استان مرزی خراسان جنوبی بنا به موقعیت خاص جغرافیایی از مناطق خشک و کم آب ایران است اما مردمان این تمدن کهن همواره تلاش کرده اند آب را به شیوه های متعدد تامین و مدیریت کنند.
مهار و استفاده از آب های سطحی و سیلاب ها یکی از شیوه های هوشمندانه در این خصوص به شمار می آید که به طرق مختلف سنتی و مدرن از جمله بندسارهای کشاورزی، طرح های آبخیزداری و سد سازی نسبت به کنترل روان آب ها و سیلاب ها از آن استفاده می شود.
احداث بندسارهای خاکی کوچک مقیاس بر اساس دانش سنتی مردم تاثیر بسزایی در تغذیه سفره های آب زیرزمینی، ایجاد و نگهداری رطوبت در خاک، زراعت و تامین آب کشاورزی دارد و به عنوان یک فناوری بومی برای کشاورزان نیز دارای منافع اقتصادی است.
همچنین مهار روان آب های ناشی از بارندگی ها در دشت ها و مناطق بیابانی می تواند به حفظ خاک و بهبود وضعیت آن و نیز بهبود منابع و ذخایر زیرزمینی دشت ها کمک کند.
در این زمینه اداره منابع طبیعی و آبخیزداری با احداث سازه های آبخیزداری خاکی، سنگی، سنگی ملاتی، گابیونی و سایر روش ها سهم بسزایی در مهار روان آب ها و سیلاب ها ایفا می کنند.
سد و سدسازی نیز از دیگر راهکارهای راهبردی مهار روان آب ها و سیلاب هاست که نظرات و ایده ها در ارتباط با مزایا و معایب آن متفاوت است.
کارشناسان در هر حال تاکید دارند که سرمایه گذاری در مورد جمع آوری روان آب ها با توجه به حجم زیاد آن و شرایط کم آبی در کشور، می تواند نه تنها سودآور بلکه اقتصادی باشد.
استان مرزی خراسان جنوبی دو دهه است که با خشکسالی های پیاپی دست و پنجه نرم می کند طی این مدت شاهد بارندگی های کم اما رگباری بودیم که به صورت روان آب و سیلاب جاری و بخش عمده ای از آن نیز هدر رفت.
به گفته کارشناسان اداره منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی، سالانه حجم روان آب های استان 700 میلیون مترمکعب است اما تنها 80 میلیون مترمکعب آب مهار می شود.
تاکنون یکهزار و 750 بند گابیونی( توری فلزی )، بند خاکی و سازه برای مهار روان آب ها به کمک مردم و مسئولان در سطح استان ساخته شده است که بارندگی های امسال سبب شد 100 درصد این سازه ها آبگیری شود.
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی گفت: سال آبی جاری بیش از 55 میلیون متر مکعب روان آب در سازه های آبخیزداری استان جمع آوری و مهار شد.
محسن یوسفی افزود: همچنین بارندگی های هفته جاری سبب شد بیش از 22 میلیون مترمکعب روان آب در 2 هزار و 300 سازه آبخیزداری منابع طبیعی اعم از سنگی، سنگی ملاتی و خاکی استان جمع آوری شد.
وی اظهار داشت: تاکنون 100 درصد سازه های آبخیزداری استان پر و برخی دو یا سه مرتبه سرریز شده که نسبت به تخلیه یا مهار آب ها اقدام شد.
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی با بیان اینکه وضعیت آبگیری سدهای استان کنترل شده است تصریح کرد: تاکنون هیچ موردی از تخریب یا خسارت سیلاب به سازه های آبخیزداری استان گزارش نشده است.
وی عنوان کرد: سال گذشته از محل صندوق توسعه ملی 159 میلیارد ریال اعتبار برای اجرای سازه های آبخیزداری به استان خراسان جنوبی اختصاص یافت.
یوسفی یادآور شد: بهمن سال گذشته 97 سازه آبخیزداری با حجم عملیات 452 هزار مترمکعب با استفاده از این اعتبار در استان به بهره برداری رسید که اکنون تمامی این سازه ها آبگیری و پر شده است.
ساکنان خراسان جنوبی از دیرباز با لمس واقعیت خشکسالی با سخت کوشی خود را با طبیعت وفق داده و در بسیاری موارد بر آن غلبه کرده اند که احداث 6 هزار و 252 رشته قنات و بندسارهای کشاورزی نمونه ای از این تلاش های خستگی ناپذیر است.
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای خراسان جنوبی نیز گفت: در بارندگی های هفته جاری 10 میلیون و 600 هزار متر مکعب روان آب و سیلاب در سدهای مخزنی استان مهار شده است.
سید سعید پورجعفر افزود: هم اکنون هفت سد مخزنی با ظرفیت 58 میلیون متر مکعب در استان وجود دارد که تاکنون 28 میلیون متر مکعب از ظرفیت این سدها آبگیری شده است.
وی با بیان اینکه 48 درصد ظرفیت سدهای مخزنی استان هنوز خالی است اظهار داشت: در بارندگی های اخیر سدهای نهرین و دره بید طبس سرریز شد اما برخی سدها هنوز ظرفیت خالی زیادی دارد.
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای خراسان جنوبی عنوان کرد: وضعیت سدهای استان از نظر کنترل و پایداری مدام در حال بررسی هستند لذا با توجه به پیش بینی بارندگی ها در صورت نیاز نسبت به تخلیه سدها اقدام می کنیم.
وی یادآور شد: سد نهرین طبس که در سال آبی جاری چندین مرتبه آبگیری و سرریز شد لذا شیرهای تخلیه تحتانی نیز باز است و در بارندگی اخیر 6 میلیون متر مکعب بر ثانیه و حدود 40 متر مکعب ورودی سیلاب داشت.
پورجعفر گفت: میزان ورودی و خروجی سدها استان کنترل شده و خوشبختانه هیچگونه خسارتی به سدهای استان وارد نشد.
وی افزود: چون بایستی در طول تابستان آب پایدار شرب برای شهرستان طبس تامین کنیم اگر بارندگی ادامه داشته باشد مجدد آب سد را تخلیه می کنیم در غیر اینصورت خیر، تا برای تامین آب شرب طبس از نهرین استفاده کنیم.
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای خراسان جنوبی اظهار داشت: تنها از ظرفیت سد نهرین برای تامین آب شرب استفاده می شود مابقی سدها به دلیل کیفیت پایین برای کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد.
منبع: ایرنا
