به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، امروز هجدهمین روز ماه ضیافت الهی و در آستانه شب قدر است؛ ماهی که پیامبر(ص) در خطبه مشهورش درباره آن می‌فرماید: «ای مردم، ماه خدا همراه برکت و رحمت و آمرزش گناهان به شما روی آورده است، ماهی که از همه ماه‌ها ارزشمندتر و بافضیلت‌تر است، روزهایش ارزشمندترین روزهاست و شب‌هایش بافضیلت‌ترین شب‌هاست و ساعت‌هایش از همه ساعت‌ها ارزشمندتر و ارجمندتر است...».
ماه رمضان امسال با همه شور و حلاوت روحانی‌اش برای تهرانی‌ها غمی در دل نهفته دارد و آن خلأ بزم‌های معرفت و اخلاق استاد مبرز اخلاق و عرفان آیت‌الله آقامجتبی تهرانی است. در آستانه ماه مبارک رمضان، متن سلسله جلسات این استاد فقید اخلاق در ماه رمضان سال 90 با موضوع دعا منتشر می‌شود. جلسه هجدهم ( 27 مردادماه 1390):
مروری بر مباحث گذشته
بحث ما در شبهای گذشته پیرامون دعا بود. عرض کردم ماه مبارک رمضان ماه تلاوت کلام الهی است که از مصدر وحی نازل شده است و ماه راز و نیاز عبد با ربّو اظهار خواستههایش است. لذا گفته می‌شود ماه مبارک رمضان ماه تلاوت قرآن و ماه دعا است.
ماه رمضان، ماه اجابت درخواستها
در روایتی پیغمبر اکرم(صلّیاللهعلیهوآلهوسلّم) می‌فرمایند: «لَوْ یَعْلَمُ الْعَبْدُ مَا فِی رَمَضَانَ لَوَدَّ أَنْ یَكُونَ رَمَضَانُ السَّنَه». اگر بنده بداند که در ماه مبارک رمضان چیست، هر آینه دوست میدارد که تمام سال، ماه رمضان باشد. لذا روایتی نقل شده است که وقتی ماه مبارک رمضان میآمد، پیغمبر اکرم(صلّیاللهعلیهوآلهوسلّم) این جملات را میفرمودند: «سُبْحَانَ اللَّهِ مَا ذَا تَسْتَقْبِلُونَ وَ مَا ذَا یَسْتَقْبِلُكُمْ»؛ شما به دیدار چه میروید؟! چه چیز به دیدار شما میآید؟! در روایت آمده است: «قَالَهَا ثَلَاثَ مَرَّات». حضرت سه بار این را تکرار میفرمودند.
در روایتی پیغمبر اکرم(صلّیاللهعلیهوآلهوسلّم) می‌فرمایند: «یَقُولُ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى فِی كُلِّ لَیْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ َثَلَاثَ مَرَّاتٍ هَلْ مِنْ سائِلٍ فَأُعْطِیَهُ سُؤْلَه»؛ خداوند درهر شب از ماه مبارک رمضان سه بار می‌فرماید آیا درخواستکنندهای از من هست که من درخواست او را اجابت کنم؟! «هَلْ مِنْ تَائِبٍ فَأَتُوبَ عَلَیْهِ هَلْ مِنْ مُسْتَغْفِرٍ فَأَغْفِرَ لَه». آیا کسی هست که به من رجوع کند و از من پوزش بطلبد تا من هم بپذیرم؟! این روایات مربوط به خود ماه مبارک رمضان است که موقعیّت ماه رمضان رابیان میکند.
رفع حجاب بین عبد و رب، در شب قدر
پیرامون شب قدر، پیغمبر اکرم(صلّیاللهعلیهوآلهوسلّم) در روایتی می‌فرمایند: «تُفَتَّحُ ابوابُ السَّماءِ فِی لَیلَۀِ القَدرِ». تمام درهای آسمان در شب قدر گشوده می‌شود؛ یعنی تمام حجابها برطرف می‌شود. در شب قدر هیچ حجابی بین عبد و ربّش نیست. البته این رفع حجاب از ناحیه ربّ است؛ یعنی از طرف پروردگار، هیچ مانعی وجود ندارد. اینکه گفته می‌شود که از خصوصیّات لیالی قدر این است که دیگر هیچ حجاب و مانعی در کار نیست، به این معنا است که اگر بنده بخواهد باپروردگارش سخن بگوید هیچ مانعی وجود ندارد. لذا عبد در شب قدر باید در راز و نیاز کوشش کند و دردها و مشکلاتش را با ربّش مطرح کند و از خداوند بخواهدکه مشکلاتش را حل کند.
