ایران اکونومیست- هفدهم آذر امسال بود که در جریان بازدید دریادار سیاری، معاون هماهنگ کننده ارتش جمهوری اسلامی ایران از نمایشگاه توانمندی‌ها و دستاورد‌های فنی و تخصصی نیروی دریایی ارتش، طرح شناور جدیدی با عنوان پروژه سفینه در معرض نمایش قرار گرفت.
این شناور که تریماران (TRIMARAN) نام دارد، هم اکنون در برخی کشورها از جمله ایالات متحده آمریکا، چین، ژاپن ساخته شده و یا در مرحله تولید قرار گرفته؛ اما پرسش مهمی که درباره تریماران مطرح می‌شود، دلیل اصلی تمرکز کشورهای نیرومند نظامی از جمله ایران برای ساخت این شناور است که شاید یکی از بهترین مسیرها برای پاسخ به این پرسش مهم، بررسی ویژگی شناور‌های تریماران است.
شناوری چند بدنه و پایدار
شناور‌های تریماران به طور کلی کشتی‌های چند منظوره‌‍‌ای هستند که در کشورهای مختلف، علاوه بر امکانات مشترک، ویژگی‌های منحصر به فردی هم دارند.
تریماران به اجمال، نوعی شناور با طراحی چند بدنه است که از یک بدنه مرکزی لاغرِ بلند و دو بدنه کناری ایجاد شده و عرشه عرضی، بدنه‌های کناری را به بدنه اصلی متصل می‌کند؛ در تعریفی دیگر، شناوری است سه بدنه که هر سه بخش از بدنه کلی آن در آب قرار می‌گیرد و دو راهرو در میان بدنه‌هایش ایجاد شده است.
ساختار طراحی بدنه تریماران، پایداری شناور را رقم می‌زند؛ بدنه اصلی سازه با خنثی سازی موج‌های کششی دریا، نیروی دِرَگ یا نیروی پَسار (نیرویی که جسم را در سیالات از حرکت باز می‌دارد) را خنثی کرده و به سرعت شناور می‌افزاید.
تریماران‌ها در سرعت‌های بالا به دلیل حداقل مقاومت هیدرودینامیکی (میزان مقاومت مقابل حرکت در سَیال مایع) به آسانی در میان امواج حرکت می‌کنند.
همچنین به علت میزان بالای تعادل هیدرواستاتیکی (مقدار تعادل در سَیال مایع)، این شناور با مقاومت در برابر فشارها و جریان های دریایی به راحتی غرق نمی شود که همین ویژگی مورد توجه کارشناسان صنایع دریایی قرار گرفته است.
تریماران چینی؛ از شباهت با USS Indipendens تا حرکت با نیروی الکتریکی
سازمان صنایع دریایی چین در سال جاری میلادی برای نخستین بار، شناور سه بدنه رزمی تریماران را با طراحی وطنی‌اش تولید خواهد کرد و هم اکنون، نمونه کوچک‌تر این شناور در مأموریت‌های جست‌و‌جو و نجات به کار گرفته می‌شود.
تریمارانی که قرار است در آینده نزدیک در حوزه دفاعی چین مورد استفاده قرار گیرد از نظر ابعاد، ۱۴۱/۷۳ متر درازا و ۳۲ متر عرض دارد و وزنش ۲۴۵۰ تن است. تریماران چینی نسبت به نوع آمریکایی‌اش، دماغه‌ای کشیده‌تر دارد. سرعت بیشینه این شناور به ۳۵ گره دریایی (۶۴/۸۲ کیلومتر در ساعت) می‌رسد و احتمالا برای اولین بار در این شناور از سیستم حرکتی IPES استفاده خواهد شد.
شناور چینی برای حرکتش از ۳ جت پمپ با استفاده از نیروی الکتریکی بهره می‌گیرد و بر خلاف شباهت‌های آن با شناور USS Indipendens یا همان تریماران‌های گشت ساحلی ایالات متحده، سرعتش ۱۵ گره دریایی از نوع آمریکایی کمتر است.
شباهت دیگر تریماران تولید چین به USS Indipendens، وجود ۳ سالن در عرشه فرماندهی است؛ عرشه پهناور از مزیت‌های این شناور است که به هواگرد‌های عمود پرواز امکان پرواز آسان را می‌دهد.
مانند دیگر کشتی‌های تریماران، این عرشه گسترده در آب و هوای طوفانی و نامطلوب به پایداری بیشتر شناور کمک می‌کند و به هواگرد‌ها و هلی‌کوپتر‌ها توان پرواز بدون مشکل در دریایی مواج از روی عرشه شناور را می دهد. همچنین در یک زمان، ۲ هلی‌کوپتر می‌توانند به سرعت نشست و برخاست کرده و توانایی دفاعی کشتی را در عرصه هوایی افزایش دهند.
علاوه بر موشک‌های کروز هوا به دریا، ۳ جایگاه شلیک اژدر ضد کشتی در پشت ناو قرار دارد.
