ایران اکونومیست- کشورهای تولیدکننده محصولات دانش‌بنیان در سطح جهان، پرتعداد نیستند و در نتیجه می‌توان با ورود به این عرصه که هنوز به‌صورت رقابتی در نیامده، نام ایران را در تجارت بین‌الملل که با تولیدات سنتی و به‌ویژه نفت گره خورده است، به‌عنوان کشوری دارای فناوری و تولیدات دانش‌بنیان مطرح کرد؛ تولیداتی که علاوه بر تنوع‌بخشی به محصولات صادراتی کشورمان، می‌توانند در تحقق شعار سال یعنی رونق تولید نیز نقش‌آفرینی کنند. شناسایی نقش این صنایع در رونق تولید و موانع پیش روی آن، موضوع گفت‌وگوی ایرناپلاس با یک فعال حوزه دارویی و صنایع دانش‌بینان است.
هاله حامدی‌فر، مدیرعامل شرکت دارویی سیناژن و عضو اتاق بازرگانی تهران، با اشاره به یکسان بودن موانع تولید دانش‌بنیان و سایر تولیدات گفت: به نظر من محیط کسب‌وکار کشورمان برای تولید طراحی نشده است. عمده درآمد کشور، از درآمد ذخایرمان تأمین می‌شود و ما کشور تولیدمحوری نیستیم. تولیدات خیلی خوبی داریم، ولی اقتصاد ما بر محور تولید و در نقطه آرمانی خودش، بر محور صادراتی غیر از ذخایر حرکت نمی‌کند.
*فرهنگ‌سازی برای مصرف تولید داخلی
حامدی‌فر نقش مسائل فرهنگی را نیز در این زمینه مؤثر دانست و گفت: این مسئله البته تنها به دولت و قوانین مرتبط نیست و بخشی از آن مربوط به مسائل فرهنگی است. کشور ما دارای فرهنگ مصرف‌گرایی است و مردم به برندهای خارجی علاقه دارند و نسبت به آثار مثبت خرید کالای ایرانی در زندگی خود آگاه نیستند و نمی‌دانند اگر می‌خواهند فرزندشان در آینده شغلی داشته باشد، باید از امروز به خرید و مصرف کالای تولید داخل، توجه داشته باشند. اما فرهنگ‌سازی لازم در این زمینه صورت نگرفته است.
وی نبود این فرهنگ را نافی مشکلات قانونی، اداری و بروکراتیک ندانسته و ادامه داد: تولید و صادرات غیرنفتی ما هیچ‌وقت آنقدر بزرگ و چشم‌گیر نبوده که ضرورت حمایت واقعی از این تولیدات، احساس شود. اما اکنون با قرار گرفتن در شرایط جنگ اقتصادی یا بحران اقتصادی شاید بهتر بتوانیم خودمان را پیدا کنیم و ببینیم چه چیزهایی ارزش‌آفرینی بیشتری برایمان دارند. در این شرایط می‌توانیم تولیدات استراتژیک خود را شناسایی کنیم و وجهه بین‌المللی خود را بهبود دهیم.
*درآمد کشور را در معرض تهدید قرار ندهیم
این عضو اتاق بازرگانی ایران در ادامه با اشاره به مسائل ناشی از خام‌فروشی ذخایر کشور گفت: تا زمانی که یک فروشنده خام‌فروش هستیم، با یک دستور که نفت این کشور خریداری نشود، درآمدهای کشورمان تهدید خواهد شد. اگر درآمدمان صرفاً از حوزه نفت تأمین نشود و به سبد تولید و صادرات خود تنوع ببخشیم، علاوه بر تغییر وجهه بین‌المللی، درآمدهای کشورمان در معرض ریسک و تهدید کمتری قرار می‌گیرند.
*کاری که به کاردان سپرده شد
وی با اشاره به قوانین مربوط به حوزه فعالیت خود یعنی تولیدات دانش‌بنیان گفت: قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان که معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری متولی اجرای آن است، قانون خوبی بوده و این معاونت در سال‌های اخیر در زمینه اجرایی کردن این قانون، عملکرد خوبی داشته است.
حامدی‌فر در ادامه گفت: تصور نمی‌کردم با توجه به شرایط و فضای موجود، بتوان به این دستاوردها رسید، اما حرکت خوبی صورت گرفته که امیدوارکننده است و این نوید را می‌دهد که می‌توان در این زمینه، به‌خوبی فعالیت کرد. اگر گروهی همت داشته باشند و با حوزه کاری خود آشنا باشند و بدانند که در چه مواردی نیاز است که ورود کنند و حمایت واقعی چیست، می‌توان در این زمینه گام برداشت.
