه که اشاره شد با هزینه‌های اندک قابل تامین هستند و فضای روانی مناسبی را برای تماشاچیان ایجاد می‌کنند، در عین حال باید توجه داشته باشید که برخی از امکانات و تجهیزات نیز نیازمند هزینه‌های بیشتری بوده که در این رابطه باید توسط مسئولان ذی‌ربط تامین اعتبار شده و به استانداردهای روز دنیا نزدیک شویم.
وی با اشاره به اینکه نبود امکانات لازم و کافی هیجانات منفی را از سوی تماشاچیان حاضر در ورزشگاه‌های کشور به دنبال خواهد داشت، تاکید کرد که این هیجانات منفی به صورت‌های مختلف از جمله اعتراض و توهین به داور، بازیکن، مربی و غیره و نیز اعمال خسارت به تجهیزات نمایان می‌شود و به طور حتم ایجاد امکانات که به عنوان اصلی‌ترین مورد زیرساختی تلقی شده باید هرچه سریع‌تر در دستور کار متولیان امر قرار گیرد.
عموم خشونت‌ها و پرخاشگری‌های صورت گرفته در ورزشگاه‌های ایران، "کلامی" است
محسن اسمعیلی، مدیر گروه مدیریت ورزشی پژوهشگاه تربیت بدنی و علوم ورزشی در گفت‌وگو با ایسنا، ضمن تقسیم عوامل اصلی بروز خشونت و پرخاشگری در ورزشگاه‌های ایران به عوامل "بخشی و فرابخشی" اظهار کرد که عموم خشونت‌ها و پرخاشگری‌های صورت گرفته در ورزشگاه‌های ایران، "کلامی" است.
وی یادآور شد که خشونت و پرخاشگری از جمله آسیب‌هایی است که طی چندین سال گذشته در فضای ورزش ایران نمود پیدا کرده و سال به سال رو به افزایش است و تمامی فعالیت‌هایی که عمدا و آگاهانه توسط افراد مختلف از جمله بازیکن، مربی، داور، تماشاچی و سایر افراد انجام می‌شود را شامل شده که در بخش پرخاشگری موجب آسیب‌های جدی روانی و در بخش خشونت عامل آسیب‌های جدی جسمی و روانی است.
مدیر گروه مدیریت ورزشی پژوهشگاه تربیت بدنی و علوم ورزشی با بیان اینکه آسیب‌های ناشی از خشونت شدیدتر از پرخاشگری است، اظهار کرد که ورزش ما در دوران گذار قرار دارد و از مرحله آماتوری به سمت فضای حرفه‌ای در حرکت است هرچند با استانداردهای جهانی فاصله داریم. ورزش ایران در حال حاضر مصداق "هدف، وسیله را توجیه می‌کند" و تفکر غالب "نتیجه‌گرایی به هر قیمتی است" و با توجه به عدم ثبات مدیریت در ورزش ایران هر یک از مسئولان ذی‌ربط قصد دارند به منظور بقای خود کسب نتیجه کنند تا بتوانند نسبت به کارنامه‌شان پاسخگو باشند اما در این مسیر توجه چندانی به معیارها و شاخص‌های تعریف شده در ورزش روز دنیا ندارند.
اسمعیلی در ادامه با اشاره به راهکارهای موجود به منظور کنترل خشونت و پرخاشگری در ورزشگاه‌های کشور، عنوان کرد که باید رسانه‌ها، آموزش و پرورش، وزارت علوم و خانواده‌ها تمام تلاش خود را به منظور تربیت صحیح افراد به کار گیرند و در عین حال باشگاه‌های ورزشی توجه جدی به حضور روانشناس ورزشی داشته باشند تا اینگونه رفتار عوامل خود اعم از بازیکن، مربی و سایر عوامل را مدیریت کنند، این مساله در کشورهای توسعه یافته مدنظر قرار گرفته و در کشور ما نیز به عنوان یک مساله جدی باید به آن توجه شود.
وی کانون هواداری را مهم‌ترین ابزار مدیران ورزشی برای کنترل سکوها دانست و بیان کرد که باید به نقش لیدرها در این راستا توجه جدی داشت و به عنوان یک شغل به آن نگاه کرد چرا که بعضا شاهد تحریک سکوها از طریق لیدرها در ورزشگاه‌ها هستیم و به طور حتم با انتخاب لیدرهای مناسب و تشکیل ساختار لازم در حوزه کانون هواداری می‌توانیم موجب بهبود فضای ورزشگاه‌ها شویم. علاوه بر این حضور خانواده‌ها در ورزشگاه‌ها را به عنوان یکی‌دیگر از راهکارهای ارائه شده در زمینه بهبود فضای فرهنگی ورزشگاه‌هاست و می‌تواند کمک جدی به بهبود فضای فرهنگی ورزشگاه‌ها کند و زمینه‌ساز بروز رفتار مناسب‌تری از سوی برخی تماشاچیان هنجارشکن شود. همچنین باید به الزامات قانونی نظیر نصب دوربین‌ها و نیز سایر تجهیزات لازم به منظور کنترل رفتار تماشاچیان توجه جدی داشت و اینگونه فضای بهتری را در ورزشگاه‌ها ایجاد کرد.
