مقصر گرانی کاغذ؛ وارد کننده یا دولت

روزنامه فرهیختگان در گزارشی آورده است: کاغذ را روی سرش گذاشته و با همان حالتی که مشخص است کلافه و ناراحت شده، روی پله مغازه‌ای که از آن بیرون آمده است، نشسته و به روبه‌رویش خیره می‌شود و گاهی هم کاغذی را که روی سرش گذاشته، برمی‌دارد و نگاه می‌کند. جلو می‌روم و می‌گویم: «داخل مغازه بودم و دیدم که بحث می‌کردید. برای خرید کاغذ آمده‌اید؟» سری تکان می‌دهد و می‌گوید: «الان سه ماهی است که هر روزمان همین شده، باید اینجا بیایم و برای چند بند کاغذی که می‌خواهیم، التماس کنیم.» می‌گویم: «چرا التماس؟»
پوزخندی می‌زند و می‌گوید: «می‌گویند، کاغذ نیست. خب یعنی چه که کاغذ نیست؟ شاید باورتان نشود، اما حاضرم بیشتر از آن قیمتی که می‌گویند، پول بدهم اما کاغذی را که می‌خواهیم بخرم. ولی نمی‌فروشند! درصورتی که کاغذ هم دارند. دیدم که با تلفن‌زدن یک‌دفعه چند تن کاغذ می‌فروشند، اما به کسی که با آنها آشنا باشد یا سودهای چندین برابری نصیب‌شان کند. من پارتی ندارم که بتوانم راحت خرید کنم. حتی از کسی که همیشه کاغذ می‌خریدم، دیگر نمی‌توانم کاغذ بخرم. می‌گوید ندارم!»
می‌گویم: «وقتی قرار است پول بدهید که دیگر پارتی نمی‌خواهد.» از جایش بلند می‌شود و می‌گوید: «سری بزنید به همین چند مغازه اول خیابان ظهیر الاسلام، می‌بینید که اوضاع چقدر به‌هم ریخته است. هیچ کاغذی نمی‌فروشند. حتی با همان قیمتی که خودشان گفته‌اند. کاغذهای‌شان را انبار می‌کنند تا قیمت‌ها را بالاتر ببرند، اتفاقاً موفق هم می‌شوند؛ در این اوضاع فقط ناشران خرده‌پا و کاغذ فروشانی که به‌جایی وصل نیستند، زمین می‌خورند و هیچ‌کس هم به فکرشان نیست.»
در نهایت شاهد این مساله بودیم که بعد از نمایشگاه کتاب تهران و با وجود تاکیداتی که رهبر معظم انقلاب بر مساله کاغذ داشتند، اما باز هم شاهد این بودیم که قیمت کاغذ همین طور بالا رفت و به بندی ۵۰۰ هزار تومان هم رسید! بعضی‌ها علت گرانی را به مساله واردات گره می‌زنند و می‌گویند اگر واردات تسهیل شود، این مشکلات حل خواهد شد، چون درصورت واردات آزاد، کاغذ مورد نیاز وارد کشور می‌شود و همین مساله باعث پایین آمدن قیمت و در کنار آن وجود کاغذ زیاد در بازار می‌شود. البته در مقابل این گفته هم، نظرات دیگری وجود دارد مثلاً یک سری معتقدند باید کارخانه‌های داخلی به سمت تولید بروند تا بخشی از نیاز داخل را برآورده کنند. مرتضی هاشمی‌مقدم، یکی از فعالان صنعت چاپ معتقد است دلالی باعث این اتفاق شده است.
او می‌گوید: «دلالی در بازار تمامی ندارد و تمام قیمت‌های بازار را این افراد سودجو تعیین می‌کنند، به طوری که هر روز در بازار برای خرید و فروش کاغذهای مختلف ساعت ۱۰ صبح به بعد قیمت‌ها را نسبت به نرخ دلار روز تعیین و به فروش می‌رسانند. بخشی از این مساله به خاطر این است که کاغذها با ارز دولتی و ماه‌ها قبل وارد کشور شده است و هیچ گونه نظارتی هم بر آن نیست. قیمت‌گذاری کاغذ در بازار متولی ندارد و همین چندنرخی بودن قیمت کاغذ، بازار را به چالش کشیده است و در چند ماه گذشته قیمت‌های کاغذ را چندین برابر افزایش داده که این موضوع برای صنعت نشر مخرب است و تبعات این وضعیت، حوزه‌هایی که نیازمند به کاغذ هستند، مانند حوزه‌های دانشگاهی، آموزشی، مطبوعاتی و… را دچار اختلال می‌کند. در انبارهای شورآباد به اندازه کافی کاغذ موجود است و فقط باید قیمت‌ها در این بخش یکسان‌سازی شود تا پای دلالان حذف و بازار به تعادل برسد.»