*کمک به تحکیم جایگاه استراتژیک ایران
این عضو اتاق بازرگانی در رابطه با اهمیت صنایع در رونق‌بخشی به تولید کشور گفت: به نظر من صنایع دانش‌بنیان، بیشتر از سایر صنایع می‌توانند به تولید کشور کمک کنند، چرا که این صنایع، در دست کشورهای زیادی در سراسر دنیا نیست و دانش در زمینه‌های مختلف مانند نانو، فناوری اطلاعات و زیست‌فناوری در اختیار کشورهای محدودی قرار دارند و در نتیجه، ورود به این صنایع می‌تواند جایگاه استراتژیک ایران را در سطح جهان تحکیم کند و به‌عنوان یک مزیت برای کشورمان مطرح باشد.
وی در ادامه گفت: می‌توانیم نقش و از طرفی، وجهه ایران را از یک کشور خام‌فروش به یک کشور دارای دانش، صنعت و محصولات دانش‌بنیان تغییر دهیم و ایران را به‌عنوان کشوری مطرح کنیم که می‌تواند در این زمینه، به دنیا کمک کند و این محصولات را با هزینه‌های کمتری در اختیار مردمی که در دنیا نمی‌توانند خیلی از این محصولات را با قیمتهای بالا تهیه کنند، قرار دهیم. این مورد به نظر من بر چهره دیپلماتیک و بین‌المللی ما بسیار تأثیرگذار خواهد بود. صنایع غیر دانش‌بنیان در اختیار کشورهای زیادی است و متمایز شدن در این زمینه یا نفوذ در این بازارها شاید چندان آسان نباشد، ولی این مزیتی است که صنایع دانش‌بنیان از آن بهره‌مند هستند.
*نگذاریم سرمایه شرکت‌های دانش‌بنیان از بین برود
حامدی‌فر نیروی انسانی را بزرگ‌ترین سرمایه صنایع دانش‌بنیان دانست و گفت: اساس صنایع دانش‌بنیان بر نیروی انسانی تحصیل‌کرده است و ما باید جو ناامیدی و رخوتی را که در جامعه جوان وجود دارد، به طریقی از بین ببریم و بتوانیم شادابی و امید را به جامعه جوان بازگردانیم و از فرار مغزها جلوگیری کنیم؛ چرا که این بزرگ‌ترین سرمایه صنایع دانش‌بنیان است و این موضوع قابل‌انکار نیست که با از دست رفتن نیروی انسانی، همه چیز را در صنایع دانش‌بنیان از دست خواهیم داد.
*تشکیل ستاد بحران اقتصادی
وی با اشاره به شعار رونق تولید در سال جاری گفت: رونق، چیزی بالاتر از حفظ وضع موجود است، اما اکنون صنایع ما دغدغه حفظ وضع موجود را دارند و اگر واقعاً عزم این را داریم که شعار سال را محقق کنیم، باید عقب‌ماندگی‌های موجود جبران شوند که برای آن، به یک اتاق فکر کلان یا ستاد بحران اقتصادی برای رونق تولید در کشور نیاز داریم تا به پروتکل‌های ضرب‌الاجلی برسد و از طرفی، برخی ریسک‌ها را هم باید بپذیریم. هیچ‌گاه پیشرفت و رونقی بدون پذیرش ریسک، اتفاق نمی‌افتد. پس لازمه تحقق این شعار، طراحی ستادی است که قدرت ریسک، توانایی حمایت مالی و امکان تصمیم‌گیری و نفوذ در مراجع مختلف برای رفع موانع را داشته باشد.
*فرآیندهای گمرکی، زمان‌بر و پر تعداد هستند
حامدی‌فر که خود در زمینه تولید با موانعی مواجه است، با اشاره به مشکلات ارز دو نرخی گفت: ارز دو نرخی فسادزاست و مراجع نظارتی با هدف کنترل فساد، سخت‌گیری‌هایی را اعمال می‌کنند. با این حال آنچه تولیدکننده می‌بیند این است که گروه‌هایی که به دنبال سوءاستفاده هستند، مجرای آن را نیز می‌شناسند. در حالی که نظارت‌های شدیدی برای جلوگیری از فساد انجام می‌شود و این سخت‌گیری‌ها، برای گروه‌هایی که کار خود را به‌درستی انجام میدهند، دست و پا گیر است.
وی در ادامه گفت: در بحث ارز ما تحریم‌های بانکی و بین‌المللی را داریم و نباید با موانع داخلی نیز مواجه شویم. بحث دیگر مربوط به گمرک است که البته به‌سرعت امور مربوط به ترخیص کالا را انجام می‌دهد و همکاری خوبی دارد. اما مدارکی که برای گمرک تعریف شده تا با ارسال آن‌ها به گمرک، فرآیند ترخیص آغاز شود، متعدد و زمان‌بر هستند و به همین دلیل، حجم زیادی از واردات برای تولید و صنایع، در انبارهای گمرک مانده و ترخیص نشده‌اند.
