برچسب ها
اولویت‌های ارزی رئیس جدید بانک مرکزی
ایران اکونومیست: رسالت اصلی بانک مرکزی آن است که با اجرای سیاستهای پولی و اعتباری شرایط مساعد پیشرفت اقتصادی کشور را فراهم سازد و در اجرای برنامه‌های مختلف اعم از برنامه‌های تثبیت و توسعه اقتصادی پشتیبان دولت باشد.
رسالت اصلی بانک مرکزی بنابر آنچه که در سایت رسمی‌اش آمده، آن است که با اجرای سیاستهای پولی و اعتباری شرایط مساعد برای پیشرفت اقتصادی کشور را فراهم سازد و در اجرای برنامه‌های مختلف اعم از برنامه‌های تثبیت و توسعه اقتصادی پشتیبان دولت باشد. (۱)
وظایف اصلی بانک مرکزی
حوزه ماموریت بانک مرکزی را باید به دو بخش اصلی تقسیم کرد : نظام ارزی و نظام پول داخلی
در این گزارش به بررسی مسائل نظام ارزی در کشور پرداخته می‌شود و تلاش می‌شود تا اولویت های این نهاد مهم و اثر گذار در اقتصاد کشور تبیین شود
دو مساله مهم در حوزه ارزی عبارت است از:
۱- شفافیت نظام ارزی در داخل
۲- مدل تبادلات ارزی با خارج
شفافیت نظام ارزی در داخل
مساله مهم که بانک مرکزی با آن روبروست، شفافیت نظام ارزی است که با توجه به تحریم‌های اقتصادی اهمیت این مساله دوچندان شده است. دو زیر مساله در این بخش وجود دارد که باید به درستی تبیین شود :
۱-۱- زیر مساله اول؛ شفافیت بر نحوه فروش ارز توسط صرافی‌ها است. در این راستا بانک مرکزی سامانه نظارت بر صرافی‌ها (سنا) را تهیه کرده است. اما این سامانه نتوانسته هدف خود را محقق کند. هنوز صرافی‌ها به راحتی می‌توانند پنهان کاری انجام دهند. باید قاعده‌گذاری لازم انجام شود. در حال حاضر قواعدی توسط بانک مرکزی گذاشته شده است که صرافی‌ها را ملزم می‌کند تا اطلاعاتشان را در این سامانه وارد کنند و تمام فعالیت‌شان از طریق این سامانه باشد اما صرافی‌ها امکان خروج از این الزامات را دارند و می‌توانند فقط بخشی از اطلاعات لازم را وارد کنند و همچنان به فعالیت ادامه بدهند. این روند نشان می‌دهد که بانک مرکزی ابزار نظارت مناسب برای نظارت برصرافی‌ها را هنوز ندارد. در این زمینه می‌شود از کشورهای دیگر الگو گرفت.
۱-۲- زیر مساله دوم ؛ بورس ارزی است. درحال حاضر روش شفافی برای قیمت گذاری ارز وجود ندارد و بانک مرکزی قیمت را تعیین می‌کند. اما در بازار آزاد قیمت ارز متفاوت است و همین چند نرخی بودن زمینه بروز فساد خواهد بود. با توجه به دلایل ذکر شده باید ارز تک نرخی شود و برای اجرای این سیاست لازم است مکانیزمی برای قیمت‌گذاری ارز وجود داشته باشد. در این راستا بورس کالا الگوی مناسبی است. در بورس کالا، شرکت‌های فروشنده، میزان عرضه محصول، شرکت‌های خریدار و میزان تقاضا مشخص است این روند باعث شفافیت روند قیمت گذاری محصول می‌شود. برای قیمت‌گذاری ارز نیز می‌توان بورس ارز را با الگو‌گیری از بورس کالا ایجاد کرد. در مرحله اول لازم است بورس بین بانکی باشد، منظور بانک‌هایی است که ال‌سی باز می‌کنند و عمدتا واسطه واردات وصادرات ما با خارج از کشور هستند. این بانک‌ها عرضه کنندگان و متقاضیان اصلی ارز در بازارند. در شرایط فعلی اگر بورس ارزی بین بانکی تشکیل شود و همانند بورس شفاف باشد جلوی تغییرات قیمت را به واسطه دلال بازی در بازار گرفته خواهد شد و این بازار ساماندهی می‌شود.
