جدال در «وین»

روزنامه اعتماد در گزارشی آورده است: شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران ۱۸ اردیبهشت ماه با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که ایران بر اساس ساز و کاری که در مواد ۲۶ و ۳۶ برجام به ایران داده‌شده است، اجرای بخشی از تعهدات ایران در برجام را متوقف می‌کند. بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی، روز ۲۷ خرداد در جمع خبرنگارانی که برای بازدید از مجتمع هسته‌ای اراک به این شهر رفته‌بودند، خبر داده‌بود که با توجه به میزان تولید سانتریفیوژهای ایران، ۱۰ روز دیگر مصادف به امروز پنجشنبه، میزان اورانیوم غنی‌شده ۳.۶۷ درصد ایران به بالاتر از ۳۰۰ کیلوگرم می‌رسد. براساس ضرب‌الاجلی که ایران اعلام کرده است، ۱۶ تیرماه امسال (کمتر از دو هفته دیگر) گام دوم ایران برای کاهش تعهدات که شامل افزایش سطح غنی‌سازی به بالاتر از ۳.۶۷ درصد و اقدام برای بازسازی راکتور اراک بر اساس نقشه پیشین، در دستور کار قرار خواهد گرفت.
بر اساس بند ۲۶ برجام، هرگاه طرف‌های برجام، در تعلیق تحریم‌های هسته‌ای مصرح در ضمیمه دوم برجام تعلل کنند یا به هر نحوی این تحریم‌ها را مجدداً وضع کنند، ایران می‌تواند بخشی یا تمامی تعهدات خود را تحت برجام متوقف کند. همچنین بر اساس برنامه اعلامی از سوی کشورهای عضو برجام، روز جمعه مدیران سیاسی وزارت امورخارجه ۱+۴ و ایران در وین گرد هم می‌آیند تا کمیسیون مشترک برجام را در وین پایتخت اتریش برگزار کنند. این اولین‌بار از زمان صدور بیانیه شورای عالی امنیت ملی ایران در مورد کاهش تعهدات برجامی و ضرب‌الاجل شصت روزه برای اجرای گام دوم کاهش تعهدات است که ۶ کشور باقی مانده در برجام جلسه‌ای برای بررسی وضعیت تشکیل می‌دهند. هیات ایران به ریاست سید عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امورخارجه فردا جمعه در وین در این نشست شرکت خواهد کرد.
هشدار به اروپا در آستانه نشست وین
سید عباس عراقچی، در آستانه سفرش به وین، در دیدار با وزیر امورخارجه و اروپای اسلواکی، از کشورهای عضو اتحادیه اروپا گفت: «وی با اشاره به صبر راهبردی ایران ظرف یک سال گذشته در قبال اقدام غیرقانونی و یکجانبه امریکا در خروج از برجام و نیز تاکید بر تعلل و کوتاهی کشورهای اروپایی در عمل به تعهدات خود در توافق برجام گفت: متاسفانه توازن موجود بین تکالیف و حقوق جمهوری اسلامی ایران در برجام اکنون از بین رفته است و با توجه به وعده‌های انجام نشده طرف اروپایی دلیلی برای اجرای تعهدات یکجانبه ایران باقی نمانده است. با این حال، ایران با کاهش تدریجی تعهدات خود کماکان پنجره دیپلماسی را باز نگاه داشته است.» علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران هم، روز سه‌شنبه در یادداشتی که در خبرگزاری فارس منتشر شد با انتقاد از بی‌عملی طرف‌های اروپایی باقی مانده در برجام در مقابل تحریم‌های خصمانه و کارشکنی‌های امریکا نوشت: «اروپا تاکنون حاضر نشده هیچ هزینه‌ای برای نجات برجام که دستاوردی تاریخی برای این اتحادیه است پرداخت کند و به نظر می‌رسد از تداوم شرایط موجود که ثمره آن، فشار امریکا به ایران و بهره‌برداری سیاسی و امنیتی اروپا از آن است، احساس رضایت می‌کند.»
