سرگیجه در بازار نفت

وضعیت بازار نفت در فاصله اندکی که تا لغو کامل معافیت‌های نفتی ایران باقی مانده، حالتی گنگ به خود گرفته است. این حالت بازار روز گذشته با جدی‌تر شدن ناپایداری سیاسی در ونزوئلا، شدت بیشتری به خود گرفت. به این ترتیب معاملات روز گذشته بازار جهانی نفت در حالی با رشد همراه شد که در روزهای پیش از آن وارد سیر نزولی شده بود. رفت و آمد بازار نفت میان افت و خیز قیمت‌ها در پی وضعیت نامشخصی است که تصمیم اخیر آمریکا برای قطع کامل صادرات نفت ایران ایجاد کرده. در این میان موضع نامشخص عربستان سعودی نیز سرگیجه بازار نفت را بیشتر کرده است. سعودی‌ها به‌عنوان بزرگ‌ترین‌ دارنده ظرفیت مازاد تولید در اوپک از یکسو به دولت ترامپ قول افزایش تولید برای پوشش جای خالی نفت ایران را داده‌اند و از سوی دیگر تداوم توافق کاهش تولید از سوی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک را ممکن می‌دانند. در این میان ظاهر شدن خوآن‌گوایدو، رئیس‌جمهوری خودخوانده ونزوئلا در میان سربازان ارتش این کشور، احتمال شکل گرفتن یک کودتای نظامی علیه دولت نیکلاس مادورو را تقویت کرد و باعث رشد بیشتر قیمت‌ها شد. ونزوئلا در حال حاضر تحت فشار مشکلات داخلی و همچنین تحریم‌های نفتی آمریکا، با افت تولید چشمگیری مواجه شده است. طبق آخرین آمار اوپک تولید روزانه این کشور به حدود 700 هزار بشکه در روز رسیده و می‌تواند تحت تهدیدهای فعلی با کاهش بیشتری نیز مواجه شود. کاهش تولید ونزوئلا در کنار ریسک تولید در لیبی و همچنین فشار تحریم‌های آمریکا بر صادرات نفت ایران، مهم‌ترین تهدیدهای سمت عرضه بازار به شمار می‌روند.

در عین حال اعلام وضعیت فوق‌العاده برای صادرات نفت خام در نیجریه به علت ناآرامی در منطقه نفت‌خیز دلتا نیز به نگرانی از اختلال عرضه دامن زد. به گزارش «دنیای‌اقتصاد» قیمت هر بشکه نفت خام برنت روز گذشته و تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت 16:30)، با رشد بیش از یک دلاری به 73.05 دلار بر بشکه رسید. این نفت شاخص روز دوشنبه به زیر 72 دلار بر بشکه نزول کرده بود. هر بشکه نفت خام آمریکا نیز رشدی 94 سنتی داشت و به 64.44 دلار بر بشکه رسید. یکی از مهم‌ترین دلایل رشد قیمت نفت در روز گذشته، اظهارات خالد الفالح، وزیر نفت عربستان سعودی در رابطه احتمال تداوم توافق کاهش تولید در نیمه دوم سال 2019 بود. این اظهارنظر در شرایطی مطرح شد که طبق بیانیه کاخ سفید مبنی بر همکاری عربستان و امارات با آمریکا برای افزایش تولید و جبران خروج نفت ایران از بازار، معامله‌گران بر افزایش عرضه از سمت سعودی‌ها و همراهانش تکیه کرده بودند.

هفته گذشته و پس از آنکه دولت ترامپ رسما اعلام کرد معافیت‌های 6 ماهه خریداران نفت ایران تمدید نخواهد شد، نفت خام به بالاترین سطح در 6 ماه گذشته رسید. با این حال باید دید عربستان برای راضی نگه داشتن ترامپ به‌عنوان متحد استراتژیک خود و نقش‌آفرینی موثر در اوپک و توافق کاهش تولید این سازمان به همراه کشورهای غیرعضو این سازمان، چه برنامه‌ای دارد. تصور سعودی‌ها بر سر این دو راهی در شرایطی است که افزایش تولید و عرضه اگرچه باعث تقویت روابط این کشور با آمریکا می‌شود، همزمان با فشار بر قیمت‌ها این کشور را از محدوده ایده‌آل قیمتی دور کرده و بر اقتصاد پادشاهی سعودی اثر منفی می‌گذارد. طبق تازه‌ترین گزارش صندوق بین‌المللی پول، پادشاهی سعودی برای تضمین شرایط اقتصادی خود به نفت 85 دلاری نیاز دارد که بسیار بالاتر از سطوح فعلی قیمت نفت است. در کنار تمام این‌ موارد باید به این نکته توجه داشت که پس از تاریخ دوم مه به‌عنوان موعد لغو معافیت‌های نفتی ایران، کمبود عرضه از سمت ایران تهدیدی جدی در کنار اختلال عرضه‌های دیگر برای بازار نفت و مصرف‌کنندگان آن است. با در نظر گرفتن تمام این موارد، سرگیجه بازار کاملا طبیعی به نظر می‌رسد.

