ایران اکونومیست- اواسط دهه ۸۰، سهام عدالت در راستای توزیع عادلانه ثروت دولت بین قشرهای مختلف جامعه و گسترش سهم بخش تعاون در اقتصاد ایران به وسیله واگذاری بلاعوض سهام شرکت‌های دولتی به مردم و افراد کم توان جامعه و شریک شدن آنها در درآمدهای دولت، وارد ادبیات اقتصادی ایران شد که طی سال‌های گذشته، ۴۹ میلیون و ۲۲۶ هزار و ۱۹۳ ایرانی در سهام عدالت شریک شدند.
البته تاکنون از این تعداد بیش از ۲ میلیون نفر فوت شده‌اند اما با توجه به اینکه افراد فوت شده نیز کماکان سهامدار سهام عدالت هستند و ورثه آنها حق استفاده از سهام عدالت متوفیان را دارند، از این رو فهرست مشمولان سهام عدالت همان عدد ۴۹ میلیون و ۲۲۶ هزار و ۱۹۳ نفر است.
اگرچه نزدیک به ۵۰ میلیون نفر مشمول سهام عدالت هستند اما این سهام همچنان در کفالت دولت است.
درواقع علی رغم گذشت ۱۲ سال از اجرای طرح «سهام عدالت»، مشمولان صرفاً ثبت نام شده سهام عدالت محسوب می‌شوند و نمی‌توانند دخالتی در مدیریت این دارایی خود داشته باشند و سازمان خصوصی سازی به عنوان نماینده دولت و به کفالت از مشمولان، سود ۴۹ شرکت سرمایه پذیر را جمع کرده و در بازه‌های زمانی مشخص، سهم هر فرد را آن هم بسیار ناچیز واریز می‌کند. ضمن اینکه این سهام طی این سال‌ها قابلیت انتقال (خرید و فروش) و مدیریت نداشته است.
روند آزادسازی سهام عدالت
طی سال‌های گذشته روند اجرای سهام عدالت از این جهت که این سهام «ارزش انتقال (خرید و فروش)» و «ارزش مدیریت» ندارد، بسیار مورد نقد قرار گرفت از این رو از سه سال پیش پروژه آزادسازی سهام عدالت کلید خورد تا از این طریق مالکیت سهام به مردم منتقل شود و کفالت دولت از حدود ۵۰ میلیون سهام دار برداشته شود.
در این راستا ۱۵ ماه پیش دولت لایحه ساماندهی سهام عدالت را به مجلس ارائه کرد تا نمایندگان با بررسی دقیق آن، در خصوص چگونگی آزادسازی سهام عدالت تصمیم گیری کنند.
با این حال و با گذشت بیش از یک سال از ارائه لایحه مذکور به مجلس، هنوز نمایندگان در خصوص سازوکار آزادسازی سهام عدالت به جمع بندی نرسیده‌اند و اگرچه در مصاحبه‌های مختلف از تمایل مجلس و نهادهای حاکمیتی به آزادسازی هرچه سریع‌تر سهام عدالت خبر داده‌اند و حتی وزیر امور اقتصادی و دارایی پایان سال ۹۷ را زمان آزادسازی سهام عدالت عنوان کرده بود اما به نظر می‌رسد آزادسازی سهام عدالت تا سال ۱۴۰۰ به طول خواهد انجامید.
حتی چندی پیش فولادگر رئیس کمیسیون ویژه حمایت از تولید ملی و نظارت بر اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی گفته بود طبق بررسی‌های انجام شده در کمیسیون، مقرر شده است که طی ۵ سال سهام عدالت به مردم واگذار شود.
پوری حسینی: در حال انجام اقدامات ابتدایی آزادسازی هستیم
در همین ارتباط رئیس سازمان خصوصی سازی در اظهارنظری جدید گفته است که این سازمان در حال انجام اقدامات ابتدایی برای شروع آزادسازی است.
میرعلی اشرف پوری حسینی با اظهار تأسف از اینکه هنوز لایحه آزادسازی سهام عدالت در مجلس به سرانجام نرسیده است، گفته است: البته قرار بود تا دهه فجر سال گذشته این مساله تعیین تکلیف شود، اما به جهت تراکم کاری در مجلس و جلسه سران سه قوه مطرح و تصویب نشد.
وی با تاکید بر اینکه تا زمانی که این لایحه در مجلس به تصویب نرسد، نمی‌توان در خصوص اجرای آن صحبتی کرد، افزود: البته متن لایحه مشخص و قابل شرح است و همین قدر بگویم که سازمان خصوصی سازی با فرض اینکه لایحه تصویب خواهد شد و صندوق‌های قابل معامله در بورس تصویب و تأسیس خواهند شد، در حال انجام اقدامات ابتدایی است و در این راستا در حال هماهنگی‌های لازم با بورس است. بر همین اساس اطلاعات ۴۹ میلیون مشمول سهام عدالت به سازمان بورس فرستاده شده است؛ چراکه با فرض اینکه این افراد بخواهند برای به دست گیری سهام عدالت خود صاحب صندوق و ETF شوند و در آینده بتوانند معامله‌ای انجام دهند،ابتدا باید دارای کد معاملاتی شوند.
وی اجرای چنین برنامه‌ای را بسیار وسیع ارزیابی کرد و یادآور شد: پذیرش این حجم از متقاضیان نیاز به زیرساخت مناسبی دارد. بنابراین کار خود را با فرض تصویب آزادسازی سهام عدالت در قالب ETF برای ایجاد بستر دریافت و معامله آن با سازمان بورس آغاز کرده‌ایم تا بستر لازم برای چنین حرکتی را از قبل آماده کنیم.