تقسیم‌بندی حاجات
خواستههای ما در یک تقسیم‌بندی ابتدایی به دو دسته معجّل یا کوتاهمدّت و مؤجّل یا بلندمدّت تقسیم میگردند. حاجات مؤجّل ما حاجاتی است که در عمود زمان مطرح است و آن را در طول زمان، مثلاً مادامالعمر یا برای سال آینده میخواهیم؛ امّا حاجات معجّل حاجاتی است که یک لحظه هم نمیخواهیم خواسته ما به تأخیر بیفتد. از طرف دیگر، هر چه اهمیّت خواستهای بیشتر باشد، تأکید بیشتری هم بر آن میکنیم و آن را بر دیگر خواستهها مقدّم میداریم و بر آن اصرار میورزیم.
شبهای قدر؛ شب ترمیم گذشته و ترسیم آینده
مطلب دیگر، مسأله لیالی قدر است. در روایتی که زراره نقل میکند، امام صادق(علیهالسلام) می‌فرمایند: «التَّقْدِیرُ فِی لَیْلَةِ تِسْعَ عَشْرَةَ وَ الْإِبْرَامُ فِی لَیْلَةِ إِحْدَى وَ عِشْرِینَ وَ الْإِمْضَاءُ فِی لَیْلَةِ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ». بررسی امور سال آینده و اندازهگیری آن، در شب نوزدهم انجام می‌شود و در شب بیست و یکم ثبت و ضبط می‌شود و درشب بیست و سوم توشیح می‌شود و به امضای ولیعصر(صلواتاللهعلیه) میرسد.
حالا ما امشب چه میخواهیم؟ بنده از خدا دو چیز بیشتر نمیخواهم؛ یکی «ترمیم» ودیگری «ترسیم». ترمیم جایی مطرح می‌شود که انسان گذشته را تضییع کرده باشد. ما همهمان سال گذشته خطا کردهایم و این خطاها قابل شمارش هم نیست. شب نوزدهم، شب اندازهگیری امور نسبت به آینده و شب بررسی است. آیا دراندازهگیری امور سال آینده که قرار است امشب انجام شود، سوابق ما هم در نظر گرفته می‌شود یا خیر؟ اگر بنا باشد که گذشته ما بررسی شود، راه ترسیم برای ما بسته می‌شود. ترسیم بدین معنا است که از خدا تقاضا کنیم که سال آینده ما به احسنِ وجه باشد.
گذشته خراب ما نیاز به ترمیم دارد
اینجا است که این بحث مطرح می‌شود که راهکار چیست؟ راهکار این است که ابتدا سراغ «ترمیم» برویم و از خدا بخواهیم که گذشتهمان را ترمیم کند. علی(علیهالسلام) در مناجات خود میگوید: «إِلَهِی إِنْ كُنْتَ لَا تَرْحَمُ إِلَّا الْمُجِدِّینَ فِی طَاعَتِكَ فَإِلَى مَنْ یَفْزَعُ الْمُقَصِّرُونَ»؛ خدایا، اگر فقط به کسانی در طاعت تو کوشش کردند رحم کنی، پس آنهایی که اشتباه کردند به چه کسی پناه برند؟! «وَ إِنْ كُنْتَ لَا تَقْبَلُ إِلَّا مِنَ الْمُجْتَهِدِینَ فَإِلَى مَنْ یَلْتَجِئُ الْمُفَرِّطُونَ»؛ و اگر تنها از کسانی که از تو اطاعت کردند قبول کنی، پس کسانی که زیادهروی کردند چه کنند؟! «وَ إِنْ كُنْتَ لَا تُكْرِمُ إِلَّا أَهْلَ الْإِحْسَانِ فَكَیْفَ یَصْنَعُ الْمُسِیئُون». و اگر بنا باشد که جز نیکوکاران رااکرام نکنی، پس بدکارها چه کار کنند؟!
شب نوزدهم، شب تقاضای ترمیم گذشته است؛ البته در تمام لیالی قدر اینگونه است، امّا امشب که بنا بر این است که امور ما را بررسی کنند و اندازهگیری کنند وشب بیست و یکم هم ثبت و ضبط کنند، ما قبل از ثبت و ضبط باید از خدا بخواهیم که خدایا از گناهان ما درگذر!
