ایران اکونومیست- کاهش وزن و رژیم‌های گوناگون غذایی، همواره از قابل‌توجه‌ترین موضوعاتی بوده‌اند که نظر مخاطبان بسیاری را به خود جلب می‌کنند. افرادی که برای پیروی از یک رژیم غذایی خاص تلاش می‌کنند، معمولاً به فکر سلامت و تناسب اندام خود هستند اما باید دید که رژیم‌های غذایی متداول امروز، چه پیامدهایی برای محیط زیست دارند.
تأثیر محیطی رژیم‌های غذایی
دکتر "والتر ویلت"(Walter Willet)، استاد علوم تغذیه دانشگاه هاروارد گفت: پژوهش‌های صورت گرفته در زمینه تغذیه نشان می‌دهند که ما با انتخاب رژیم‌های غذایی اشتباه، محیط زیست را در معرض خطرات جبران ناپذیری قرار می‌دهیم. در حال حاضر، پژوهشگران این حوزه سعی دارند راهبردهای جدیدی ارائه دهند تا به بهبود وضعیت سلامت و تولید غذا در سطح جهان کمک کنند. اگر به فکر تغییر روش‌های تولید غذا نباشیم، باید به زودی پیامدهای منفی آن را بر محیط زیست و زندگی خود تحمل کنیم.
وی افزود: تأمین غذاهای متفاوت، به منابع گوناگونی نیاز دارد. در حال حاضر تأمین مواد غذایی، به هکتارها زمین و مقادیر بسیاری آب نیاز دارد و انتشار گازهای گلخانه‌ای را نیز افزایش می‌دهد. غذاهایی که از منابع حیوانی به دست می‌آیند، نسبت به منابع گیاهی، به زمین و آب بیشتری نیاز دارند و موجب انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌شوند.
متخصصان علوم تغذیه، توضیحاتی درباره تأثیر رژیم‌های غذایی گوناگون بر محیط زیست ارائه داده‌اند تا به افرادی که به حفظ منابع طبیعی، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، بهبود کیفیت غذا و به طور کلی حفظ محیط زیست اهمیت می‌دهند، کمک کنند. در اینجا فهرستی از برخی رژیم‌های غذایی ارائه می‌شود که بیشترین سازگاری را با محیط زیست دارند.
رژیم انعطاف‌پذیر گیاهی
کسانی که از "رژیم انعطاف‌پذیر گیاهی"(Flexitarian Diet) پیروی می‌کنند، مصرف گوشت خود را کاهش می‌دهند و سعی دارند بیشتر از غذاهای گیاهی استفاده کنند که در مزارع و به صورت ارگانیک به دست آمده‌اند. این نوع غذاها به دلیل قرار نگرفتن در معرض آلودگی هوای شهری و انتشار گازهای گلخانه‌ای، بسیار سالم‌تر از غذاهایی هستند که در کارخانه‌ها و طی مراحل ماشینی تولید می‌شوند. گفتنی است که گوشت و فرآورده‌های حیوانی، در این رژیم غذایی به طور کامل حذف نمی‌شوند اما به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابند؛ در نتیجه ساده‌تر از رژیم‌های کاملاً گیاهی هستند و انعطاف‌پذیری بیشتری دارند.
رژیم کتو
رژیم غذایی "کتو"(Keto) برخلاف دیگر رژیم‌های غذایی که بر افزایش پروتئین تمرکز می‌کنند، بر مصرف چربی متمرکز است. کسانی که از رژیم غذایی کتو پیروی می‌کنند، باید مصرف چربی خود را افزایش و مصرف کربوهیدرات را کاهش دهند تا بدن به جای کربوهیدرات، از چربی به عنوان سوخت استفاده کند. رژیم کتو می‌تواند سکته را در کودکان کنترل کند و میزان ابتلاء به این عارضه را در آنها کاهش دهد. گفتنی است که پژوهش‌های انجام شده در این زمینه، فقط پیامدهای مثبت رژیم کتو را در کوتاه مدت نشان داده‌اند و هنوز ایمن بودن اثرات آن در بلند مدت مورد تأیید قرار نگرفته است.