همچنین این شناور رزمی، ۲ سامانه دفاع نزدیک دریایی (CIWS) را در بخش میانی و ۸ موشک ضد کشتی بزرگ به صورت مورب با خود حمل می‌کند.
همه تریماران‌ها در حوزه تسلیحات روی عرشه فرماندهی وجه اشتراک دارند؛ ماکت تریماران چینی نشان می‌دهد که در عرشه جلویی یک برجک توپ ۷۶ میلی‌متری و پرتابگر عمودی موشک ۱۶ یا ۳۲ تایی وجود دارد و با تسلیحات پدافند هوایی کوتاه تا متوسط بارگیری خواهد شد.
تریماران در ژاپن؛ از مین زدایی تا عملیات ویژه
نمونه شناور ژاپنی هم شباهت بسیاری به تریماران آمریکایی دارد. پروژه تولید این نوع تریماران از سال ۲۰۱۴ با پیشنهاد شرکت ATLA (شاخه‌ای از وزارت دفاع ژاپن) حدود ۴ سال به طول انجامید و در نمایشگاه ۲۰۱۷ MAST ASIA توکیو رونمایی شد. این شناور که HMSVO نام دارد با ۹۲ متر طول و ۲۱ متر عرض در مقایسه با تریماران تولید شده کشور چین، ابعاد کمتری دارد و علاوه بر این، آبخور (ارتفاعی از شناور که در آب قرار می‌گیرد) آن ۴ متر است.
وزن عرشه فرود بالگرد تریماران ژاپنی به تنهایی ۴۰ تن است و در مجموع ۱۵۰۰ تن وزن دارد. سرعت بیشینه این شناور به ۴۵ گره دریایی (۸۳/۳۴کیلومتر بر ساعت) می‌رسد که ۳ سیستم فعال، حرکت کشتی را در برخورد با امواج کنترل می‌کنند. همچنین سه موتور دیزلی و سه Water Jet با این سیستم فعال، حرکت‌های ناهموار شناور را به میزان قابل توجهی در آب‌ها کاهش می‌دهند.
جنس بدنه، یکی از ویژگی‌های مهم هر شناور است که از سویی مزیت‌هایی دارد و از طرفی دیگر، موجب مشکلاتی هم می‌شود. به همین دلیل بدنه و روساخت تریماران ژاپنی به طور کامل از فلز آلومینیوم ساخته شده که دارای چند ویژگی جالب توجه است.
اول آنکه بسیار سبک‌تر از فولاد است، به طوری که اگر یک کشتی به جای فولاد از آلومینیوم ساخته شود، وزنش حدود ۶۰ درصد کمتر می‌شود. از طرفی دیگر آلومینیوم زنگ نمی‌زند (اکسید نمی شود) و نگهداری آن بسیار راحت‌تر است.
همچنین این فلز خاصیت مغناطیسی ندارد و روی دستگاه‌های ناوبری به خصوص قطب‌نما تأثیر منفی نمی‌گذارد و در نتیجه بر عملکرد پیمایشی شناور تاثیر منفی نخواهد داشت.
به علاوه، استفاده از آلومینیوم پر هزینه است، اما برای هموار شدن حرکت و جا به جایی سریع، استفاده از این فلز مزیت‌های بیشتری در بر دارد.
عرشه فرود هواپیما و بالگرد‌ها در شناور تریماران ساخت ژاپن، یک بالگرد ۱۴ تنی از مدل مرلین را در خود جای می‌دهد. اضافه بر این، یک برجک توپ ۷۶ میلی‌متری Oto Melara (اوتوملارا نام یک شرکت صنایع دفاعی ایتالیایی است) در عرشه جلویی ناو قرار دارد، همان طور که تریماران چینی هم از چنین سلاحی برخوردار بود.
این شناور رزمی ژاپنی همچنین، سامانه دفاع نزدیک دریایی فالانکس (Phalanx CIWS) را در قسمت فوقانی آشیانه بالگرد و ۲ کانتینر ۴۰ فوتی را برای UUV (زیردریایی بدون سرنشین) و واحد‌های کنترل به جهت مأموریت‌های مین زدایی با خود حمل می‌کند.
ناو چند منظوره تریماران، سطحی بیش از ۳۷۰ متر مربع دارد و در قسمت چند منظوره‌اش، ۱۶ شناور دریایی کوچک قرار دارد که با استفاده از جرثقیل مستقر در انتهای کشتی، جا به جا می‌شوند. پیکربندی تریماران شامل امکانات و بخش‌های دیگری از جمله USV ۲ (کشتی بدون سرنشین) ۱۱ متری، ۱ VTOL UAV (هواپیمای عمود پرواز) و ۱ هلی‌کوپتر هم می‌شود که در عملیات مین زدایی کاربرد دارند.
