پیشرفت‌های علمی، بالا بودن تولید و مصرف علم در هر کشور یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی به شمار می‌رود و جامعه‌ای که دسترسی به اطلاعات در آن راحت باشد با شتاب بیشتری به سمت دانایی محوری حرکت می‌کند.
یکی از راه‌های انتقال اطلاعات، موزه‌های علوم و فناوری است که علوم دیرین و نوین را در معرض دید بازدیدکنندگان قرار می‌دهد تا با مشاهده عملکرد دستاوردهای علمی، علاوه بر افزایش اطلاعات علمی، جامعه را به سمت پژوهش سوق دهند.
موزه علوم و فناوری ایران هم با آغاز فعالیت خود از سال 1389 تلاش کرده است تا همگام با موزه‌های علوم در سراسر جهان قدم بردارد تا آنجا که توانسته با وجود نوپایی، جایزه ملی تعالی صنعت گردشگری را از آن خود کند.
به منظور شناخت بیشتر با دستاوردهای موزه علوم و فناوری در انتقال میراث علم به نسل جدید و موانع و چالش‌های پیش روی توسعه این مرکز فرهنگی علمی، خبرنگار ایرنا به گفت و گو با «سیف الله جلیلی» رئیس موزه ملی علوم و فناوری جمهوری اسلامی ایران پرداخت.
جلیلی در این گفت و گو، موزه ملی علوم و فناوری را یکی از جاذبه های توریستی عنوان کرد که از فقدان فضای فیزیکی رنج می‌برد و برای توسعه توان علمی خود، نیازمند حمایت و حضور بخش خصوصی در بخش‌های مختلف است.
** موزه‌ای که استفاده از دستاوردها در آن آزاد است
زمانی که از موزه نام برده می‌شود، اذهان عمومی به فضایی بسته، اشیا و اجناس قدیمی پشت ویترین شیشه‌ای سوق پیدا می‌کند که چند خط نوشته روی تکه کاغذی، نشان‌دهنده مشخصات آن است. اما به گفته جلیلی، موزه‌های علوم و فناوری صرفا موزه نیستند که دروازه‌های آن به روی بازدیدکنندگان باز اما دست زدن به وسایل غیرممکن باشد.
وی یادآور شد: موزه علوم و فناوری یک مرکز پژوهشی است که همانند پژوهشگاه عمل می‌کند و کاربری وسایل، ابزار و اجناس آن، تعاملی است یعنی بازدیدکنندگان با این وسایل کار می‌کنند و با کارایی آن آشنا می‌شوند، در واقع تمامی وسایل شبیه‌سازی شده و عملیاتی است.
وی افزود: دغدغه تخریب اموال در این موزه وجود ندارد و چنانچه خراب هم شد مهم نیست و یکی دیگر جای آن ساخته می‌شود.
تعدد و تنوع بازدیدکنندگان، نکته حائز اهمیت این موزه است که جلیلی درباره آن گفت: تعداد و تنوع بازدیدکنندگان به این معنا است که از رده سنی خردسال تا کهنسال بازدیدکننده موزه هستند و تعداد بازدیدکنندگان نسبت به مراکزی که سالیان سال در حال فعالیت هستند، بیشتر است و روزانه شاهد بازدیدکننده خارجی هم هستیم.
وی با بیان اینکه 60 درصد بازدیدکنندگان موزه، دانش‌آموزان هستند؛ خاطرنشان کرد: در تفاهم‌نامه ای که با آموزش و پرورش به امضا رساندیم بنا داریم تا طرح‌ها و آثار دانش‌آموزان را در جشنواره علم که هر ساله برگزارمی‌شد، در معرض رقابت قرار دهیم.
** موفقیت موزه علوم در بومی‌سازی استانداردهای جهانی است
رئیس موزه ملی علوم و فناوری ادامه داد: یکی از کارهایی که همواره این موزه در طول سال‌های فعالیت خود مدنظر قرار داده است، رعایت استانداردهای لازم در کار است که برای رسیدن به این منظور، تلاش کردیم تا تمام استانداردهای لازمی که در دنیا وجود دارد را جمع‌آوری و بومی‌سازی کنیم چرا که مواردی وجود دارد که با فرهنگ‌های مختلفی طراحی شده و ممکن است به درد ما نخورد.
