ایران اکونومیست- ناصر محمد پور رئیس بخش جانوران سمی موسسه واکسن سازی و سرم سازی رازی جوان اظهار کرد: ایران به دلیل تنوع آب و هوایی و شرایط چهار فصلی که دارد یکی از غنی‌ترین کشور‌های جهان از نظر تنوع جانوری و به خصوص جانوران سمی محسوب می‌شود.
وی ادامه داد: کشور ما بعد از مکزیک رتبه دوم را از نظر تنوع جانوران سمی دارد، مهم‌ترین جانوران خطرناک در کشور ، مار‌ها و عقرب‌های سمی هستند و از بین گونه‌های مختلف ۶ گونه مار سمی و ۶ گونه عقرب سمی با عنوان گونه‌های خطرناک شناخته می‌شوند.
محمد پور تشریح کرد: ۲ فاکتور مهم برای تعیین میزان خطرناک بودن جانوران سمی در نظر گرفته می‌شود ، عامل اول میزان کشندگی و خطر سم جانوران و عامل دوم پراکندگی آن است، بنابراین ممکن است یکی از این گونه‌های جانوری سم بسیار خطرناکی داشته باشد، اما پراکندگی کم آن از ایجاد گزش جلوگیری کند و در نهایت باعث شود این نوع جاندار در تهیه سرم در اولویت قرار نگیرد.
رئیس بخش جانوران سمی موسسه واکسن سازی و سرم سازی رازی بیان کرد: با رایزنی‌های انجام شده توسط موسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی این ۶ گونه مار و ۶ گونه عقرب خطرناک برای تهیه سرم‌های ضد گزیدگی در نظر گرفته شدند و موسسه رازی برای مقابله با سم این جانوران پادزهر‌هایی تهیه می‌کند تا برای درمان مصدومان ناشی از گزیدگی استفاده شود.
وی تصریح کرد: یکی از موضوعاتی که باید همواره به آن توجه کنیم این است که برای تهیه این محصولات با موجودات زنده سر و کار داریم و همواره احتمال وجود دارد که عواملی مثل جهش ژنتیکی، ورود جانوران جدید باعث شود تا تنوع گونه‌ها در مناطق مختلف کشور کمتر یا بیشتر شود.
تغییر مداوم در جمعت و ژنتیک جانوران موجود در کشور
محمد پور ادامه داد: برای مثال سیستم حمل و نقل امروزی شامل حمل و نقل ریلی، هواپیماها، کشتی‌ها نسبت به گذشته سرعت بیشتری پیدا کرده است؛ این امر موجب می‌شود جانوران سمی از بین نقاط مختلف کشور و حتی بین کشور‌های مختلف جا به جا شوند و تراکم جمعیت بین آن‌ها تغییر کند؛ با توجه به این موضوع موسسه رازی دائما در سطح کشور برای بررسی گونه‌های جانوران سمی فعالیت می‌کند.
رئیس بخش جانوران سمی موسسه واکسن سازی و سرم سازی رازی تشریح کرد: نیرو‌های موسسه رازی به طور مداوم در حال بررسی تنوع جانوران سمی موجود و میزان تراکم آن‌ها در نقاط مختلف کشور هستند و همواره علاوه بر تهیه عکس و فیلم موقعیت جغرافیایی محل بررسی شده را هم ثبت می‌کنند.