از طرف دیگر، حرف‌های مسئولان وزارت صمت هم شنیدنی است. فرشاد مقیمی، معاون امور صنایع وزیر صنعت درخصوص میزان تولید کاغذهای مختلف در کشور می‌گوید: «از سال ۹۲ تا ۹۷ در کشور ۵۰ هزار تن کاغذ تولید شده است و ۸۷ هزار تن واردات کاغذ تیشو داشتیم که در سال ۹۷ تولیدات کاغذ تیشو به ۱۵۳ هزار تن رسید و واردات آن به ۶ هزار تن کاهش یافت به رغم اینکه در سال ۹۷ حدود ۱۰ هزار تن کاغذ تیشو به کشورهای دیگر صادر کردیم. درخصوص کاغذهای بسته بندی، لاینر و فلوتینگ، بین سال‌های ۹۲ تا ۹۷ در کشور ۵۵۰ هزار تن تولید و ۱۸۹ هزار تن واردات داشتیم. در سال ۹۷، تولید این سه نوع کاغذ با افزایش چشمگیری مواجه شد و به ۷۲۵ هزار تن رسید و واردات آن به ۲۲ هزار تن کاهش یافت. از طرف دیگر در سال ۹۷ شاهد صادرات بیش از ۱۸۸ هزار تن کاغذهای بسته‌بندی، لاینر و تیشو بودیم. با وجود پیشرفت‌هایی که در ارتباط با تولید کاغذهای ذکر شده داشتیم، اما حدود ۹۰ درصد از کاغذهای چاپ، تحریر و روزنامه در کشور وارداتی است.
وزارت صنعت وظیفه سیاستگذاری درخصوص خودکفایی و توسعه تولید کاغذ را ندارد، با توجه به دستورات رهبر معظم انقلاب اسلامی، با وزارت ارشاد به توافق رسیدیم که این بحث در مجلس مطرح شود و وزارت صنعت نیز در این سیاستگذاری ها با دیگر ارگان‌ها شریک شود تا مشکل کاغذ را در کشور هرچه سریع‌تر رفع کنیم. با توجه به برنامه‌ها و سیاستگذاری‌هایی که در این موضوع به کار گرفته شده، پیش بینی می‌شود تا دو سال آینده در کشور هیچ مشکلی در بحث کاغذ نداشته باشیم.» این حرف‌ها مقدمه‌ای شد که بگوییم این ‌بار به سراغ واردکنندگان کاغذ رفتیم، کسانی که خیلی‌ها معتقدند نبض بازار کاغذ را به‌دست دارند، پول پارو کرده و حتی قیمت کاغذ را جابه‌جا می‌کنند. کارهای عجیب و غریبی انجام می‌دهند تا قیمت‌ها را بالاتر ببرند، به قول معروف یک شب تا صبح ۱۰۰ هزار تومان روی هر بند کاغذ می‌برند! حرف‌های برخی از این واردکنندگان را در این گزارش و در ادامه خواهیم آورد. از وارد کننده‌ای که به ورشکستگی و به قول خودش بی‌تفاوتی به این اوضاع رسیده تا کسی که در این زمینه فعال است و معتقد است که برخی رسانه‌ها، خیلی از مسائل حوزه کاغذ را نمی‌بینند و در این میان، واردکنندگان کاغذ با ارز دولتی بدنام می‌شوند.
بیشترین ارز برای واردات را چه کسانی گرفته‌اند؟
در گزارشی که ۹۰ اقتصادی منتشر کرده است، طی یک‌سال اخیر دو شرکت ارمغان‌گسترنوید و نگارگسترهامون ۷.۳۳ میلیون دلار ارز ۴۲۰۰ برای واردات کاغذ گرفته‌اند. این درحالی است که قیمت کاغذ در یک‌سال اخیر ۳۵۳ درصد رشد داشته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد برادران طهرانی با شرکت ارمغان‌گسترنوید و برادران خوش‌بین با شرکت نگارگسترهامون کل بازار کاغذ روزنامه را در دست دارند. قیمت کاغذ از مرداد سال گذشته که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی چندین واردکننده ازجمله این دو شرکت را به‌صورت انحصاری مسئول واردات کاغذ کرده، حدود ۳۰۰ درصد رشد داشته است.