امکانات این ناو در شرایط گشت زنی و عملیات ویژه، علاوه بر ۲ کانتینری که در خود جا داده، شامل ۸ قایق مستحکم با بدنه سخت ۷ متری و ۲ قایق ۱۱ متری برای تیم جست‌و‌جو (تیم VBSS که فعالیتش جست‌و‌جو، تحقیق، توقیف و مقابله با تروریسم و... است) می‌شود؛ به علاوه یک هلی‌کوپتر و یک هواپیمای شناسایی عمود پرواز هم در مأموریت‌های گشت‌زنی و عملیات ویژه استفاده می‌شوند.
کشتی ژاپنی تریماران، حدود ۵۰ ملوان را در خود جای می‌دهد؛ به علاوه ظرفیت امداد رسانی و کمک‌های اولیه هم دارد که در بخش امداد رسانی از ۷ کانتینر ۴۰ فوتی، ۲ کانتینر مخصوص خدمات پزشکی است.
تریماران آمریکا؛ از قابلیت‌های دیگر کشورها تا مقابله با ترور بیولوژیکی
ایالات متحده آمریکا دو سال پس از شروع هزاره سوم میلادی برنامه‌ای را در جهت توسعه نخستین ناوگان کشتی‌های رزمی آغاز کرد. نیروی دریایی آمریکا به شرکت General Dynamics دو شناور تریماران را سفارش داد. General Dynamics یک شرکت چند ملیتی در زمینه هوا فضا و دفاع ایالات متحده است که در سال ۲۰۱۲ به عنوان پنجمین پیمانکار دفاعی جهان شناخته شد و اولین نمونه تریماران این شرکت، USS Indipendens نام گرفت.
USS Jackson) LCS-۶) سومین کشتی جنگی ساحلی کلاس استقلال آمریکا (USS Indipendens) است که شرکت کشتی سازی Austal USA مسئولیت ساختش را بر عهده گرفت. پیش از این کشتی، شناور‌های دیگری مانند (LCS-۴ (USS Coronado از نوع تریماران هم ساخته شده‌اند که در اینجا به چند ویژگی USS Jackson اشاره خواهیم کرد.
LCS-۶ با ۴۱۸ فوت (۱۲۷/۴ متر) طول و ۱۰۴ فوت (۳۱/۶ متر) عرض، آبخور ۱۴ فوتی معادل ۴/۲۷ متر دارد. برای به کارگیری این کشتی در مأموریت‌های مختلف، تقریبا ۴۰ درصد از فضای کلی USS Jackson از فضای خالی تشکیل شده که ظرفیتی ۲۱۰ تنی دارد.
نیروی محرکه الکتریکی تریماران را ۲ توربین گازی ۲۵۰۰ میلی‌لیتری، چهار Water Jet و چهار ژنراتور دیزلی ایجاد می‌کنند که سرعت بیشینه این شناور را به ۴۷ گره دریایی (۸۷/۰۴۴ کیلومتر بر ساعت) می‌رسانند.
USS Jackson) LCS-۶) بسته به نوع مأموریت، قایق‌های مستحکم ۱۱ متری را در اختیار دارد که به گفته ملوانان تریماران در صورت نیاز، توانایی حمل کامیون‌های ۵ تا ۷ تنی را خواهد داشت.
علاوه بر ویژگی‌های ظاهری و تجهیزاتی این تریماران در USS Jackson اتاقکی برای مقابله با حمله‌های بیولوژیکی وجود دارد تا از اثر مواد شیمیایی در امان بمانند.
عرشه جلویی این کلاس از شناور تریماران هم مجهز به سلاح‌هایی، چون مسلسل ۳۰ میلی‌متری است؛ همچنین یک Bofors AB ۵۷ میلی‌متری هم با برنامه ریزی در هر دقیقه ۲۰۰ گلوله شلیک می‌کند. این سامانه قابل تنظیم است و می‌تواند پیش یا پس از برخورد به هدف منفجر شود؛ همچنین مهمات این سلاح‌ها برای انتقال به خشاب‌ها در دو عرشه پایینی قرار دارند.
این کشتی از نظر امکانات دفاعی بسیار مجهز است؛ به طوریکه یک مسلسل ۵۰ کالیبری در دو طرف عرشه این شناور و دو مسلسل M۲۴۰ machine gun وجود دارد؛ عرشه پشتی تریماران، بسته به نیاز قابلیت حرکت دارد تا امکانات دفاعی آن مورد استفاده قرار بگیرد. در کنار هواگرد‌ها و ابزار‌های پروازی دیگر، Sikorsky SH-۶۰ Seahawk نام نوعی هلی‌کوپتر آمریکایی است که بر روی عرشه پشتی این تریماران می‌تواند نشست و برخاست کند.
ویژگی‌های بیان شده تنها یک بیان کلی از شناور‌های چند قابلیتی تریماران بود که اکثر کشورهای توسعه یافته و قدرتمند برای طراحی و ساخت آنها به میدان آمدند. اکنون باید دید که نیروی دریایی جمهوری اسلامی در کنار تلاش‌های همیشگی در راه خود کفایی و ساخت ناو و تجهیزات پیشرفته دریایی، شناور تریماران ایرانی را چگونه به نمایش در آورده و عملیاتی خواهد کرد.
گزارش از ابراهیم اسدی بیدمشکی
