اهدای جنین آخرین ایستگاه پایان ناباروری

به گزارش خبرگزاری مهر، وجود بیش از سه میلیون زوج نابارور در کشور و هزینه‌های سنگین درمان ناباروری برای قریب به اتفاق این زوجین، یکی از چالش‌های پیش رو زوجین نابارور است که در آرزوی بچه دار شدن، لحظه شماری می‌کنند. در این بین، با ایجاد و راه اندازی مراکز درمان ناباروری در کشور، تا حدودی از غم و غصه‌های زوجین نابارور کم شده است. اما، آنچه مسلم است اینکه میزان موفقیت درمان ناباروری برای این زوجین، به طور صد در صد نبوده و لازم است که از روش‌های نوین برای صاحب فرزند شدن، استفاده کنند.

اهدای تخمک و جنین یکی از روش‌های پیشرفته درمان ناباروری است که با استفاده از فناوری‌های نوین زیستی انجام می‌شود. در این روش از تخمک یا جنین یک زوج، برای باروری زوج دیگر استفاده می‌شود.

فرهاد یغمایی مدیر کلینیک درمان‌های جایگزین مرکز فوق تخصصی درمان ناباروری و سقط مکرر ابن سینا، با عنوان این مطلب که یکی از علل مهم ناباروری نبودِ تخمک یا اسپرم مناسب برای باروری زوجین است، گفت: پس از بررسی‌های مختلف مشخص می‌شود خانم به دلایل مختلف، مثلاً یائسگی زودرس یا اختلالات کروموزومی، تخمک مناسب برای تشکیل جنین ندارد و درمان‌های دیگر برای او بی‌نتیجه است. در این موارد ما می‌توانیم از تخمک خانم دیگری برای تشکیل جنین استفاده کنیم.

وی افزود: در مردان نیز با چنین مشکلاتی مواجه هستیم که بعضاً آقا دچار اختلالات اسپرم است، یعنی به دلایلی مثل واریکوسل شدید یا آسیب به بیضه اسپرم مناسب برای بارور کردن تخمک ندارد. در این موارد هم به دلیل ممنوعیت شرعی اهدای اسپرم، از جنین اهدایی استفاده می‌کنیم.

این متخصص بیماری‌های عفونی و گرمسیری، ادامه داد: مواردی هست که زوجین مشکل ناباروری ندارند، یعنی ممکن است به صورت طبیعی هم بتوانند بچه‌دار شوند، اما خطر انتقال بیماری‌های ژنتیکی به جنین وجود دارد. در این موارد هم استفاده از جنین اهدایی روشی است که می‌توان از تولد یک نوزاد مبتلا به بیماری یا ناهنجاری شدید ژنتیکی جلوگیری کرد.

وی در ارتباط با راه‌های تأمین تخمک و جنین اهدایی، گفت: خانم‌ها با یک ذخیره تخمدانی مشخص به دنیا می‌آیند و پس از بلوغ تقریباً هر ماه یک تخمک آزاد می‌کنند و تعداد زیادی تخمک از دست می‌دهند. اما اگر از داروهای تحریک تخمک‌گذاری استفاده کنیم که باعث افزایش فعالیت تخمدان‌ها می‌شود، خانم در یک سیکل چند تخمک آزاد می‌کند. خانم‌هایی که برای درمان ناباروری مراجعه می‌کنند و برای آنها از داروهای تحریک تخمک‌گذاری استفاده می‌شود، ممکن است تخمک مازاد داشته باشند که ما در صورت رضایت فرد، آنها را فریز می‌کنیم و به خانم دیگری اهدا می‌کنیم. البته، در مواردی هم خانم‌ها به صورت داوطلبانه و نوع‌دوستانه اقدام به اهدای تخمک می‌کنند.