حسین حدادنژاد، مدیر کاغذ و مقوای پارس:
وقتی به حدادنژاد برای گفت وگو زنگ زدم و هماهنگی‌ها را انجام دادم، آنقدر بی ‌انرژی صحبت می‌کرد که اولین سوالم در مورد همین مساله بود؟ حرف‌هایش ناراحت‌کننده است و با خواندش متوجه می‌شوید که این تغییر قیمت‌ها چقدر می‌تواند روی کسب‌وکار فردی که سال هاست در این عرصه فعالیت می‌کند، تاثیرگذار باشد.
«چه چیزی باید بگویم؟ مگر حرفی برای گفتن هم داریم؟ سال‌هاست که برای کاغذ مشکل داریم. فکر کنید، زمانی بنده به‌راحتی واردات انجام می‌دادم و کارم این است که کاغذ وارد کنم، اما حالا فقط نظاره‌گر بازار شده‌ام.
هیچ کاری نمی‌توانیم انجام بدهیم. خیلی از دوستان من در همین خیابان ظهیرالاسلام که عمری است در همین جا در حال فعالیت هستیم، مغازه های‌شان را برای همیشه بستند و عطای کار در این حوزه را به لقایش بخشیدند. می‌دانید چرا؟ چون اهل پارتی نبودیم که خودمان را به کسی وصل کنیم. مشکل ما از زمان دولت دهم شروع شد. همان زمان قیمت کاغذ به‌یک‌باره بالا رفت و همه ما را دچار مشکل کرد. هر چقدر هم حرف بزنیم، فایده ندارد، چون نمی‌شنوند و نمی‌شنوند. فساد در مساله رانت کاغذ زیاد است و این زیاد بودن فساد باعث‌شده کم‌کم همه‌چیز عادی شود.»
یکی از واردکنندگان کاغذ: به ما نگویید دزد، دزدی‌ها جای دیگری است
ابتدای صحبت مان قرار بود اسمش را بزنیم، اما بعد از اینکه حرف‌هایش را شروع کرد، خواست که اسمش را منتشر نکنیم. برای احترام به این واردکننده معروف کاغذ، حرف‌هایش را بدون ذکر اسمش منتشر می‌کنیم. «بنده ۳۰ سال است کارم در همین حوزه کاغذ است، اینکه گفته می‌شود، کاغذها در انبار دپو شده است و وارد بازار نمی‌شود، حرف نادرستی نیست. بنده طبق آمار و ارقام و ورودی گمرک و خروجی مصرف به شما ثابت می‌کنم که خیلی از وارد کننده‌ها کارشان را درست انجام داده‌اند. شما اگر به اوایل سه ماهه سال ۹۷ بازگردید، این موضوع را خواهید دید، آن زمان انبارها نقل و انتقال داشتند، کاغذ از انبارهای تهران خارج می‌شد و آنها را به اطراف تهران مثل اسلامشهر و شهریار می‌بردند. اما اینکه چرا کاغذ الان این‌طور شده، باعث و بانی‌اش عدم واردات و ثبت سفارش در یک سال گذشته یعنی همان سال ۹۷ بود. این موضوع یعنی چه؟ یعنی اینکه وزارت صمت و مدیران آن تصمیماتی گرفتند و اجازه ندادند درکنار ارز ۴۲۰۰ تومانی، بازرگانان با ارز آزاد کاغذ وارد کنند. یعنی همه کاغذی که وارد کشور شده است با ارز ۴۲۰۰ بوده است. حالا این ارز ۴۲۰۰ دست چه کسی بود؟ دست وزارت ارشاد و وزارت بازرگانی که حواله می‌دهند.