تهدیدهای اروپایی
در آستانه عبور ایران از مرز محدودیت‌های برجامی در ذخایر اورانیوم غنی‌شده، دولت‌های اروپایی نسبت به عواقب این اقدام به ایران هشدار داده‌اند. این هشدارها در شرایطی اعلام می‌شود که چهار سال بعد از انعقاد توافق هسته‌ای، اروپایی‌ها همچنان از انجام بخش عمده تعهدات ۱۹ گانه خود ذیل ضمیمه اول برجام ناتوان مانده‌اند و بخش عمده‌ای از اقدامات لازم را انجام نداده‌اند. مقام‌های اروپایی بعد از اعلام ضرب‌الاجل ایران، نه‌تنها نسبت به تسریع اجرای تعهدات خود اقدامی نکرده‌اند، بلکه تهدیدهایی را علیه ایران مطرح کردند. وزیر خارجه آلمان، هایکو ماس، ۲۱ خرداد ماه در نشست خبری مشترک با همتای سوئدی خود تهدید کرد: «اگر ایران از توافق هسته‌ای خارج شود به سمت انزوای بین‌المللی می‌رود، به جای قبلی بر می‌گردد و تمام تحریم‌ها از سر گرفته می‌شود.» پیش از اظهارات وزیر خارجه آلمان، خبرگزاری رویترز هم به نقل از یک مقام ارشد بدون نام فرانسوی تهدید کرده‌بود که «در صورت کاهش تعهدات ایران، اروپا همه تحریم‌های هسته‌ای پیش از برجام را از سر خواهد گرفت.» با وجود همه اختلاف نظرها، رفت و آمدهای دیپلماتیک به تهران و گفت‌وگوهای سیاسی در مورد برجام همچنان ادامه دارد. امانوئل ماکرون، رییس‌جمهور فرانسه، روز سه‌شنبه در تماسی تلفنی با حسن روحانی، رییس‌جمهور اسلامی ایران، خواهان خویشتنداری ایران در مواجهه با تنش‌های منطقه شد و همچنین بر تعهد کشورش بر اجرای تمامی تعهدات برجام تاکید کرد. همزمان بعد از سفر اندرو موریسون، معاون وزیر خارجه بریتانیا به تهران و رایزنی‌های او با سید عباس عراقچی، سفارت بریتانیا در تهران با صدور بیانیه‌ای اهداف سفر او را شنیدن نظرات طرف ایرانی در مورد تنش‌های اخیر در منطقه و همچنین تلاش برای حفظ برجام توصیف کرد. سفیر بریتانیا در تهران، رابرت مک‌کیر، در این بیانیه تاکید می‌کند: «بریتانیا به‌شدت نگران برنامه‌های ایران برای کاهش تعهدات خود در قالب برجام است و قویاً معتقد است اقدام ایران نسبت به توقف اجرای تعهدات برجامی خود به نفع هیچیک از طرف‌های این توافقنامه منجمله خود ایران نخواهد بود.» این دیپلمات بریتانیایی تاکید کرده است: «تعهد ما نسبت به حفظ برجام- منجمله تعهد ما نسبت به برداشتن تحریم‌ها- واضح است. اما این بستگی به این دارد که ایران نسبت به اجرای تمام تعهدات خود در قالب برجام پایبند باقی بماند.»
گفت‌وگوهای ایران و کشورهای باقی مانده در برجام، در شرایطی ادامه پیدا می‌کند که امریکا به‌شدت به تنش‌آفرینی و خصومت با ایران ادامه می‌دهد. اعلام تحریم‌های عجیب و بی‌هدف از سوی دولت امریکا علیه سیاستمداران ایرانی و فشار آنها به جهان برای کاهش سطح همکاری با ایران، صدای کارشناسان محافظه‌کار و تندرویی را که از سیاست فشار حداکثری حمایت می‌کنند، هم در آورده است. مایکل روبین، کارشناس محافظه‌کار تندروی اندیشکده آمریکن انترپرایز معتقد است که اقدامات ترامپ از سطح «پیش‌بینی‌ناپذیر» به سمت هرج و مرج عبور کرده است. این کارشناس امریکایی به واشنگتن‌پست می‌گوید: «نه ایرانیان و نه حتی نزدیک‌ترین هواداران ترامپ نمی‌فهمند که ترامپ با چه هدفی این اقدامات را انجام می‌دهد. ترامپ در دوران تبلیغات انتخاباتی‌اش بسیار روی این ویژگی خود مانور داده‌بود که پیش‌بینی‌ناپذیری‌اش در اقدامات به یک دارایی استراتژیک برای رییس‌جمهور تبدیل می‌شود، اما واقعیت این است که پیش‌بینی‌ناپذیری باید بخشی از یک سیاست جامع باشد، نه اینکه پیش‌بینی‌ناپذیری را به عنوان پوششی برای فقدان هرگونه استراتژی استفاده کرد.»
محکومیت یکصدای اقدامات امریکا در شورای امنیت
عصر سه‌شنبه جلسه شورای امنیت سازمان ملل متحد برای بررسی هفتمین گزارش شش‌ماهه دبیرکل سازمان ملل متحد در مورد اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ برگزار شد. به جز ایالات متحده امریکا، همه کشورهای عضو شورای امنیت در این جلسه اقدامات امریکا در جهت نقض برجام را تاسف‌بار دانستند و نسبت به آن اظهار نگرانی کردند. نماینده جمهوری اسلامی ایران هم ادعای امریکا در مورد علاقه به دیپلماسی را «غیرصادقانه» توصیف کرد و تاکید کرد که همزمان با تروریسم اقتصادی، ماجراجویی نظامی، نقض تعهدات بین‌المللی و فشار به کشورهای جهان، نمی‌توان از دیپلماسی و گفت‌وگو صحبت کرد. مجید تخت روانچی، نماینده دایم جمهوری اسلامی ایران در این جلسه تاکید کرد: «برجام بر دو ستون بنا شده است.