یغمایی در مورد جنین، اظهار داشت: در مورد جنین هم همینطور است. زوجین برای IVF مراجعه می‌کنند و چند جنین از تخمک و اسپرم آنها تشکیل می‌شود و حداکثر سه جنین منتقل و بقیه فریز می‌شود. اگر در همان سیکل یا سیکل‌های بعد باردار شوند، می‌توانند با امضای رضایت‌نامه، جنین‌های مازاد خود را اهدا کنند. در واقع با توجه به پیچیدگی‌های این روش درمانی، می‌توان گفت که اهدای جنین آخرین ایستگاه در مسیر پایان ناباروری است.

وی در ارتباط با قوانین و چارچوب‌های اهدای جنین، گفت: این قانون و آئین‌نامه اجرایی آن اگرچه در پذیرش و ترویج این روش درمان در کشور مؤثر و راهگشا بوده و حتی می‌توان گفت پیشروتر از بسیاری کشورهای پیشرفته جهان بوده است، اما به هر حال کلی است و حتی ابهاماتی دارد. بنابراین، ما در این زمینه دستورالعمل‌های خاصی داریم که با تأیید وزارت بهداشت، طبق آنها عمل می‌کنیم.

یغمایی ادامه داد: مهم‌ترین رکن رویکرد مرکز ابن‌سینا به روش اهدای جنین، محرمانگی است. یعنی دو طرف اهداکننده و دریافت‌کننده نباید یکدیگر را بشناسند. نظریه محرمانگی در جهان طرفداران و مخالفانی دارد، اما در مجموع پس از بحث‌ها و پژوهش‌های گسترده از منظر حقوقی، اجتماعی و روانی، سیاست مرکز درمان ابن‌سینا بر این قرار گرفت که محرمانگی به‌طور کامل رعایت شود.

وی در ارتباط با دلایل اتخاذ این سیاست در مرکز درمان ناباروری ابن سینا، گفت: دلایل مهم متعددی وجود دارد، اما مهم‌ترین نکته آرامش و صلاح فرزند حاصل از این روش است. اگر زوج اهداکننده دریافت‌کنندگان را بشناسند، ممکن است به هر دلیلی بخواهند طفل را ببینند، از احوال او باخبر شوند و…، این وضعیت امنیت روانی کودک را به خطر می‌اندازد و ممکن است او را در معرض آسیب‌های اجتماعی، مثل برچسب‌زنی و تحقیر اطرافیان قرار دهد. از دیگر سو، اگر محرمانگی رعایت نشود، زوج دریافت‌کننده جنین اهدایی همواره باید بیم آن را داشته باشند که فرزندشان از آنها گرفته شود یا طفل دچار گسست عاطفی شود یا با فهمیدن نابه هنگام واقعیت، آنها را ترک کند و مشکلاتی از این دست. در مجموع، از نظر ما برآیند منافع محرمانگی برای طرفین بیشتر است.

یغمایی در خصوص ویژگی‌های فرزند حاصل از اهدای جنین و نقش مرکز درمان ناباروری در انتخاب جنین، اظهار داشت: معیار ما در انتخاب جنین، تطابق حداکثری اهدا کنندگان و دریافت کنندگان است. منظور از تطابق حداکثری این است که ما نه‌تنها دقت می‌کنیم که ویژگی‌های ظاهری و فیزیولوژیک دو خانواده شبیه باشد، بلکه به تطابق شاخص‌های دیگر، مثل سطح تحصیلات، طبقه اجتماعی و فرهنگی، باورهای مذهبی و…، نیز اهمیت می‌دهیم. در بسیاری از موارد فرزندان یک خانواده نه از نظر ظاهر نه از نظر ویژگی‌های روانشناختی و شخصیتی شبیه به هم و شبیه والدین خود نیستند. بنابراین، حتی اگر زوجین دریافت‌کننده جنین، اهدا کنندگان و فرزند آنها را هم ببینند، تضمینی وجود ندارد که فرزند حاصل از جنین اهدایی شبیه آنها باشد. بنابراین ما به نکات کلی دقت می‌کنیم، مثلاً اینکه جنین زوجی با پوست سبزه و موهای تیره را به زوجی که پوست و موی روشن دارند، ندهیم. فراموش نکنیم پدر و مادرها در بارداری‌های طبیعی هم نمی‌توانند جزئیات ظاهری فرزند خود را پیش‌بینی کنند.