اینکه بازرگانان را متهم کنند کاغذ احتکار کردند، حرف درستی نیست. البته نباید بگذریم از کسانی که این کار را انجام می‌دهند. اما ۹۷ درصد بازرگانان با حواله ارشاد و حواله وزارت بازرگانی در طبق اخلاص کارشان را انجام دادند. حالا سه درصدشان ممکن است خلاف کرده باشند. پس می‌توان گفت اکثر واردکنندگانی که این ارز را دریافت کرده‌اند، توانسته‌اند کاغذها را تحویل دهند، شرکت ما تقریباً ۲۵ هزار تن به دولت کاغذ تحویل داد. یک شرکت دیگر ۴۵۰۰ تن کاغذ به دولت تحویل داده است. این کاغذها کجا رفته است؟ کدام انبار؟ فاکتورهای ما موجود است. به روزنامه‌ها، کاغذ مورد نیازشان را تحویل داده‌ایم. از طرف دیگر با فاکتور می‌توانم بگویم یک رول کاغذمان را به زابل فرستادیم.
سوال من این است که چرا رسانه‌ها به این موضوع ورود نمی‌کنند؟ چرا فقط این عینک را زده‌ایم که همه وارد کنندگان، دزد هستند؟ دزد در جای دیگری است. ببینید ما کاغذمان را طبق حواله ارشاد، به دست روزنامه‌ها رساندیم. وزارت صمت هم دو حواله داد و ما تحویل‌شان دادیم. یک سری دیگر حواله هم برای تعاونی ناشران آشنا و وزارت آموزش و پرورش بود و حتی یک روزنامه دولتی از ما سه هزار تن کاغذ گرفته است، حالا می‌گویند سه هزار تن نبوده و ۲۹۰۰ تن بوده، برای همین ۱۰۰ تنی که می‌گویند نبوده، اگر دروغ گفته باشم، بیایند بنده را اعدام کنند. الان تاریخی بگذارید، همین روزی که صحبت کردیم را به‌عنوان نشانه بگذارید، در دو ماه آینده با توجه به اتفاقاتی که در واردات خواهد افتاد و اگر روال به همین شکل باقی بماند، ۲۰ تا ۳۰ درصد قیمت کاغذ پایین می‌آید. این را مطمئن باشید.
این اطمینان را برای این مساله می‌گویم که ما بعد از ساعت‌ها مذاکره توانستیم وزارت صمت را قانع کنیم که اجازه دهند هرکس بتواند کاغذ وارد کند و این مساله فقط مختص کسانی که ارز دولتی می‌گیرند، نیست. از زمانی که این مساله اعلام شده، قیمت کاغذ هم پایین آمده است و اگر روال همین باشد، قیمت پایین‌تر خواهد آمد.»
واردکنندگانی که تقلب می‌کنند
مطمئناً واردات کاغذ در اوضاع کنونی ساده‌ترین راه‌حلی است که برای حل مشکل به آن رسیده‌اند، اما مساله این است با وجود اینکه خیلی از واردت‌کنندگان می‌گویند در حال حل مشکل هستند، اما اتفاقاتی در این بین افتاده که وضعیت کاغذ را بغرنج کرده است. یک شرکت یا به عبارتی دیگر یک کارخانه که قرار است کاغذ تولید کند، وارد کار واردات می‌شود و به جای تولید، ارز دولتی می‌گیرد و کاغذ وارد می‌کند. مطمئناً جای واردکننده و تولیدکننده به‌خودی‌خود مشخص است، اما در همین بازاری که هیچ چیزش مشخص نیست، کارخانه تولید کاغذ، کاغذ وارد می‌کند و بعد هم کاغذها دپو می‌شوند! از این مساله می‌گذریم چون موضوع بحث مان این نیست، درباره‌اش هم صحبت زیاد شده و هیچ‌کس هم جوابی نداده است که چرا باید به یک تولیدکننده، ارز بدهند که کاغذ وارد کند.
اما موضوع دیگر که به گفته کسانی که کاغذ می‌خرند، کاری متداول شده، این است که فکر کنید شما روزنامه‌ای دارید و وارد کننده‌ای را می‌شناسید. ۳۰ تن کاغذ هم می‌خواهید. اما از واردکننده به‌جای ۳۰ تن، ۶۰ تن کاغذ تحویل می‌گیرید و عملاً برای واردکننده ۳۰ تن اضافه را انبار می‌کنید و انباردار او می‌شوید. در این صورت انبار واردکننده خالی می‌شود و خیلی راحت به همه می‌گوید کاغذهایش را با همان ارزی که وارد کرده به گیرنده رسانده، اما در واقعیت اتفاق دیگری افتاده است.