رژیم مدیترانه‌ای
تمرکز اصلی "رژیم مدیترانه‌ای"(Mediterranean Diet) بر مصرف غذاهای گیاهی مانند میوه‌ها و سبزیجات، غلات، حبوبات و خشکبار است و چربی‌های سالم مانند روغن زیتون را جایگزین مناسبی برای چربی‌هایی مانند کره می‌داند. در این رژیم غذایی، مصرف گوشت قرمز بسیار محدود می‌شود و ماهی و دیگر غذاهای دریایی، جای آن را می‌گیرند. افرادی که از رژیم مدیترانه‌ای پیروی می‌کنند، باید در هفته دو وعده غذایی را به مصرف ماهی اختصاص دهند و به قدر کافی ورزش کنند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که رژیم مدیترانه‌ای می‌تواند خطر ابتلاء به بیماری‌های قلبی را به حداقل برساند. حذف چربی‌های مضر در این رژیم غذایی، از انسداد عروق پیشگیری می‌کند و خطر سکته را کاهش می‌دهند. یک بررسی کلی در مورد افرادی که از این رژیم پیروی می‌کنند نشان داد که بیش از ۱.۵ میلیون بزرگسال توانسته‌اند با پیروی از رژیم مدیترانه‌ای، خطر ابتلاء به بیماری‌های قلبی و عروقی را در خود کاهش دهند و بدین ترتیب از مرگ و میر ناشی از این بیماری‌ها پیشگیری کنند.
رژیم مایند
"رژیم مایند"(Mind Diet)، رژیمی است که به پیشگیری از فراموشی کمک می‌کند. این رژیم غذایی می‌تواند مهارت‌های شناختی را بهبود بخشد و میزان ابتلاء به بیماری‌های نوروژنیک را نیز کاهش دهد. افرادی که پیرو رژیم مایند هستند، باید سبزیجات برگ‌دار مانند اسفناج را حداقل شش بار در هفته و سبزیجات دیگر را حداقل یک بار در روز مصرف کنند. مصرف خشکبار در این رژیم، پنج بار در هفته و مصرف حبوبات، سه بار در روز است. همچنین مصرف ماهی باید یک بار در هفته و مصرف گوشت‌های سفید مانند مرغ و بوقلمون نیز باید دو بار در هفته باشد. میزان مصرف گوشت قرمز در این رژیم غذایی، چهار بار در هفته باشد و غذاهای سرخ کرده و فست فود نیز باید فقط یک وعده در هفته مصرف شوند. رژیم مایند تقریباً همه موارد مصرفی رژیم مدیترانه ای را در خود جای می‌دهد و طی پژوهش‌های اخیر، تأثیر بسیاری بر سلامت بدن نشان داده‌اند.
رژیم نوردیک
رژیم "نوردیک"(Nordic)، یک رژیم غذایی بومی است که از کشورهای دانمارک، فنلاند، ایسلند، نروژ و سوئد نشأت می‌گیرد. این رژیم غذایی، شباهت بسیاری به رژیم مدیترانه‌ای دارد و تمرکز اصلی آن بر مصرف حبوبات، سبزیجات، ماهی‌های چرب و حبوبات است. شیرینی و گوشت قرمز در این رژیم غذایی، پایین‌ترین میزان مصرف را دارند. تفاوت عمده این رژیم غذایی با رژیم مدیترانه‌ای، در مصرف روغن است. در حالی که روغن زیتون، جایگاه ویژه‌ای در رژیم مدیترانه‌ای دارد، رژیم نوردیک به مصرف روغن کانولا اهمیت زیادی می‌دهد. روغن کانولا، فواید بسیاری برای قلب دارد و می‌توان گفت که دوستدار قلب است. رژیم نوردیک می‌تواند امکان ابتلاء به بیماری‌های مزمنی مانند بیماری‌های قلبی عروقی و دیابت نوع دو را به حداقل برساند. پیروی از این رژیم سالم بومی و غذاهای محلی می‌تواند به سلامت بیشتر بدن کمک کند.
