ایران اکونومیست - به گزارش روابط عمومی فرابورس ایران، بهنام محسنی در این نشست ابتدا تاریخچه‌ای از بازار پایه را برای حاضران تشریح کرد و گفت: آغاز تشکیل این بازار به الزام قانونگذار در برنامه پنجم توسعه برمی‌گردد، به طوری که در راستای اجرای تبصره بند «ب» ماده ۹۹ قانون برنامه پنجم توسعه باید تمامی امور مربوط به شرکت‌های سهامی عام از قبیل ثبت، نقل و انتقال، مبادله سهام و... از طریق بازار سرمایه صورت می‌گرفت، بر همین اساس بازار پایه فرابورس در سال 90 با هدف کمک به مبادلات سهام شرکت‌هایی که در هیچ یک از بازارهای بورس و فرابورس پذیرفته نشده‌اند، راه‌اندازی شد.
معاون بازارهای خارج از بورس فرابورس با بیان اینکه در گذاری که طی سال های اخیر در شرکت‌های بازار پایه داشتیم این بازار فراز و نشیب‌های زیادی را پشت سر گذاشته است، یادآور شد: با اتمام دوره زمانی قانون برنامه پنجم توسعه آن دسته از موارد مهم این قانون تبدیل به احکام دائمی شد که در واقع بند مقرراتی بازار پایه نیز با توجه به اهمیت موضوع، تحت عنوان ماده 36 قانون احکام دائمی مصوب شد به طوری که عملا یکی از قوانین موجود ما مربوط به معاملات شرکت‌های خارج از بورس و فرابورس یا همان بازار پایه‌ای‌هاست.
وی با بیان اینکه شرایطی که در بازار پایه با آن مواجهیم موجب شد طی این سال‌ها تصمیمات مختلفی برای ساماندهی بازار پایه و انسجام بهتر آن از منظر سرمایه‌گذار و ناشر گرفته شود، افزود: در بازارهای اصلی بورس و فرابورس اگر بنگاه‌های اقتصادی امکان پذیرش داشته باشند و بتوانند از طریق این بازارها تامین مالی شوند، عرضه سهام آن‌ها در این بازارها انجام می‌شود و نکته مهم آن است که این دسته از شرکت‌ها از فیلتر مهمی به اسم هیات پذیرش عبور می‌کنند. در بازار پایه اما عملا با ورود شرکت‌هایی مواجیهم که از هیچ فیلتر هیات پذیرشی عبور نمی‌کنند و ما صرفا متکی به قانون و الزمات قانونی هستیم که شرکت‌ها در این بازار درج شوند و معاملات سهام آن‌ها در این بازارها پیگیری شود.
مشکل اساسی بازار پایه عدم تقارن اطلاعاتی است
به گفته محسنی در یکی دو سال اخیر که امضای بیانیه ریسک بازار پایه برای فعالان این بازار الزامی شد تلاش کردیم تا حداکثر اطلاع‌رسانی را به سهامداران داشته باشیم که در چه بازاری اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند و از ریسک‌های مترتب بر معاملات در این بازار آگاه بوده و آن را بپذیرند.
وی یک مشکل اساسی در بازار پایه را بحث «عدم تقارن اطلاعاتی» دانست و ادامه داد: ما با شرکت‌هایی در این بازار مواجهیم که 3 سال است نه صورت‌های مالی ارائه و نه مجمعی برگزار کرده‌اند، اما سهام آن‌ها در بازار پایه در حال معامله است، بنابراین ریسک‌های این بازار باید از دو سمت نهاد ناظر و سرمایه‌گذار تبیین شود.
معاون بازارهای خارج از بورس فرابورس خاطرنشان کرد: بورس ایران را باید مردمی دانست؛ چرا که امکان معاملات سهام در آن بدون واسطه برای بسیاری از سرمایه‌گذاران حقیقی امکان‌پذیر بوده و این در حالی است که در بسیاری از کشورها مردم از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری، مشاور سرمایه‌گذاری و ... امکان حضور در بازار سرمایه را دارند، اما وقتی با اکوسیستم بازار پایه مواجهیم که شرکت‌ها با ریسک‌های مختلفی در آن حضور دارند این موضوع ما را بر آن داشت که در مقررات و دستورالعمل این بازار تجدید نظر کنیم و آن را برای هرچه بهینه‌تر شدن، تغییر دهیم.