** بازار نفت و ضد و نقیض‌ها
تمام ماجراهای اخیر بازار نفت، با تلاش آمریکا برای قطع صادرات نفت ایران و افزایش فشار اقتصادی بر کشورمان آغاز شد. در پی اعلام این خبر، جهش قیمت‌ها رقم خورد و نفت تا 74 دلار بر بشکه نیز صعود کرد. دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهوری که آینده سیاسی و تداوم حضورش در قدرت را تا حدود زیادی به نفت ارزان و قیمت پایین سوخت در آمریکا وابسته می‌داند، بلافاصله بعد از اعلام تصمیم لغو معافیت‌های نفتی ایران، اعلام کرد عربستان و سایر اعضای اوپک تولیدشان را افزایش می‌دهند تا بازار دچار شوک ناشی از نبود نفت ایران نشود. با این حال رشد قیمت‌ در روزهای بعد ادامه داشت و باعث شد ترامپ بار دیگر وارد صحنه شود. او جمعه گذشته در پیامی توییتری اعلام کرد با اعضای اوپک صحبت کرده تا آنها با افزایش تولید قیمت‌ها را کاهش دهند. توییت او اثرگذار بود و قیمت‌ها در روز جمعه تا 3 درصد کاهش یافتند اما اصل این موضوع (گفت‌وگوی ترامپ) از سوی اعضای اوپک رد شد.

ترامپ برای پایین آوردن قیمت بنزین در آمریکا به نفت زیر 70 دلار و حتی ارزان‌تر نیاز دارد با این حال تمایل این کشور برای صفر کردن صادرات نفت ایران مانع تحقق این هدف است. قیمت بنزین در آمریکا از ابتدای امسال رشد 26 درصدی داشته و در صورت تداوم می‌تواند باعث نارضایتی مردم آمریکا و ریزش آرای ترامپ در دور بعدی انتخابات ریاست‌جمهوری شود. با این حال رشد قیمت‌ها در روز گذشته نشان داد که تلاش‌‌های ترامپ برای جلوگیری از ایجاد کمبود عرضه در بازار نفت چندان اثربخش نبوده و سایه این ریسک از سر بازار کم نشده است.

** پاسخ مجهول اوپک پلاس
به این ترتیب در شرایطی که بهترین راهکار ترامپ برای پر کردن جای خالی نفت ایران در بازار و جلوگیری از رشد قیمت‌ها؛ فشار بر اوپک و به ویژه عربستان است، کارشناسان عقیده دارند باید منتظر ماند و دید پاسخ وزرای حاضر در اوپک پلاس به خواسته آمریکا چیست. به نظر می‌رسد کشورهای حاضر در اوپک پلاس تمایل دارند ابتدا آثار خروج نفت ایران از بازار را بررسی کنند و پس از آن به خواسته‌های ترامپ پاسخ دهند. نشانه‌های چنین تصمیمی به وضوح در اظهارنظرهای وزرای نفت عضو اوپک دیده می‌شود.

به گزارش رویترز، روز گذشته وزیر نفت عربستان اعلام کرد توافق 6ماهه کاهش تولید 1.2 میلیون بشکه‌ای در روز از سمت کشورهای عضو و غیرعضو اوپک، می‌تواند تا پایان سال 2019 تمدید شود. این توافق از ابتدای امسال آغاز شده و در نشست ماه بعدی اوپک بر سر تداوم یا قطع آن تصمیم‌گیری خواهد شد. پیش از این بسیاری از کارشناسان اعلام همکاری رسمی عربستان با دولت ترامپ در رابطه با پوشش جای خالی نفت ایران در بازار نفت را سیگنالی قوی برای بر هم خوردن توافق کاهش تولید اوپک پلاس می‌دانستند. با این حال اظهارنظر روز گذشته الفالح، این سیگنال را تضعیف و احتمال تداوم طرح کاهش تولید را مطرح کرد. هرچند وزیر نفت عربستان به میزان کاهش تولید در صورت تداوم این توافق اشاره‌ای نکرد، با این حال اعلام این خبر کافی بود تا انتظار کمبود عرضه در بازار تقویت شود و رشد قیمت‌ها را به همراه داشته باشد. چند روز پیش از الفالح، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه نیز به پایبندی روسیه به توافق کاهش تولید تاکید کرده بود.

طبق گزارش رویترز، وزیر نفت عربستان سعودی دیروز تاکید کرد «ما به سطح ذخایر نفت خام دنیا توجه خواهیم داشت و سطح تولید با توجه به کمتر یا بیشتر بودن ذخایر نسبت به استاندارد معمول تعیین خواهد شد.» او در ادامه افزایش یا کاهش تولیدات را کاملا به شرایط بازار وابسته دانست و شرایط فعلی بازار را کاملا عادی ارزیابی کرد. با این حال واکنش بازار به اخبار سمت عرضه با ارزیابی‌های الفالح فاصله زیادی دارد. این فاصله به خصوص با جدی‌تر شدن ناپایداری‌های داخلی در ونزوئلا که در کنار تحریم‌های نفتی آمریکا می‌تواند تولید نفت این کشور را بیش از پیش تهدید کند، بیشتر هم شده است.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد