ترامپ با هدف قطع درآمدهای ارزی ایران تلاش زیادی کرد تا صادرات نفت کشورمان را بطور کامل قطع کند، اما با وجود هیاهوی بسیار و تهدید مشتریان نفتی ایران در تحقق این هدف ناکام ماند.
تهران با درک این واقعیت که بازارهای جهانی به نفت ایران نیاز دارد و با بهره گیری از ابزارها و روش هایی که هیچ گاه اعلام نکرد، توانست واشنگتن را ناچار به عقب نشینی کند.
«حسن روحانی» رئیس جمهوری در یکی از جلسات هیات دولت خطاب به مقام‌های آمریکایی گفت: شما نه می‌توانید نفت ایران را قطع کنید و نه می‌توانید به آن حدی که مورد نظرتان است، برسانید.
** عقب نشینی ترامپ
آمریکا بعد از خروج از برجام در اردیبهشت ماه امسال اعلام کرد همه تحریم ها علیه ایران را در 2 مهلت زمانی 90 و 180 روزه باز می گرداند.
دور نخست این تحریم ها، 6 اوت (15 مرداد) اعمال شد و مرحله دوم آن که بخش هایی مانند صنعت نفت را هدف قرار داده بود، قرار بود از چهارم نوامبر (13 آبان) اجرا شود؛ بر اساس سیاست آمریکا باید در چهارم نوامبر صادرات نفت ایران به صفر می رسید.
ترامپ بارها هشدار داد همه مشتریان نفت ایران باید تا زمان سر رسیدن مهلت 180 روزه چهارم نوامبر خرید نفت از ایران را متوقف کنند زیرا عواقب بدی در انتظار آنها خواهد بود.
پس از آن، مقام های ارشد و فرستادگان واشنگتن روانه کشورهای واردکننده نفت ایران شدند تا آنها را مجاب به توقف خرید نفت از کشورمان کنند که در این مسیر از هیچ تهدید و فشاری نیز خودداری نکردند.
اما به تدریج با نزدیک شدن به ضرب الاجل تعیین شده، ترامپ ناچار شد که واقعیت های بازار جهانی نفت را پذیرفته و از مواضع خود عقب نشینی کند.
** معافیت هشت کشور از تحریم نفتی آمریکا
آمریکا که ابتدا اعلام کرده بود همه کشورها بدون هیچ اغماضی و چشم پوشی ملزم به توقف کامل خرید نفت از ایران هستند به تدریج مجبور به پذیرش این واقعیت شد که قادر نیست نفت ایران را از بازارهای جهانی حذف کند.
گذشت زمان نشان داد که حذف نفت ایران از بازارهای جهانی امکان پذیر نیست و سایر کشورها قادر به جبران خلاء ناشی از قطع صادرات نفت ایران نخواهند بود، بر این اساس، واشنگتن مجبور شد که در سیاست خود بازنگری کند و به مشتریان نفتی ایران معافیت بدهد.
بنابراین، گام به گام در سیاست تحریم نفتی ایران عقب نشینی کرد تا این که در نهایت، منابع خبری از موافقت آمریکا با معافیت هشت کشور از تحریم نفتی خبر دادند.
هند، چین، ایتالیا، یونان، ژاپن، کره جنوبی، تایوان و ترکیه کشورهایی هستند که آمریکا ناچار به معاف کردن آنها از تحریم های مربوط به خرید نفت ایران شد.
** ناکامی در فشار به اوپک
دونالد ترامپ با وجود شکست در توقف کامل صادرات نفت ایران تا ضرب الاجل 13 آبان و معاف کردن هشت کشور از تحریم های نفتی، هنوز از رویای به صفر رساندن صادرات نفت ایران دست نکشیده و همچنان در پی آن بود تا بسترهای قطع کامل صادرات نفت کشورمان را فراهم کند.
در واقع ترامپ تلاش می کرد از طریق همکاری با عربستان و متحدانش میزان تولید نفت را افزایش دهد و به تبع آن قیمت جهانی نفت کاهش را داده و زمینه ها برای تحریم نفت ایران را فراهم کند.
بر این اساس، واشنگتن در زمان برگزاری نشست 175 که در آذر امسال در وین (اتریش) تشکیل شد، تلاش کرد تا با استفاده از ابزارهای مختلف مانع توافق برای کاهش تولید شود که ناکام ماند.
آمریکا امیدوار بود از طریق عربستان و متحدانش، نشست 175 اوپک را به محلی برای تشدید فشارها به ایران تبدیل کند و حتی برای تحقق آن نماینده ویژه ای عازم وین کرده بود، اما در سایه ایستادگی هیات ایرانی، بار دیگر ناکام ماند و شکستی دیگر را در پرونده خود ثبت کرد.
پیش از این نیز واشنگتن تلاش کرده بود نشست الجزایر که در مهرماه با حضور تولیدکنندگان اوپک و غیراوپک تشکیل شد را نیز تحت تاثیر قرار دهد که در آن نشست نیز با شکست مواجه شده بود.
اعضای اوپک در نشست 175 توافق کردند تولید خود را 800 هزار بشکه در روز (معادل 2.5 درصد کاهش) کاهش دهند، همچنین تولیدکنندگان غیراوپکی نیز برای کاهش 400 هزار بشکهای تولید نفت (معادل 2 درصد کاهش) به توافق رسیدند.