مدل تبادلات ارزی با خارج
رقم مبادلات تجاری ایران در سال ۹۱ تقریبا ۹۴ میلیارد دلار بوده است[۱]. مهمترین شرکای تجاری ایران کشورهای امارات، چین، عراق، ترکیه، کره، هند، افغانستان و روسیه هستند. رقم مبادلات تجاری ایران با این کشورها معادل ۵۴٫۳۸ میلیارد دلار است[۲]. با توجه به حجم بالای مبادلات تجاری بین ایران با هشت کشور مذکور، بانک مرکزی باید رویکردهای لازم در حوزه تبادلات ارزی با این کشورها را اتخاذ کند. تا قبل از اعمال تحریم‌های بانکی، عمده مبادلات تجاری بین ایران و شرکای تجاری‌اش، با یک ارز واسط (عمدتا دلار و یورو) انجام میشد(!). بعد از تشدید تحریم‌ها، نقل و انتقال مبادلات بانکی دلار و یورو با مشکلات عدیده‌ای مواجه شد. بانک با تغییر سیاستهای ارزی بخشی از تجارت کشور با شرکای تجاری‌اش را، با واحد پولی کشور مقابل پایه‌ریزی کرد مثل تبادلات تجاری با چین، این روش موجب رفع عمده مشکلات پیش آمده شد، اما این مساله به شدت به نفع کشوری است که واحد پولی آن استفاده می‌شود. در حال حاضر بانک مرکزی برای حل این مساله و ایجاد ظرفیت برای کشور باید نظام مبادلات ارزی را بر پایه پول‌های ملی طراحی و پیاده کند برای مثال در مبادلات تجاری با چین، ریال را در کنار یوان (واحد پول چین) مورد استفاده قرار دهد. این مدل توسط کشورهای مطرحی در اقتصاد جهان مثل چین در حال اجراست. البته توضیح این مدل بحث مستقلی می‌طلبد که در آینده به آن پرداخته خواهد شد.
جمع‌بندی
بانک مرکزی با توجه به شرایط حساس کشور باید با تغییر و اصلاح سیاستهای ارزی ، زمینه ایجاد شفافیت اقتصادی در حوزه ارز و تقویت پول ملی و کاهش فشار‌های وارده در اثر تحریم را فراهم کند و نظام ارزی را سامان دهد. در حیطه نظارتی، بانک مرکزی باید با قاعده‌گذاری‌های لازم و اصلاح سامانه سنا زمینه نظارت جامع بر صرافی‌ها و تبادلات ارزی در داخل کشور را فراهم کند. در رابطه با قیمت ارز باید هرچه سریعتر بورس ارزی با محوریت بورس بین بانکی با مدل‌گیری از بورس کالا در دستور کار قرار گیرد. در حوزه تبادلات ارزی با دیگر کشورها بانک مرکزی باید با ایجاد مدل تبادلات ارزی بر پایه پول‌های ملی به قدرتمند شدن ریال کمک کند و آسیب‌پذیری تبادلات ارزی را با این مدل کاهش دهد.
وظایف اصلی بانک مرکزی
حوزه ماموریت بانک مرکزی را باید به دو بخش اصلی تقسیم کرد : نظام ارزی و نظام پول داخلی
در این گزارش به بررسی مسائل نظام ارزی در کشور پرداخته می‌شود و تلاش می‌شود تا اولویت های این نهاد مهم و اثر گذار در اقتصاد کشور تبیین شود
دو مساله مهم در حوزه ارزی عبارت است از:
۱- شفافیت نظام ارزی در داخل
۲- مدل تبادلات ارزی با خارج
شفافیت نظام ارزی در داخل
مساله مهم که بانک مرکزی با آن روبروست، شفافیت نظام ارزی است که با توجه به تحریم‌های اقتصادی اهمیت این مساله دوچندان شده است. دو زیر مساله در این بخش وجود دارد که باید به درستی تبیین شود :
۱-۱- زیر مساله اول؛ شفافیت بر نحوه فروش ارز توسط صرافی‌ها است. در این راستا بانک مرکزی سامانه نظارت بر صرافی‌ها (سنا) را تهیه کرده است. اما این سامانه نتوانسته هدف خود را محقق کند. هنوز صرافی‌ها به راحتی می‌توانند پنهان کاری انجام دهند. باید قاعده‌گذاری لازم انجام شود. در حال حاضر قواعدی توسط بانک مرکزی گذاشته شده است که صرافی‌ها را ملزم می‌کند تا اطلاعاتشان را در این سامانه وارد کنند و تمام فعالیت‌شان از طریق این سامانه باشد اما صرافی‌ها امکان خروج از این الزامات را دارند و می‌توانند فقط بخشی از اطلاعات لازم را وارد کنند و همچنان به فعالیت ادامه بدهند. این روند نشان می‌دهد که بانک مرکزی ابزار نظارت مناسب برای نظارت برصرافی‌ها را هنوز ندارد. در این زمینه می‌شود از کشورهای دیگر الگو گرفت.