ستون اول تعهدات هسته‌ای ایران است. ۱۵ گزارش متوالی آژانس بین‌المللی اجرای تعهدات هسته‌ای ایران را تایید کرده است. این گزارش‌ها نشان می‌دهد که ایران با بالاترین استانداردها تعهدات خود را اجرا کرده است. اما ستون دوم برجام، دو تعهد مکمل است، اول رفع همه تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران و تسهیل تجارت و مبادله بین‌المللی با ایران و دوم جلوگیری از هر اقدامی که جلوی مبادلات مشروع ایران را بگیرد.» نماینده دایم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد در جلسه شورای امنیت، ضمن تکرار مواد برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ که در مورد تعهدات کشورهای مقابل در برابر ایران است، به نقض فاحش برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ توسط امریکا اشاره کرد و تاکید کرد: «امریکا نه تنها خودش برجام را نقض کرده است به ایران هم اجازه نمی‌دهد که تعهدات خودش را اجرا کند و دیگر کشورهای جهان را هم به تنبیه در صورت اجرای تعهدات‌شان تهدید می‌کند.» تخت‌روانچی تاکید کرد: «ایران نمی‌تواند یک‌جانبه تعهدات یک توافق بین‌المللی را ادامه دهد. ایران نمی‌تواند، نباید و نخواهد توانست به اجرای یک‌جانبه برجام ادامه دهد. بر اساس پاراگراف ۲۶ و ۳۶ برجام، ایران حق دارد بخشی یا تمامی تعهدات خود را متوقف کند. اعضای باقیمانده برجام باید با حسن‌نیت به سرعت تعهدات خود را کاملاً اجرا کنند، یا اینکه در کنار امریکا مسوولیت تمامی عواقب فروپاشی برجام را بپذیرند.» مجید تخت‌روانچی تاکید کرد: «توسعه توانایی متعارف موشکی، به هیچ‌وجه در قطعنامه ۲۲۳۱ محدود نشده است.» نماینده ایران در سازمان ملل متحد گفت: «تحریم‌های امریکا فقط مردم عادی را هدف قرار داده است. آسیب‌پذیرترین مردم، بیشترین آسیب را از تحریم می‌بینند.» دبیرکل سازمان ملل متحد هفتمین گزارش خود در مورد اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت در تایید برجام را به اطلاع نمایندگان کشورهای عضو سازمان ملل متحد رساند. در این گزارش ضمن ابراز تاسف و نگرانی از نقض برجام توسط ایالات متحده امریکا، اتهام‌هایی در مورد ایران مطرح کرده است. دبیرکل سازمان ملل متحد اعمال تحریم‌های جدید از سوی امریکا در زمینه اجرای بخش‌هایی از برجام در مورد توسعه فناوری هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران را مانعی در مسیر اجرای برجام از سوی امریکا توصیف کرده است.
نمایندگان همه کشورهای عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد، در کنار معاون دبیرکل سازمان ملل و نماینده اتحادیه اروپا در سازمان ملل متحد، نقض یک جانبه برجام از سوی ایالات متحده امریکا را محکوم کردند. نمایندگان سه کشور اروپایی تاکید کردند که اقدام امریکا در عقب‌نشینی از برجام را «عمیقا تاسف‌بار» می‌دانند و نسبت به ازسرگیری تحریم‌ها علیه ایران اظهار نگرانی کردند. دبیرکل سازمان ملل متحد در گزارش خود در مورد اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت تاکید کرد که کشورهای عضو شورای امنیت برای اجرای وجوه دیگر این قطعنامه نباید برجام را از بین ببرند، این قطعنامه یک مجموعه به هم پیوسته است که نباید بخشی دیگر از این قطعنامه را از بین ببرند. نمایندگان بریتانیا، فرانسه و آلمان، تاکید کردند که کشورهای‌شان به تلاش‌های خود برای تامین منافع مشروع ایران بر اساس برجام ادامه می‌دهند و تلاش می‌کنند اینستکس را به عنوان یک راهکار جدی برای تامین منافع مشروع ایران عملی کنند. نماینده چین تاکید کرد که برجام به عنوان یک توافق بین‌المللی که توسط قطعنامه شورای امنیت تایید شده است، به عنوان قانون بین‌المللی شناخته می‌شود. چین تاکید کرد که نباید اجازه داد مسائل مربوط به موشک‌های بالستیک و برنامه فضایی ایران، اجرای برجام را تحت تاثیر قرار دهد. نماینده چین همچنین تاکید کرد که متوجه نظر ایران در مورد اینکه موشک‌هایش فقط ماهیت دفاعی دارند، شده است و خواهان گفت‌وگو از موضع برابر در مورد نگرانی‌های برخی از اعضا شد.