وی ادامه داد: نکته دیگری که موزه را با مراکز پژوهشی یا دانشگاهی دیگر متفاوت می‌کند، بحث نظارت و ارائه دستاوردهای علمی است. در موزه ملی علوم و فناوری روند تاریخی یک موضوع علمی نشان داده می‌شود؛ اینکه یک موضوع علمی چه فرایندهایی را طی کرده تا به شکل امروزی رسیده است. بیان این موضوع نوشتاری نیست و باید به صورت عملی نشان و درباره آن توضیح داده شود. کاری که در هیچ مرکز علمی و فناوری دیده نمی‌شود و نهایتا موضوع را به صورت مقاله تحقیق و ارائه می‌دهند.
جلیلی در بخشی دیگری از این گفت و گو، داشتن برنامه راهبردی و ترسیم چشم‌انداز آینده را سومین وجه تمایز موزه ملی علوم و فناوری عنوان کرد و افزود: کمتر سازمانی وجود دارد که مطابق برنامه راهبردی مصوب و طراحی شده، حرکت کند اما برنامه‌های موزه به گونه‌ای تنظیم و اجرایی می‌شود که مطابق همان حرکت می‌کند.
بومی‌سازی ظرفیت و توان علمی نیروی انسانی مطابق با نیازهای موزه هم از دیگر نکاتی است که جلیلی به آن اشاره کرد و گفت: در بازه زمانی فعالیت موزه، نزدیک به 60 نیروی انسانی توانمند، آموزش داده شدند که در سطح خود در خاورمیانه بی‌نظیر هستند. نیروهایی تحصیلکرده که در داخل جذب و بومی‌سازی موزه‌ای می شوند. به عنوان نمونه کسی که تحصیلات فیزیک دارد برای کار در موزه، مسائل مختلف فیزیک را به زبان ساده برای مردم بیان می‌کند.
** رقابت موزه نوپا با قدیمی‌های جهان
رئیس موزه ملی علوم و فناوری با بیان اینکه موزه ملی از سال 1389 به طور رسمی فعالیت خود را آغاز کرده است، گفت: در همین مدت کوتاه، شاهد پیشرفت‌های عالی در زمینه بستن قراردادها و تفاهم‌نامه‌های بین‌المللی بودیم.
وی خاطرنشان کرد: تلاش کردیم فعالیت‌ها را به گونه‌ای تنظیم کنیم که به توسعه و زیرساخت فرهنگی کمک کند و به نوعی دیپلماسی فرهنگی به شمار رود. در همین راستا، ارتباطات و تعاملات خارجی بسیار زیادی با مراکز مهم مرتبط و همتا همانند ایکوم، سیموست و مجموعه‌های مختلفی که در این زمینه‌ها فعالیت دارند برقرار کردیم تا آنجا که عضو فعال به شمار می‌رویم.
جلیلی ادامه داد: تفاهم‌نامه‌های اجرایی بسیاری با کشورهای مختلف همانند آلمان، فرانسه، کانادا، هند، فنلاند و غیره امضاء کردیم تا از این طریق، فناوری‌های سنتی و امروزی ایران را به جهان معرفی کنیم. همچنین برآنیم تا نمایشگاه‌های سیار موزه را که در سراسر کشور در حال چرخش است به خارج از کشور توسعه دهیم تا دستاوردهای علمی ایران را که به نام کشور دیگری ثبت شده، بازگردانیم.
وی تاکید کرد: مشکل اساسی ما برای توسعه، فضای فیزیکی است و اگر این فضای مناسب در اختیار مجموعه قرار گیرد، قطعا رشد چشمگیری خواهیم داشت. حمایت‌های مالی هم با ورود بخش خصوصی به این حوزه برطرف خواهد شد.
منبع: ایرنا
