ایران اکونومیست- خسارت های سیل اخیر را می‌توان 2 برابر یارانه دریافتی سالانه کشور دانست که ناشی از ضعف در مدیریت آب و سیلاب است.
کارشناسان حوزه آب مدیریت صحیح و تهیه برنامه جامع را لازمه نجات محیط زیست می دانند. در این راستا عصر امروز میزگرد بررسی سیلاب های اخیر با حضور تعدادی از متخصصان و دانشجویان حوزه آب و سیلاب و با سخنرانی علیرضا برهانی (عضو هیات علمی دانشگاه خواجه نصیر)، رضا مکنون (عضو هیات علمی دانشگاه امیر کبیر) و علیرضا دائمی (معاون اسبق وزیر نیرو) و هدایت فهمی ( معاون دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو) در دانشکده عمران و منابع آب دانشگاه خواجه نصیر الدین طوسی برگزار شد.
محور های مهم این میزگرد تخصصی اقدامات پیشگیری از افزایش خسارات، برنامه ریزی صحیح و جامع در مدیریت سیلاب، حکمرانی سرزمینی، بازیافت مناطق سیل زده و آبخیزداری است.
** ضرورت مهندسی مجدد سازه ها
معاون سابق وزیر نیرو در این میزگرد تخصصی با اشاره به ضرورت به کارگیری دانش (تجربه و علم) در حل معضلات محیط طبیعی، گفت: نیاز است دانشگاه و مراکز پژوهشی در پاسخ علمی به ابهامات اقدامات لازم را انجام دهند که مهندسی مجدد سازه ها نیز بر عهده آنها است.
علیرضا دائمی ادامه داد: دانشگاه و مراکز علمی نقش اساسی و موثری در پاسخ تخصصی و بررسی وقایع از جمله تعریف سیلاب بر اساس شدت، مدت و پهنه وقوع دارند.
وی افزود: موضوعاتی از قبیل مدیریت بحران و نقش مردم، ساماندهی رودخانه (بازکردن گره ها در رودخانه ها)، پیش بینی سیل و مدل های پیش بینی محدوده سیلاب، طرح های اجرایی نیاز به تجزیه و تحلیل دانشگاهیان دارد.
دائمی عنوان کرد: ضرورت استفاده از سیستم های پیش آگاهی و مدیریت هوشمند سیلاب، نقش عوامل انسان ساز در بروز و تشدید سیلاب (ساخت سد، آبخیزداری و باروری ابرها)، آمادگی و مدیریت بحران، بررسی نقش مدیریت سدها در کاهش مخاطرات سیلاب، تهیه و بهنگام سازی دستور العمل های لازم برای مدیریت بحران نیاز به نظرات تخصصی اساتید دانشگاه و مراکز علمی دارد.
وی با اشاره به نقش مهم علم و دانش برای پیشبرد مسائل کشور، اظهار کرد: مهندسی مجدد هیدرولیکی طرح های عمرانی اجرا شده با ملاحظه تغییر اقلیم (سیل و خشکسالی)، ارزیابی مجدد هیدرولیکی و طرح های آبی با توجه به شرایط جدید و همچنین تهیه برنامه و ساماندهی برنامه جامع باید توسط مسئولان و با استفاده از راهکارهای دانشگاهیان انجام شود.
**نیاز کشور به سیستم هشداردهنده سیل
عضو هیأت علمی دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی نیز عنوان کرد: کشور نیازمند سیستم هشدار دهنده سیل است، سیستمی که امکان برآورد مقدار سیل را با استفاده از داده های بارش در هر نقطه از حوزه های آبخیز میسر کند.
علیرضا برهانی اظهار داشت: بهره برداری های غیراصولی از مخازن سدها، عدم لایروبی و رعایت حریم رودخانه ها، نبود سیستم جامع هشدار دهنده سیل دلایل انسانی وقوع این سیل است.
برهانی ادامه داد: باتوجه به اهمیت ویژه منابع آب، کشور نیازمند یک بازنگری اساسی در خصوص هریک از مخازن است. کشور دارای ظرفیت های فعال، راکد و متغیر است و جهت بهره برداری این منبع مهم باید هریک از ظرفیت ها را در نظر گیرد.