رژیم پالئو
رژیم "پالئو" (Paleo)، یک رژیم جدید است و بر مصرف غذاهایی تاکید دارد که در دوره پارینه سنگی در دسترس انسان قرار داشته‌اند. در این رژیم غذایی، ۵۵ درصد از کالری‌های روزانه، با مصرف غذاهای دریایی و گوشت بدون چربی یا کم‌چرب تأمین می‌شود. ۴۵ درصد از کالری‌ها نیز با خوردن میوه‌ها، سبزیجات، خشکبار و دانه‌ها به دست می‌آیند. در این رژیم، حبوبات تقریباً مصرف نمی‌شوند و نمک و شکر نیز مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. غذاهایی که با شیوه‌های جدید تهیه می‌شوند، در رژیم پالئو جایی ندارند و کسانی که از این رژیم پیروی می‌کنند باید غذاهای ارگانیک را مورد استفاده قرار دهند. رژیم پالئو، تأثیر قابل توجهی در کاهش وزن افرادی دارد که از اضافه وزن رنج می‌برند اما باید توجه داشت که این رژیم در مراحل ابتدایی، عوارضی مانند سردرد، ضعف و اسهال را به همراه دارد. از آنجا که غذاهای مورد استفاده در رژیم پالئو به صورت کاملاً ارگانیک تهیه می‌شود، آسیب قابل توجهی به محیط زیست نمی‌زنند.
خام گیاهخواری و گیاهخواری
رژیم‌های "خام گیاهخواری"(Vegan) و "گیاهخواری"(Vegeterian)، کاملاً مبتنی بر منابع گیاهی هستند و به همین دلیل، منابع مورد استفاده در این گونه رژیم‌ها نسبت به رژیم‌های قبلی، محدودیت بیشتری دارند.
افرادی که از رژیم خام گیاهخواری پیروی می‌کنند، فقط منابع گیاهی مانند سبزیجات، غلات و خشکبار را مورد استفاده قرار می‌دهند و اصلاً از فرآورده‌های حیوانی استفاده نمی‌کنند. این افراد باید حداقل پنج وعده در روز را به مصرف میوه‌ها و سبزیجات اختصاص دهند و پروتئین‌های مورد نیاز خود را نیز از حبوبات تأمین کنند. کربوهیدرات لازم در این رژیم غذایی، از سیب‌زمینی، برنج و دیگر منابع نشاسته‌ای تأمین می‌شود. افرادی که از این رژیم غذایی پیروی می‌کنند، می‌توانند از ماست و شیر تهیه شده از سویا استفاده کنند و باید به قدر کافی نیز در معرض نور آفتاب باشند. غذاهای رژیم خام گیاهخواری، حرارت نمی‌بینند و یا با حرارت بسیار کمی تهیه می‌شوند.
رژیم گیاهخواری که در سال‌های اخیر به یکی از پرطرفدارترین رژیم‌های غذایی تبدیل شده، مانند رژیم خام گیاهخواری، پیامدهای مثبت اخلاقی و زیست‌محیطی بسیاری به همراه دارد. افرادی که از این رژیم غذایی پیروی می‌کنند، با قطع مصرف گوشت می‌توانند خطر ابتلاء به بسیاری از بیماری‌های مزمن را کاهش و کیفیت غذای خود را افزایش دهند. در رژیم گیاهخواری، همه غذاهای رژیم خام گیاهخواری مورد استفاده قرار می‌گیرند اما استفاده از فرآورده‌های حیوانی مانند لبنیات و تخم مرغ نیز مجاز است. افراد گیاهخوار برخلاف خام‌گیاهخواران می‌توانند از غذاهای پخته هم استفاده کنند.
از آنجا که تأمین غذای این دو رژیم، به مصرف بالای انرژی، آب و منابع طبیعی نیاز ندارد، می‌تواند تأثیر مثبتی بر محیط زیست داشته باشد، انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش دهد و تغییرات اقلیمی را تعدیل کند.
بهترین رژیم‌های غذایی برای محیط زیست
در فهرست ارائه شده توسط متخصصان، رژیم‌های خام گیاهخواری و گیاهخواری در رتبه نخست و رژیم‌های انعطاف‌پذیر گیاهی، مدیترانه‌ای، نوردیک، پالئو، کتو و مایند به ترتیب در رتبه‌های بعد قرار دارند.