وی افزود: نتایج این بررسی‌ها به طور مداوم جمع‌آوری شده و هر ۱۰ سال بروزرسانی می‌شود و در قالب نقشه‌هایی به نام GIS منتشر می‌شود و در اختیار مراکز آموزشی و افراد مرتبط با این حوزه قرار می‌گیرد؛ موسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی فعال‌ترین و بزرگترین مرکز تحقیقاتی، آموزشی و تولیدی خاورمیانه در این حوزه به شمار می‌رود و می‌توانیم بگوییم مرکز رفرنس جانوران سمی و سموم جانوری منطقه است؛ نتایج فعالیت های این دپارتمان به صورت مقالات، کتاب، گزارشات منتشر و نه تنها در فرایند تولید پادزهر بلکه در مراکز آمورزشی و دانشگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
محمد پور گفت: با توجه به اینکه تنوع گونه‌های جانوری و میزان تراکم آن‌ها در کشور ما بالاست هر ساله تعداد زیادی گزش اتفاق می‌افتد این گزش‌ها جان افراد زیادی را تهدید می‌کند تنها داروی موثر در درمان گزیدگی پادزهر‌های تهیه شده برای مقابله با آنهاست.
رئیس بخش جانوران سمی موسسه واکسن سازی و سرم سازی رازی تاکید کرد: سازمان‌های بهداشت جهانی توصیه می‌کنند که هر کشوری پادزهر جانوران سمی موجود در کشور خودش را به صورت داخلی تولید کند چرا که نوع جانور خاص با زندگی در شرایط متفاوت سموم متفاوتی را ترشح می‌کند در حل حاضر تاکید همه کشور‌ها بر تولید پادزهر‌های داخلی است و با توجه به همین موضوع پادزهر‌های ایرانی اثر بخشی مطلوبی دارد.
کاهش چشم گیر مرگ ومیر ناشی از گزیدگی
وی با اشاره به اینکه هیچ گونه مرگ و میری در مصدومانی که پادزهر دریافت کرده‌اند نداشتیم تصریح کرد: پادزهر‌های ضد گزیدگی در کشور به خوبی توزیع شده است و در حال حاضر در تمام خانه‌های بهداشت سرم‌های ضد گزیدگی وجود دارد؛ خوشبختانه عملکرد خوبی را در امداد رسانی به مصدومان دچار گزیدگی شاهد هستیم و بر خلاف گذشته به ندرت مرگ و میر ناشی از گزیدگی به چشم می‌خورد.
محمد پور ادامه داد: هر ساله موسسه رازی بیش از ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار واحد آمپول ضد گزیدگی را برای وزارت بهداشت تهیه می‌کند و از طرف این سازمان در کشور توزیع و مصرف شود.
سم گیری و رها سازی انتقالی چیست؟
رئیس بخش جانوران سمی موسسه واکسن سازی و سرم سازی رازی درباره شیوه سم گیری و فعالیت نیرو‌های موسسه اظهار کرد: تا مدتی پیش یعنی حدود سال ۸۹ سم گیری به شیوه مرسوم آن زمان انجام می‌شد یعنی نمونه‌گیر‌ها از سراسر کشور مار‌ها و عقرب‌های متفاوت را برای انجام بررسی به موسسه می‌آوردند، اما از حدود ۱۰ سال پیش برای جلوگیری از بروز آسیب در محیط زیست و طبیعت توافقنامه‌ای با سازمان محیط زیست امضا کردیم که طی این تفاهم‌نامه تعداد مشخصی از نمونه گیر‌ها همراه با محیط بانان به محل زندگی این موجودات رفته و اقدام به دریافت نمونه‌های سم می‌کنند.
وی بیان کرد: محل انجام سم گیری روی نقشه ثبت شده و جاندار بعد از انجام عملیات نمونه گیری در طبیعت رها می‌شود به عبارت دیگر این روش را سم گیری و رها سازی انتقالی می‌نامیم که از بروز صدمه به جانوران و ایجاد آسیب در محیط زیست جلوگیری می‌کند.
محمد پور یادآوری کرد: پادزهر‌های تهیه شده در این موسسه پادزهر‌های چند ظرفیتی هستند و در مقابل تمامی گزیدگی‌ها مقاومت می‌کنند، اما انواع گونه‌های جانوری خطرناک که تراکم و خطر بیشتری دارند اولویت تهیه پادزهر قرار می‌گیرند.