وی در ارتباط با میزان موفقیت در زمینه درمان ناباروری در مرکز ابن سینا، گفت: ما همواره سعی کرده‌ایم مطابق با آخرین راهنماها و دستورالعمل‌های علمی جهان عمل کنیم و همه روندها در کلینیک مطابق بالاترین استانداردهای جهانی باشد. متخصصان این کلینیک نیز از بین زبده‌ترین‌های این حوزه انتخاب شده‌اند که همواره بر اساس جدیدترین یافته‌های علمی و به روزترین پروتکل‌های معتبر جهان رویکردهای تشخیصی و درمانی را انتخاب می‌کنند. به همین دلیل، نرخ موفقیت در هر سیکل درمان، نزدیک به ۵۰ درصد است که این آمار هم‌طراز معتبرترین مراکز درمان ناباروری جهان است.

یغمایی در خصوص ویژگی‌های مرکز ابن سینا در جذب زوجین نابارور برای درمان، افزود: حدود دو سال است که ما موفق شده‌ایم نخستین بانک جنین اهدایی را در کشور تأسیس کنیم. این کار دو مزیت مهم داشته است. طول مدت انتظار متقاضیان از چند سال، به ۶ ماه کاهش یافته و همچنین جنین‌ها از نظر سلامت و کیفیت با دقت بسیار بررسی و سپس وارد این بانک می‌شوند. همین دقت در خصوص احراز صلاحیت زوجین کاندیدای درمان به روش اهدا هم وجود دارد. یعنی سلامت جسمی و روانی متعارف و صلاحیت اجتماعی آنها (نداشتن سابقه کیفری و اعتیاد) به‌دقت بررسی می‌شود و بنابراین، اهداکنندگان می‌توانند آسوده‌خاطر باشند که جنین اهدایی آنها در اختیار والدین شایسته‌ای قرار می‌گیرد. در صورت احراز صلاحیت متقاضیان، ما جلسات متعدد مشاوره برای آنها برگزار می‌کنیم تا متخصصان و مشاوران مرکز، همه ابعاد پزشکی، روانشناختی، اجتماعی و حقوقی این روش درمان را برای آنها توضیح دهند و زوجین متقاضی جنین اهدایی بتوانند با حداکثر آگاهی ممکن درباره انتخاب این روش تصمیم بگیرند.

وی در ارتباط با هزینه‌های درمان ناباروری در کشور، گفت: نمی‌توان گفت این خدمات در کشور ما گران است. حتی هزینه درمان ناباروری در ایران، از مراکز مشابه منطقه و حتی جهان، ارزان‌تر است. به طوری که مراجعان زیادی از کشورهای منطقه و کشورهای اروپایی داریم، چون آنها می‌توانند در ایران خدمات با کیفیت بالا و قیمت پایین‌تر دریافت کنند. اما شاید به دلیل نبود پوشش بیمه‌ای برای خدمات درمان ناباروری، همین هزینه هم برای بسیاری از هم‌وطنان سنگین باشد.

مدیر کلینیک درمان‌های جایگزین مرکز فوق تخصصی درمان ناباروری و سقط مکرر ابن سینا، با اشاره به بحران سالمندی که طی دهه‌های آینده جامعه ما را تهدید خواهد کرد، افزود: در حدود ۲۰ درصد از زوجین کشور نابارورند و حمایت از آنها، از طریق اقداماتی مثل ملزم کردن بیمه‌ها به پوشش خدمات درمان ناباروری، فراهم کردن تسهیلات بانکی برای هزینه‌های درمان و کمک به مراکز درمان ناباروری کشور، می‌تواند یکی از محورهای اصلی سیاست‌های جمعیتی باشد.