وی همچنین با اشاره به سیستم هشدار سیل اظهار کرد: این سیستم علاوه بر پیش بینی بارش ها، امکان مانور را در سطح قابل توجهی افزایش می دهد. به عنوان مثال رهاسازی به موقع آب از مخازن سدها، تقویت سیل بندها، جابجایی به هنگام افراد، دام ها و... از مزیت های این سیستم به شمار می رود.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه در حال حاضر کشور دارای 5٠ میلیارد مکعب ذخایر منابع آبی است، یادآور شد: حفظ این منابع و بهره برداری از سیلاب ها و همچنین کاهش خسارت‌ها نیازمند نگاه جامع است، در غیر این صورت جامعه در درازمدت با مشکلات بسیاری مواجه می شود.
** 8 شاخصه مهم کاهش خسارات سیل
در ادامه این نشست تخصصی معاون دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو به 8 شاخصه مهم کاهش خسارات سیل اشاره کرد و گفت: بارش سنگین، تعرض و دست اندازی به مسیر رودخانه ها، ضعف جدی در ساماندهی و لایروبی رودخانه ها، عدم برنامه ریزی صحیح و جامع در مدیریت سیلاب، غافلگیری و ناهماهنگی تمامی دستگاه ها، اجرای نادرست زیر ساخت ها از جمله این مولفه ها است.
هدایت فهمی درباره دیگر عوامل موثر در کاهش خسارات گفت: تخلیه دیر هنگام برخی از مخازن، کاهش پوشش گیاهی، ضعف آبخیزداری ومهمترین عامل ضعف شدید در حکمرانی سرزمینی 8 عاملی است، که توجه به آنها خسارت ها را کاهش می دهد.
وی با اشاره به اینکه دو نوع اقدامات در راستای کاهش خسارات قابل انجام است، عنوان کرد: اقدامات سازه ای کوچک مقیاس مثل احداث کانال ها و سازه های بزرگ مقیاس که نیازمند زمان زیادی هستند مثل ایجاد سدها از جمله این اقدامات است.
وی در خصوص اقدامات غیر سازه ای و کم هزینه تر توضیح داد: تهیه و تدوین نقشه پهنه بندی سیلاب کشور (مشخص شدن استقرار راه ها و تاسیسات)، مدیریت خطر پذیری و ریسک، تخلیه و بازیافت پس از سیلاب، آبخیز داری و تدوین نظام مدیریت جامع سیل در راستای مشخص شدن نقش، وظایف و ماموریت هدایت و پخش و سیلاب، استقرار سامانه بیمه سیلاب، مدیریت جامع و یکپارچه حوضه آبریز از عوامل مهم در اقدامات غیر سازه ای است.
معاون دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو با اشاره به ظرفیت سازی در زمینه آگاهی عمومی اظهار کرد: اطلاع رسانی در زمینه حوادث بسیار اندک انجام شده و تلفات انسانی نیر ناشی از عدم اطلاع رسانی درست است.
** حمایت سیل زدگان تا بازگشت به زندگی طبیعی
عضو هیأت علمی دانشگاه امیرکبیر نیز در ادامه این میزگرد گفت: آسیب دیدگان سیل اخیر علاوه بر خسارت های اقتصادی، آسیب های روحی، روانی و اجتماعی بسیاری را متحمل شده و تا بازگشت به زندگی طبیعی نیازمند حمایت هستند.
رضا مکنون در ادامه سخنان خود با اشاره به امداد رسانی ها اظهار کرد: وقوع مخاطرات طبیعی و حوادث ناگوار، موجب بروز بسیاری از خسارت ها و آسیب های اقتصادی، اجتماعی و روحی و روانی است و باید با مدیریت صحیح این مسائل را کاهش داد.
به گفته این کارشناس در بسیاری از کشورها یک کودک سیل زده علاوه بر دریافت مشاوره های مربوطه تا پایان دوران تحصیلی خود نیز از حمایت و پشتیبانی دولت برخوردار است.
وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر دولت برای دریافت کمک در زمینه های مختلف اقتصادی و اجتماعی دست نیاز به سمت دانشگاه ها دراز کرده است. به عنوان مثال دانشگاه تهران و خواجه نصیرالدین طوسی باید در خصوص اقتصاد و آب مشارکت داشته باشند.
مکنون در پایان افزود: جامعه دانشگاهی باید در این امر مهم نیز با تشکیل کمیته های منسجم و تخصصی در خصوص سیل و حوادث طبیعی به کمک سیل زدگان بشتابد.