دستاورد دیگر این نشست برای کشورمان، معاف شدن ایران از توافق کاهش تولید بود؛ با وجود فشارهای عربستان در نتیجه ایستادگی و رایزنی تیم اعزامی کشورمان، ایران در کنار لیبی و ونزوئلا از توافق کاهش تولید معاف شد.
وزیر نفت کشورمان درباره این نشست گفت: مریکا از هیچ تلاشی برای کارشکنی در کاهش تولید نفت توسط اوپک خودداری نکرد و حتی «برایان هوک» نماینده ویژه آمریکا نیز عازم وین شد.
«وقتی آقای هوک (نماینده ویژه وزارت خارجه آمریکا در امور ایران) به وین آمد، فکر کردم میخواهد درخواست آمریکا برای عضویت در اوپک را تقدیم کند. سپس متوجه شدم که برای تحت فشار قرار دادن ایران از سوی اعضای اوپک آمده است.»
** تکرار شکست تحریم کامل نفتی در سال 98
آمریکا پس از ناکامی در قطع کامل صادرات نفت ایران در آبان سال 97 اعلام کرد که به هشت مشتری نفت ایران برای مدت 6 ماه معافیت می دهد و این کشورها پس از پایان مهلت تعیین شده باید خرید نفت از ایران را متوقف کنند.
با وجود تهدیدات و هشدارهای آمریکا، شواهد نشان می دهد که تعیین مهلت 6 ماهه که در اردیبهشت 98 به پایان می رسد نیز کارساز نبوده و مشتریان ثابت نفت ایران همچنان به خرید خود ادامه خواهند داد.
رویترز در گزارشی با پرداختن به موضوع صادرات نفت ایران اعلام کرد: آمریکا احتمالا معافیت از تحریم نفت ایران که در ماه مه (اردیبهشت) به پایان می رسد را برای شماری از مشتریان نفت ایران تمدید کند.
** صادرات نفت ایران در زمان تحریم از طریق بازار سایه
تحریم ها و فشارهای آمریکا نتوانست صادرات نفت ایران را بطور کامل قطع کند و صرفا مشکلاتی را پیش روی ارسال نفت ایران به بازارهای هدف ایجاد کرد.
بر این اساس، ایران بجای سازوکار ساده خرید و فروش نفت در بازارهای جهانی به سراغ روش های پیچیده و غیر رسمی رفت تا آمریکا قادر به شناسایی مشتریان نفتی ایران نشود.
معاون امور بین الملل وزیر نفت در این باره گفت: در زمان تحریم، شرایط برای حفظ بازار نفت ساده نیست اما خوشبختانه ایران اکنون به بازارهای سایه ای دست یافته که می توان از آنها برای صادرات نفت استفاده کرد.
«امیرحسین زمانی نیا» در دی امسال با بیان اینکه در جنگ نابرابر اقتصادی قرار گرفته ایم، افزود: شرایط برای حفظ بازار نفت ساده نیست اما برخی مسایل ما را سورپرایز کرده است.
** صادرات نفت ایران در سکوت خبری
راز موفقیت صادرات نفت در زمان تحریم، محرمانه بودن جزئیات آن برای دشمنان و بیگانگان است.
با وجود این که نهادهای نظارتی از شیوه و جزئیات خرید و فروش نفت ایران در زمان تحریم مطلع بوده و آن را کنترل می کنند، اما برای جلوگیری از سوءاستفاده دشمنان، جزئیات مبادلات نفت ایران در زمان تحریم، محرمانه مانده است.
وزیر نفت بارها اعلام کرده است از اعلام جزییات صادرات نفت (شامل میزان، خریداران و چگونگی صادرات) خودداری می‌کند؛ زیرا اعلام جزییات، باعث شناسایی مسیرهای صادراتی ایران و اقدام متقابل آمریکا می‌شود.
بیژن زنگنه تاکید می کند: خواب آمریکا برای قطع صادرات و به صفر رساندن صادرات نفت ایران هیچ گاه محقق نخواهد شد.
معاون امور بین الملل وزیر نفت نیز در این باره گفت: «روزی نیست که 5 یا 6 خریدار جدی نفت به من مراجعه نکنند که آنها را به امور بین الملل شرکت ملی نفت هدایت می کنم؛ ما بازارهای سایه ای یافته ایم که نمی خواهم درباره آنها توضیح دهم زیرا دشمنان از آن اطلاعات سواستفاده خواهند کرد.»
با وجود اینکه آمریکا در آبان امسال اعلام کرد به هشت کشور برای خرید نفت از ایران معافیت می دهد اما همزمان تلاش بسیاری را انجام می دهد با یافتن سرنخ های مربوط به مشتریان نفتی، صادرات نفت ایران را به طور کامل قطع کند.
خبرگزاری انگلیسی رویترز که پیوسته تحولات بازار جهانی نفت را رصد می کند چندی پیش در این باره گزارش داد: «کسب اطلاع دقیق از میزان صدور نفت خام ایران و آمار دقیق نفتکش هایی که نفت خام ایران را به گوشه و کنار جهان ارسال می کنند؛ به یک راز بدل شده است.»
به دلیل عدم اعلام جزئیات صادرات نفت توسط ایران، درباره میزان صادرات نفت کشورمان، آمارهای مختلفی توسط منابع خبری اعلام می شود که همگی آنها بر حدس و گمان تکیه دارد و هیچ کدام جنبه واقعی ندارد.
منبع: ایرنا