۱-۲- زیر مساله دوم ؛ بورس ارزی است. درحال حاضر روش شفافی برای قیمت گذاری ارز وجود ندارد و بانک مرکزی قیمت را تعیین می‌کند. اما در بازار آزاد قیمت ارز متفاوت است و همین چند نرخی بودن زمینه بروز فساد خواهد بود. با توجه به دلایل ذکر شده باید ارز تک نرخی شود و برای اجرای این سیاست لازم است مکانیزمی برای قیمت‌گذاری ارز وجود داشته باشد. در این راستا بورس کالا الگوی مناسبی است. در بورس کالا، شرکت‌های فروشنده، میزان عرضه محصول، شرکت‌های خریدار و میزان تقاضا مشخص است این روند باعث شفافیت روند قیمت گذاری محصول می‌شود. برای قیمت‌گذاری ارز نیز می‌توان بورس ارز را با الگو‌گیری از بورس کالا ایجاد کرد. در مرحله اول لازم است بورس بین بانکی باشد، منظور بانک‌هایی است که ال‌سی باز می‌کنند و عمدتا واسطه واردات وصادرات ما با خارج از کشور هستند. این بانک‌ها عرضه کنندگان و متقاضیان اصلی ارز در بازارند. در شرایط فعلی اگر بورس ارزی بین بانکی تشکیل شود و همانند بورس شفاف باشد جلوی تغییرات قیمت را به واسطه دلال بازی در بازار گرفته خواهد شد و این بازار ساماندهی می‌شود.
مدل تبادلات ارزی با خارج
رقم مبادلات تجاری ایران در سال ۹۱ تقریبا ۹۴ میلیارد دلار بوده است[۱]. مهمترین شرکای تجاری ایران کشورهای امارات، چین، عراق، ترکیه، کره، هند، افغانستان و روسیه هستند. رقم مبادلات تجاری ایران با این کشورها معادل ۵۴٫۳۸ میلیارد دلار است[۲]. با توجه به حجم بالای مبادلات تجاری بین ایران با هشت کشور مذکور، بانک مرکزی باید رویکردهای لازم در حوزه تبادلات ارزی با این کشورها را اتخاذ کند. تا قبل از اعمال تحریم‌های بانکی، عمده مبادلات تجاری بین ایران و شرکای تجاری‌اش، با یک ارز واسط (عمدتا دلار و یورو) انجام میشد(!). بعد از تشدید تحریم‌ها، نقل و انتقال مبادلات بانکی دلار و یورو با مشکلات عدیده‌ای مواجه شد. بانک با تغییر سیاستهای ارزی بخشی از تجارت کشور با شرکای تجاری‌اش را، با واحد پولی کشور مقابل پایه‌ریزی کرد مثل تبادلات تجاری با چین، این روش موجب رفع عمده مشکلات پیش آمده شد، اما این مساله به شدت به نفع کشوری است که واحد پولی آن استفاده می‌شود. در حال حاضر بانک مرکزی برای حل این مساله و ایجاد ظرفیت برای کشور باید نظام مبادلات ارزی را بر پایه پول‌های ملی طراحی و پیاده کند برای مثال در مبادلات تجاری با چین، ریال را در کنار یوان (واحد پول چین) مورد استفاده قرار دهد. این مدل توسط کشورهای مطرحی در اقتصاد جهان مثل چین در حال اجراست. البته توضیح این مدل بحث مستقلی می‌طلبد که در آینده به آن پرداخته خواهد شد.
جمع‌بندی
بانک مرکزی با توجه به شرایط حساس کشور باید با تغییر و اصلاح سیاستهای ارزی ، زمینه ایجاد شفافیت اقتصادی در حوزه ارز و تقویت پول ملی و کاهش فشار‌های وارده در اثر تحریم را فراهم کند و نظام ارزی را سامان دهد. در حیطه نظارتی، بانک مرکزی باید با قاعده‌گذاری‌های لازم و اصلاح سامانه سنا زمینه نظارت جامع بر صرافی‌ها و تبادلات ارزی در داخل کشور را فراهم کند. در رابطه با قیمت ارز باید هرچه سریعتر بورس ارزی با محوریت بورس بین بانکی با مدل‌گیری از بورس کالا در دستور کار قرار گیرد. در حوزه تبادلات ارزی با دیگر کشورها بانک مرکزی باید با ایجاد مدل تبادلات ارزی بر پایه پول‌های ملی به قدرتمند شدن ریال کمک کند و آسیب‌پذیری تبادلات ارزی را با این مدل کاهش دهد.
گزارش خطا
آخرین اخبار