به گزارش ایران اکونومیست- یک کارشناس ژئوفیزیک زیست محیطی و اکتشاف منابع آب و عضو هیأت علمی گروه محیط زیست انسانی دانشکده محیط زیست درباره دلیل وقوع سیلاب‌های اخیر و نحوه مواجهه با آن گفت: سیل‌ها جزو حوادث طبیعی زمین هستند و به دلیل شرایط خاص هیدرولوژیکی و آب و هوایی رخ می‌دهند. دانش موجود از الگو های آب و هوایی بلند مدت، بسیار محدود است و وضعیت هیدرولوژیکی هم به وضعیت طبیعی حوزه آبریز (پستی بلندی‌ها، پوشش گیاهی، ظرفیت زهکشی منطقه) وابسته است.
ساخت حداقل یک طبقه بالاتر از حداکثر تراز سیلابی در منطقه، استفاده از مصالح پایدار در برابر غرق شدن در آب، محفوظ کردن کاربری‌های الکتریکی در این مناطق، طراحی درست زهکش ها و سیستم‌های فاضلاب و… بخشی از راهکارهای پیشیگرانه رویارویی با سیلاب است حمید سرخیل افزود: تخریب‌های محیط زیستی از قبیل جنگل زدایی و فرسایش خاک از عواملی هستند که می‌توانند در افزایش حجم و گسترش سیلاب‌ها نقش داشته باشند و همچنین عدم اجرای درست طرح‌های آمایش سرزمین در تشدید آثار مخرب سیلاب‌ها مؤثر است.
وی تأکید کرد: سیلاب‌های شدید می‌توانند هر ساله رخ دهند و غالباً پتانسیل آسیب به اموال، وارد کردن مشقت و سختی بر مردم، مسدود شدن و تخریب راه‌ها، آسیب به اقتصاد محلی، آسیب به محیط زیست، تخریب زیست گاه‌ها، فرسایش خاک، از بین رفتن جنگل‌ها و مراتع، توسعه و پخش منطقه‌ای آلودگی‌های شهری و صنعتی ناشی از فاضلاب‌ها و پسماندها، حوادث شدید و حتی از دست دادن زندگی مردم را دارند. بنابراین مهمترین و اولین گام برنامه ریزی درست برای کاهش آسیب سیل، اقدامات پیشگیرانه است.
هدف اصلی برنامه‌ریزی‌ها کاهش مخاطرات سیل باشد
عضو هیأت علمی دانشکده محیط زیست ادامه داد: اهداف اصلی این برنامه ریزی می‌بایست بر پایه کاهش مخاطرات سیل باشد که بایستی تحت یک برنامه جامع به صورت پیشگیرانه اعمال شود. از ارکان اصلی این اقدامات پیشگیرانه می‌توان به افزایش امنیت‌بخشی عمومی از طریق آگاهی بخشی به عموم مردم در مورد خطرات سیل، ارتقا متوازن نواحی دارای پتانسیل خطر سیل و اقدام در خصوص کاهش آسیب سیل در آینده و کاهش هزینه‌ها و توزیع این هزینه‌ها (Cost-Sharing) اشاره کرد.
سرخیل توضیح داد: در خصوص افزایش امنیت بخشی عمومی می‌توان به آموزش در معرفی عوامل بروز سیلاب‌ها، آگاهی بخشی در مورد مناطق در معرض سیل، حریم‌های خطر سیل شهری و رودخانه‌ای، زون های امن شهری و رودخانه‌ای و … پرداخت.
وی افزود: در مورد ارتقا متوازن نواحی دارای پتانسیل خطر سیل می‌توان به اقداماتی از جمله، مطالعات هیدرولوژی رودخانه‌ها، تهیه نقشه‌های پهنه‌های خطر سیل، تهیه حریم خطر رودخانه‌ها در مناطق دارای پتانسیل اشاره کرد که معمولاً می‌تواند با کنترل کننده‌های سازه‌ای و غیر سازه‌ای همراه باشند تا از طغیان سیلاب به دشت‌های سیلابی و ورود آن به روستاها و شهرها جلوگیری کند.
این کارشناس ژئوفیزیک زیست محیطی تأکید کرد: اعمال ترکیبی از روش‌های آگاهی بخشی عمومی، و اقدامات پیشگیرانه سازه‌ای و غیر سازه‌ای به ساکنان اطراف رودخانه‌ها و مناطق شهری پایین دست سدها و حوزه‌های آبریز رودها، این اجازه را می‌دهد که ضرر و زیان‌ها را به حداقل رسانید و در تعامل با محیط پیرامون به زندگی ادامه داد.
سرخیل افزود: در بخش برنامه ریزی به منظور توزیع هزینه‌های ناشی از سیل (Cost-Sharing) می‌توان به برنامه‌های توسعه‌ای اشاره کرد که با اعمال سیاست‌های توأمان کمک‌های بانک‌ها و مؤسسات بیمه‌ای برای ترمیم و بهسازی ساختمان‌ها در مناطق با پتانسیل خطر سیل با الگو های متناسب مقاوم در برابر تخریب سیل امکان‌پذیر است از قبیل ساخت حداقل یک طبقه بالاتر از حداکثر تراز سیلابی در منطقه، استفاده از مصالح پایدار در برابر غرق شدن در آب در ساختمان‌ها و تأسیسات شهری و روستایی، محفوظ کردن کاربری‌های الکتریکی در این مناطق، طراحی درست زهکش ها و سیستم‌های فاضلاب بر اساس تأثیر پذیری از سیلاب‌ها، محافظت از مناطق با توسعه پوشش گیاهی و ایجاد کمربند سبز شهری و روستایی، ساخت سازه‌های عمومی مقاوم در برابر فشار هیدرولیکی ناشی از سیلاب، جلوگیری از ساخت اماکن عمومی از قبیل مدارس درمناطق پر خطر.
وی ادامه داد: در نهایت می‌بایست در برنامه ریزی های میان مدت و بلندمدت توسعه‌ای در کشور قوانین سکونت در مناطق مستعد سیلابی را تدوین و تصویب کرده و با تقسیم بندی پهنه‌های پتانسیل‌های خطر سیلاب، ساخت و ساز و خرید و فروش زمین و ملک را در این مناطق کنترل کرد و با وضع قوانین و فعالیت آموزشی –ترویجی پذیرش مشوق‌های مالیاتی برای استفاده محتاطانه از مناطق مستعد سیلاب و با پتانسیل خطر بالا را برای ساکنین محلی آسان کرد.
سرخیل در پایان گفت: متأسفانه برنامه ریزان شهری در خصوص مباحث کنترل سیلاب‌ها و آثار انسانی و محیط زیستی آن کم اطلاعند و زیان‌های سیاسی برای مدیران دولتی در موقع اجرای روش‌های پیشگیرانه و کنترل‌های مرتبط با کاهش خطرات سیل، نقش بازدارنده ایفا می‌کند.