تماشاگر؛ آخرین حلقه پرخاشگری و خشونت در ورزشگاه‌ها
علی شریف‌نژاد، سرپرست پژوهشگاه تربیت بدنی و علوم ورزشی هم در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اینکه در دهه ۷۰ و ۸۰ میلادی چالش‌های هواداری در کشورهایی نظیر انگلستان و اسکاتلند مسائل بغرنجی را در ورزش پدید آورده بود، یادآور شد که این کشورها با برنامه‌ریزی مدون و آگاهی‌بخشی چنین چالشی را پشت سر گذاشتند و باید بدانیم که به هیچ وجه تماشاچیان ایرانی با آنها قابل مقایسه نیستند و اگر برنامه‌ریزی درستی توسط مسئولان صورت گیرد به طور حتم نتایج مطلوبی رقم می‌خورد.
وی اینگونه اظهاراتش را ادامه داد: فضای ورزشگاه‌ها به گونه‌ای است که خشونت و پرخاشگری در جمع زمینه بروز پیدا می‌کند و جنبه فردی ماجرا نیز خود را نشان می‌دهد اما آنچه اهمیت دارد این است که تماشاگران آخرین حلقه بروز پرخاشگری و خشونت در فضای ورزشگاه‌ها هستند. نباید تمام علل این مساله به تماشاچیان ربط داده شود و مدیریت برگزاری رویدادهای ورزشی مقوله بسیار مهمی است که باید به آن توجه بسیار داشت و قبل از برگزاری یک مسابقه تمام مسائلی که با آن مواجه می‌شوند را در نظر گرفت. نکته مهم دیگری که باید به آن توجه داشت این است که نباید مقوله پرخاشگری را امنیتی دید و اگر سطح برخورد با پرخاشگرایان به سطح امنیتی تقلیل یابد به طور حتم با چالش جدی روبرو خواهیم بود و مساله به وجود آمده را فرهنگی نمی‌بینیم و سعی در ایجاد آگاهی بخشی نخواهیم کرد.
چگونه پرخاش و خشونت در ورزشگاه‌های ایران کم می‌شود؟
محمد جوادی‌پور، عضو هیات علمی دانشگاه تهران نیز در گفت‌وگو با ایسنا، با تاکید بر اینکه فضای سکوها در ورزشگاه‌های ایران چندان منفی نیست، تاکید کرد: با مدیریت صحیح، فرهنگسازی و نیز لحاظ قوانین و مقررات لازم می‌توان فضای سکوها در رویدادهای ورزشی را کنترل کرد. برای تبیین ریشه‌های خشونت و پرخاشگری در محیط‌های ورزشی باید به چند منظر توجه داشت که در راس آن نحوه مدیریت و اجرا قرار دارد و ارکان اجرایی ورزش اعم از وزارت ورزش و جوانان، فدراسیون‌های ورزشی و نیز هیات‌های تربیت‌بدنی باید به گونه‌ای عمل کنند که مسابقات به بهترین شکل ممکن چه دورن زمین و چه روی سکوها برگزار شود.
وی با اشاره به اینکه باید دلایل و پیامدهای پرخاشگری از منظر روانشناسی ورزشی در مورد عوامل درون زمین اعم از ورزشکار، مربی، داور و سایر عوامل مرتبط و نیز هوادارانی که روی سکوها قرار دارند به صورت جداگانه مدنظر قرار گیرد و در مورد هر یک از رشته‌های ورزشی نیز به صورت جداگانه شرایط موجود بررسی شود، عنوان کرد که باید با نگاه جزئی‌تر به این مقوله بپردازیم تا به نتیجه بهتری دست یابیم. اگر برنامه‌ریزی لازم صورت نگیرد و به علل پرخاشگری و خشونت در رویدادهای ورزشی توجه نشود و بر اساس یک مکانیزم دقیق عمل نکنیم آمار پرخاشگری و خشونت در ورزشگاه‌ها افزایش می‌یابد. باید بدانیم که عدم توجه جدی به این مساله کنترل و مدیریت اجرای را از دسترس خارج خواهد کرد و به همین دلیل باید به صورت جدی به این مساله توجه داشته باشیم و برای آن برنامه‌ریزی لازم را انجام دهیم.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران همچنین با بررسی دلایل پرخاشگری و خشونت در میان ورزشکاران، مربیان و سایر عوامل درون زمین، عنوان کرد: اگر رفتار عوامل مختلف درون زمین به صورت دقیق بررسی شود بسیاری از این رفتارها قابل پیش بینی و مدیریت است. باید قبل از گام نهادن به یک رویداد ورزشی آموزش‌های لازم داده شود تا خود کنترلی و مدیریت هیجان در دستور کار قرار گیرد و در نهایت شاهد بروز رفتار حرفه‌ای باشیم. آماده‌سازی ورزشکاران، مربیان و سایر عوامل درون زمین جهت ورود به رویدادهای ورزشی از مهم‌ترین برنامه‌هایی است که باید توسط ارکان ورزش در دستور کار قرار گیرد و زمانی که فرد سعی می‌کند با بروز خشونت به هدف خود برسد باید به او آموزش دهیم تا از مسیر دیگری گام بردارد و از بروز رفتار خشونت آمیز و پرخاشگرانه جلوگیری کند و با مدیریت رفتار بتواند کنترل خشم از سوی خود را در دستور کار قرار دهد.