درخواست «صفح جمیل» از خداوند
در لیالی قدر تقاضای عفو کردن از خداوند، پناه بردن به غفاریّت خداوند است. ممکن است از خدا بخواهیم که ما را به خاطر گناهانمان عقوبت نکند که این را «عفو» مینامند. البته عفو عبارت از آن است که در عین عدم مجازات نسبت به کارهای زشت، بدکاریام را به رخم میکشد. ولی ما امشب از خداوند «صفح جمیل» میخواهیم؛ یعنی بخششی کریمانه که به روی من هم نیاورد که تو بد کردی.
صفح هم یک نوع عفو است؛ امّا یک قِسم خاصی از عفو است. ما از خدا میخواهیم که نه تنها عقوبتم مکن، بلکه به رویم نیز میاور؛ چرا که خودم سرافکنده هستم. خودم میدانم که وضعم خراب است. خداوند کسی است که خودش به چنین عفوی امر کرده است. در آیات قرآن آمده است: «فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاصْفَحْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنین». عفوشان کن امّا عفوت، عفوِ صفحی باشد. در جای دیگر می‌فرماید: «فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمیل». اینجا عبارت «جمیل» را نیز اضافه میکند که ممکن است اشاره به این مطلب باشد که نه تنها عقوبتم نکن و به رویم نیاور، بلکه حالا که آمدم، نعمتی نیز بر من ببخشای.
تقاضای ترسیم نیکوی آینده از خداوند
پس امشب از خدا چه بخواهیم؟ ابتدا «ترمیم» بخواهیم و پس از آن «ترسیم» بخواهیم. از خدا بخواهیم که سال آیندهمان خوب باشد. ائمه معصومین(علیهمالسلام)در ادعیه مأثوره به ما آموختهاند که خدا را خطاب کن و بگو: «عَادَتُكَ الْإِحْسَانُ إِلَى الْمُسِیئِین». نه تنها خطاکاران را عقوبت نمیکنی، بلکه به ایشان احسان هم میکنی. ما شب نوزدهم باید از خداوند ترمیم بخواهیم و شب بیست و یکم به بعد ترسیم بخواهیم. یعنی امشب همهمان بگوییم خدایا ما بد کردیم! خودمان میدانیم! به روی ما هم میاور! ضمناً این را هم توجه داریم که در شب قدر تمام درهای آسمانها از شب تا صبح باز است، به این معنا است که هیچ حاجب و مانعی وجود ندارد.
هر که در دنیا خوراک و پوشاکش بهتر باشد، در روز قیامت توقفش بیشتر است
البته در این راه به وسیله احتیاج داریم. «وَ ابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسیلَه». ما هم امشب به خانهای که پر از وسیله است میرویم و آن، خانه علی(علیهالسلام) است. خودش، همسرش، فرزندانش، حسین و حسنش، همه وسیلههایی هستند که به آنها متوسّل میشویم.
مینویسند علی(علیهالسلام) در ماه مبارک رمضان هر شب منزل یکی از فرزندانش افطار میکرد. شب نوزدهم ماه مبارک رمضان منزل دخترش امکلثوم بود. روایت رااو نقل میکند. میگوید پدرم هنگام مغرب آمد و به نماز ایستاد؛ من برای پدر افطار حاضر کردم و در طَبَق مقداری نان جو، کاسهای شیر و مقداری نمک سوده گذاشتم. وقتی نماز پدرم تمام شد، نگاهی به این طَبَق کرد و شروع کرد به گریه کردن. گفت دخترم، برای من دو خورش گذاشتی؟! مگر تو نمیدانی که من به پسر عمویم و برادرم، رسول خدا اقتدا کردهام؟ ای دختر، هر که در دنیا خوراک و پوشاکش بهتر باشد، در روز قیامت توقّفش نزد خداوند بیشتر است. ای دختر، در حلال دنیا حساب است و در حرام دنیا عقاب است... .
گزیده:
در لیالی قدر تقاضای عفو کردن از خداوند، پناه بردن به غفاریّت خداوند است. ممکن است از خدا بخواهیم که ما را به خاطر گناهانمان عقوبت نکند که این را «عفو» مینامند. البته عفو عبارت از آن است که در عین عدم مجازات نسبت به کارهای زشت، بدکاریام را به رخم میکشد. ولی ما امشب از خداوند «صفح جمیل» میخواهیم؛ یعنی بخششی کریمانه که به روی من هم نیاورد که تو بد کردی... .
