سدسازی راهکاری مطمئن در ذخیره سازی آب و کاهش خطرسیلاب

 بارندگی های شدید و سیل از بیست و هشتم اسفندماه گذشته آغاز و همه استان های کشور را درگیر کرد.
این بارش ها استان های گلستان، مازندران، ایلام، کرمانشاه، لرستان، خوزستان، چهارمحال بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و سیستان و بلوچستان را در شرایط اضطراری ناشی از بروز سیلاب قرار داد.
وقوع سیل خسارت های سنگینی را متوجه همه بخش های کشور کرد؛ گرچه میزان دقیق خسارت های ناشی از سیلاب به شکل دقیق اعلام نشده، اما وزیر کشور میزان خسارت ها را تا 35 هزار میلیارد تومان برآورد کرد.
تا پیش از این سیل ویرانگر، بسیاری از کارشناسان که عمده آنها از فعالان محیط زیست بودند از سدسازی های بی رویه کشور انتقاد کرده و سدسازی ها را عامل اصلی وقوع ریزگردها وسایر مشکلات زیست محیطی معرفی می کردند.
اما وقوع سیل و نقش موثری که سدها در پیشگیری از عوارض خطرناکتر سیل داشت نگاه به ضرورت ساخت سدهای بیشتررا جدی تر کرد.

** مخالفان سدسازی باید از جامعه عذرخواهی کنند
«محمدصادق حسنی‌جوریابی» عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس  با بیان اینکه افرادی که سدسازی در کشور را محکوم می کردند باید از جامعه عذرخواهی کنند، گفت: سدها جلوی اتفاق های ناگوارتر در سیلاب ها را به خوبی گرفتند.
وی افزود: همواره عده ای از تلاش دولت سازندگی برای ساخت سد در کشور انتقاد کرده و ادعا می کنند در آن زمان هزینه کردن بیت المال در سد سازی اشتباه بوده است.
عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس اضافه کرد: اما بروز این سیلاب های بزرگ و نقشی که سدها در مهار آنها داشتند، نشان داد که سدسازی های صورت گرفته نه تنها اشتباه نبوده بلکه براساس برنامه ریزی و مدیریت صحیح انجام شده است.
نماینده مردم رشت در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: اکنون این منتقدان باید از جامعه عذرخواهی کنند زیرا سدها نقش بسیار خوبی در مهار سیلاب داشتند.
حسنی‌جوریابی خاطرنشان ساخت: اگر سدها نبودند و قدرت بیشتر سیلاب ها را مهار نمی کردند معلوم نبود چه اتفاق های ناگوارتری رخ می داد.
وی با تقدیر از کسانی که برای ساخت سدها تلاش کردند، گفت: اگر این حجم از آبی که در مخازن سدها انباشته شده است به دلیل نداشتن سد، ذخیره سازی نمی شد معلوم نبود که چه حوادثی را رقم می زد.
«محمد حاج‌‌رسولی‌ها» مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران هم 21 فروردین ماه امسال گفته بود: سد کرخه سیلاب 200 ساله را مهار کرده و توانسته است سیلاب‌های با دبی متوسط پنج هزار و 900 مترمکعب در ثانیه یا لحظه‌ای هشت هزار و 400 مترمکعب در ثانیه را به 2 هزار و 500 مترمکعب در ثانیه تعدیل کند.
وی اضافه کرد: اگر این سد وجود نداشت رهاسازی سه برابر خروجی فروردین‌ماه به پایین دست یک فاجعه بزرگ زیست محیطی را رقم می‌زد اما این سازه بزرگ سه کیلومتری توانست این سیلاب را در مخزن سد کنترل کند.
«علی اکبری»نماینده مردم شیراز در مجلس شورای اسلامی هم سوم اردیبهشت ماه با انتقاد از مخالفان صرف سدسازی و نیز موافقان آن، این وضعیت رادارای اشکال دانست و گفت: در سیل اخیر اگر سد کرخه و گتوند نبود کل خوزستان دچار مشکل می شد.
عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی خاطر نشان کرد: اگر سد بختیاری ساخته شده بود لرستان کمتر آسیب می دید؛ به جای اینکه دنبال مقصر باشیم باید فکر اساسی کرد زیرا ممکن است این پدیده سال آینده هم تکرار شود.
اکبری افزود: باید فکر کرد که این منابع آبی که در اختیارمان قرار می گیرد را چگونه می توان در مسیر نیازهایمان استفاده بهینه کرد.
به گفته وی، ایران کشوری تشنه و نیازمند آب است باید دید چه گونه می توان از سیل بهره برداری کرد حالا با احداث سدهای جدید یا با انحراف آب به سمت فلات مرکزی یا آبخیزداری، باید هر گونه اتفاقی که منجر به این شود که بتوان به خوبی از این سیلاب ها استفاده بهینه کرد مد نظر قرارگیرد.
اکنون 680 سد در کشور در حال بهره برداری بوده و 114 سد نیز در دست ساخت و 172 در مرحله مطالعه قرار دارد که بهره برداری از همه آنها نقش مهمی در مدیریت منابع آبی و مقابله با سیلاب ها دارد.
سدسازی از جمله راهکارهایی است که ضمن کمک به مدیریت صحیح منابع آب، مانع از جاری شدن روان آب ها و بروز سیلاب های ویرانگر است، اما مباحثی همچون بی توجهی به لایروبی سدها و انجام ندادن عملیات تثبیت جنگل ها و مراتع در بالادست، باعث می شود سدها خیلی زود کارکرد خود را از دست بدهند.
«پرویز کردوانی»  با بیان اینکه در سال های گذشته سدهای کشور به حال خود رها شده و هیچ لایروبی در آنها انجام نشده است، گفت: اگر در سه بخش خود سد، بالا دست و پایین دست آن اقدام هایی انجام می شد با سیل ویرانگر مواجه نمی شدیم.
این فعال محیط زیست اقدام لازم در بالا دست سد را انجام آبخیزداری در همه ارتفاعات برشمرد و گفت: آبخیزداری انجام اقدام هایی است که به هنگام بارش ها، باران را به عمق ارتفاعات نفوذ دهد.
کردوانی ادامه داد: انجام نشدن آبخیز داری در ارتفاعات سبب می شود هنگام بارندگی ها گل و لای به مخزن سد ها رفته و آنها را پر کند و در نتیجه، هنگام سیل گنجایش لازم را نداشته باشد.
وی خاطرنشان ساخت: پنج سال پیش وزارت نیرو اعلام کرد 80 درصد حجم سد کرخه توسط گل و لای پرشده است، همان زمان باید برای لایروبی اقدام می شد که نکردند.
به گفته کردوانی، ایجاد سدهای کوچکتر در بالا دست سدهای بزرگتر یکی از راهکارهای مناسب برای پیشگیری از ورود گل و لای به سد محسوب می شود.
این فعال محیط زیست ادامه داد: همچنین برای ساخت سد باید ابتدا بررسی کرد که سد بر روی گسل ها ساخته نشود که موجب سوراخ شدن و هدر رفت آب شود.
کردوانی گفت: علاوه بر این باید به حوضه آبریز سد توجه داشت و اگر حوضه ای پر بارش است سدهای بزرگ در آنجا احداث شود.
وی سد کرخه را نمونه یک سد مناسب دانست و خاطر نشان ساخت: اگر این سد نبود خوزستان را آب می برد.
منبع: ایرنا