سامانه نیما به عنوان یکی از مهمترین ابزارها برای مدیریت بازار ارز به شمار می‌رود که در ماه‌های اخیر توانسته با جذب ارز ناشی از صادرات و اختصاص آن به واردکنندگان برای واردات کالاهای مورد نیاز کشور، نقشی مهم در ثبات ارزی ماه‌های اخیر ایفا کند.
سامانه نیما از سال گذشته پس از تعدیل سیاست‌های ارزی دولت به عنوان مرجع تعیین نرخ خرید و فروش حواله‌های ارزی تعیین شد و صادرکنندگان و واردکنندگان باید معاملات ارزی خود را در بستر این سامانه به ثبت برسانند.
اما به تازگی کلاهبرداران و سوءاستفاده گرانی که همواره راه فریبکاری را پیدا می‌کنند توانسته‌اند از خلاءهای موجود در سازوکار این سامانه برای دور زدن این سامانه پیدا کنند که عدم رسیدگی به آنها می‌تواند این سامانه کارامد را به چالش بکشاند.
دریافت پول از واردکنندگان از طریق سامانه نیما و عدم تخصیص حواله‌های ارزی مورد نظر توسط صرافی‌ها و همچنین تاخیر چند ماهه در واریز ارز مورد نظر واردکنندگان توسط برخی صادرکنندگان از مهمترین تخلفات رخ داده در ماه‌های اخیر بوده است.
کلاهبرداری از ۵۰ واردکننده توسط یک صرافی
«حسین سعادتی» واردکننده ای که در هفته‌های اخیر، به دلیل تخلف یک صرافی از طریق سامانه نیما دچار مشکل شده است، در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی ایرنا، گفت: حدود ۲ هفته پیش از طریق سامانه نیما یک صرافی مجوزدار که در شهر اهواز قرار دارد را برای دریافت ارز انتخاب کردیم.
وی افزود: پول را به حساب صرافی واریز کرده و قرار بود که در مدت سه روز ارز مورد نیاز توسط صرافی مورد نظر تامین شود، اما تحقق نیافت، زمانی که این موضوع را پیگیری کردیم مشخص شد که کلاهبرداری کرده است.
این فعال اقتصادی اضافه کرد: در زمان پیگیری این موضوع، متوجه شدیم که این صرافی ۵۰ واردکننده دیگر را نیز فریب داده و در مجموع سه هزار میلیارد ریال کلاهبرداری کرده است.
وی ادامه داد: مقام قضایی وارد این پرونده شده و شماری از متخلفان را بازداشت کرده که البته یک نفر از آنها همچنان متواری است.
این وارد کننده خاطر نشان کرد: برای پیگیری این موضوع به بانک مرکزی نیز مراجعه کردیم اما هنوز پاسخ مشخصی را دریافت نکرده‌ایم.
سعادتی گفت: بر اساس دستورالعمل‌های موجود، هیچ صرافی نباید بیش از دو برابر مبلغ سرمایه اولیه، تعهد مالی به مشتریان داشته باشد، اما به علت ضعف در نظارت بر عملکرد صرافی‌ها، این صرافی متخلف حدود ۸۰ برابر سرمایه اولیه خود به مشتریان تعهد داشته که در نهایت کلاهبرداری نیز کرده است.
تخلفات دامنه دار صرافی‌ها
بررسی‌های خبرنگار ایرنا نشان می‌دهد که تخلفات صرافی‌ها به پرونده اشاره شده، محدود نمی‌شود و چندین پرونده مشابه در محاکم قضایی جریان دارد.
حتی یک صرافی بانکی نیز به علت این تخلفات پلمپ شده است.
تاخیر چندماهه یک پتروشیمی در تامین حواله‌های ارزی نیما
چندی پیش نیز واردکننده دیگری به خبرنگار ایرنا گفته بود: با وجود واریز پول به حساب یک صرافی بانکی برای دریافت ارز، پس از گذشت سه ماه نتوانستیم ارز مورد نیاز را دریافت کنیم که باعث معطلی محموله‌های وارداتی در گمرکات شمال کشور و خسارت سنگین شد.
وی توضیح داد: قرار بوده که ارز مورد نیاز ما از طریق ارز صادراتی یک مجتمع پتروشیمی تامین شود، اما آن مجتمع پتروشیمی در اجرای تعهدات خود برای انتقال حواله‌های ارزی، چندین ماه تاخیر داشت که واردکنندگان بسیاری را متحمل زیان کرد.
وی افزود: مطلع شده‌ایم که آن مجتمع پتروشیمی متخلف، بجای تخصیص حواله ارز صادراتی از طریق سامانه نیما برای حساب واردکنندگانی که ما به ازای ریالی آن را واریز کرده بودند، ارز خود را با تبانی با صرافی‌های دیگری به چرخش انداخته بود تا سود بیشتری را عاید خود کند و در نهایت پس از گذشت چند ماه حاضر شده که به تعهد قانونی خود در مقابل واردکنندگان عمل کند.
سازوکار سامانه نیما نیازمند نظارت بیشتر
به نظر می‌رسد که با گذشت زمان، سوءاستفاده گران راه‌های دور زدن سامانه نیما و تخلف را یافته‌اند که لازم است سریع‌تر تدبیری برای آن اندیشیده شود.
تداوم این تخلفات و افزایش شمار آنها علاوه بر کاستن از اعتماد ایجاد شده در بین فعالان اقتصادی، می‌تواند کارامدی سامانه نیما که به عنوان مهمترین ابزار مدیریت ارز مبادلات خارجی به شمار می‌رود را نیز به چالش بکشاند.