نماینده اتحادیه اروپا در نشست شورای امنیت سازمان ملل با موضوع وضعیت توافق هسته‌ای و قطعنامه ۲۲۳۱، بار دیگر گفت ایران باید با وجود خروج امریکا از توافق هسته‌ای، به اجرای تعهدات خود ادامه دهد. نماینده فرانسه در این نشست تاکید کرد که خروج سال گذشته امریکا از برجام، اقدامی «تاسف‌بار و نگران‌کننده» بود. نماینده روسیه تاکید کرد اقدام امریکا در گروگان گرفتن توافق‌ها و پیمان‌های بین‌المللی برای رسیدن به اهداف سیاسی داخلی، اقدامی نگران‌کننده و خطرناک است. نماینده روسیه همچنین تاکید کرد که استفاده از توانایی نظامی برای مجبور کردن کشورهای مختلف به اجرای خواسته‌های تحمیلی، اقدامی مخالف صلح و امنیت بین‌المللی است. نمایندگان فرانسه و بریتانیا در اظهاراتی واهی ایران را به تلاش برای بی‌ثباتی در منطقه متهم کردند. کارن پیرس، نماینده بریتانیا در سخنان خود بدون ارایه هیچ سندی مدعی شد کشورش «ایران را عامل تقریباً قطعی حمله به دو نفتکش در دریای عمان و چهار نفتکش در نزدیکی بندر فجیره امارات می‌داند.» نماینده بریتانیا همچنین با وجود تاکید جمهوری اسلامی ایران بر عدم طراحی موشک‌های بالستیک با توانایی حمل کلاهک هسته‌ای، مدعی شد که «ایران قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت را با آزمایش موشک‌های بالستیک نقض کرده است.»
بریتانیا، فرانسه و آلمان، همچنین در سخنرانی نمایندگان‌شان ایران را به «اشاعه فناوری موشکی در منطقه» متهم کردند و ادعا کردند که ایران به «گروه‌های غیردولتی در خاورمیانه» موشک و فناوری‌های موشکی ارایه می‌کند که خلاف قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است. نماینده روسیه به‌شدت از استفاده از کارشناسان «فاقد تخصص و فاقد مسوولیت» در بررسی اتهام‌ها به ایران اعتراض کرد و تاکید کرد «اگر سازمان ملل متحد نمی‌تواند تشخیص دهد و اعتبار و تخصص کافی برای تشخیص این را ندارد که پهپادهای مورد اشاره در گزارش قبل از صدور قطعنامه به یمن ارسال شده‌اند یا بعد از آن، چه دلیلی دارد که اصلاً در این گزارش به آن اشاره کند؟» واسیلی نبنزیا، نماینده روسیه همچنین تاکید کرد: «استفاده از ادبیاتی مانند باور دارد و تصور می‌کند در مورد سلاح‌هایی که توسط افرادی فاقد مسوولیت و تخصص بررسی شده‌اند و ربط دادن منشأ آنها به ایران، اقدامی غیرقابل قبول است.»
نمایندگان پرو، آفریقای جنوبی، دومینیکن، کویت، اندونزی، گینه استوایی، بلژیک و ساحل عاج، از اجرای کامل برجام توسط ایران استقبال کردند و تاسف خود را از نقض برجام توسط ایالات متحده امریکا اعلام کردند. نماینده ایالات متحده امریکا در بیانیه‌ای عجیب مدعی شد که تحریم‌های امریکا هیچ نقشی در مشکلات اقتصادی ایران ندارد و ایران خودش باعث مشکلات اقتصادی‌اش شده است. نماینده ایران، اظهارات نماینده امریکا در مورد واقعه هدف قرار دادن پهپاد متجاوز امریکایی را رد کرد و تاکید کرد که این پهپاد چندین مایل در خاک ایران قرار داشت و ایران بر اساس قوانین بین‌المللی، در دفاع از خود این پرنده متجاوز را سرنگون کرده است. روانچی همچنین اتهام‌زنی به ایران در مورد حوادث نفتکش‌ها در دریای عمان را بی‌اساس دانست و تاکید کرد که ایالات متحده امریکا باید از اقدامات ثبات‌زدا، ماجراجویی نظامی و اقدامات با پرچم دروغین در منطقه دست بکشد.