رنگ‌ها جای حروف در تابلوهای بازار پایه را گرفتند
وی یادآوری کرد که در سال 95 دستورالعمل بازار پایه تغییراتی کرد و تابلوهای الف، ب و ج در آن ایجاد شد که تابلو «الف» به بورس‌ها و نهادهای مالی و شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار اختصاص داشت و سایر ناشران در تابلوهای «ب» و «ج» این بازار طبقه‌بندی شدند.
به گفته محسنی اما در مقطع کنونی با تغییرات دستورالعمل بازار پایه در اسفند ماه سال جاری، مساله اجرایی‌شدن این دستورالعمل در بحث چگونگی انجام معاملات و طبقه‌بندی ناشران در خردادماه سال 98 صورت خواهد گرفت.
وی با بیان اینکه در طبقه‌بندی جدید این بازار تابلو الف عملا حذف شده و طبقه‌بندی جدید برای این بازار به شکل تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز است، تشریح کرد: سابقه رنگ‌بندی بازارهای خارج از بورس در ایالات متحده آمریکا تحت عنوان (Pink sheet) و بورس دیگر کشورها نیز وجود دارد و به هر ترتیب در این طبقه‌بندی در حالی که تابلو «الف» بازار پایه حذف شده؛ تابلو «ب» بازار پایه به زرد و تابلو «ج» به نارنجی تبدیل و یک تابلو جدید تحت عنوان قرمز نیز به این بازار اضافه شده است.
به گفته محسنی در تابلو قرمز فرض بر این است شرکت‌هایی در این تابلو درج می‌شوند که احکام ورشکستگی را از مقام قضایی گرفته‌اند و شرکت در حال انحلال و تسویه بوده و مدیر تسویه نیز برای آن تعیین شده است و یا 3 سال است که شرکت هیچگونه اطلاعاتی از خود منتشر نکرده است.
مکانیزم معاملاتی بازار پایه جدید
وی در خصوص موارد مربوط به معاملات این بازار نیز گفت: نکته حائز اهمیت این است که در تابلو «ج» بازار پایه در مقطع کنونی سه روز در هفته انجام معامله را شاهدیم و دو روز این امکان وجود ندارد، در مقررات جدید اما در هر روز هفته امکان معامله در تابلوهای مختلف بازار پایه فراهم است، اما شرایط متفاوتی دارد.
وی در توضیح این مساله گفت: دامنه نوسان قیمت در تمامی روزهایی که معاملات در بازار پایه انجام می‌شود در مراحلی که معاملات به صورت پیوسته در حال انجام است دامنه قیمی بر مبنای قیمت پایانی روز قبل به اضافه یک ریال است؛ یعنی کف دامنه، قیمت پایانی روز قبل و سقف آن این قیمت به اضافه یک ریال خواهد بود.
معاون بازارهای خارج از بورس فرابورس با اشاره به اینکه این شیوه موجب می‌شود عملا نوسانات قیمتی معاملات پیوسته گرفته شود، خاطرنشان کرد: در تابلو زرد این امکان وجود دارد که دو روز در هفته برای سهام شرکت‌های مورد معامله حراج کشف قیمت برگزار شود، در تابلو نارنجی یک روز و برای قرمز یک روز در ماه این امکان فراهم خواهد بود.
محسنی در خصوص مکانیزم معاملات این بازارها نیز توضیح داد: برای مثال اگر یک روز معاملاتی را در نظر بگیریم که ما حراج نداریم از ساعت 08:30 تا 09:00 در دامنه یک ریالی سفارش‌گیری انجام می‌شود؛ راس ساعت 09:00 بر اساس سفارش‌های قابل مچ، مچینگ صورت می‌گیرد و از ساعت 09:00 تا 12:30 معامله همچنان در دامنه یک ریالی ادامه می‌یابد.
وی گفت: اگر معاملات در روزی انجام شود که آکشن داریم معاملات به این صورت است که از ساعت 08:30 تا 09:00 سفارش‌گیری در دامنه یک ریالی انجام می‌شود و ساعت 09:00 بر مبنای سفارش‌های قابل تطیبق مچینگ صورت می‌گیرد. همچنین از ساعت 09:00 تا 11:30 نیز سفارش‌ها در دامنه یک ریالی قابل مچ بوده ولی از 11:30 تا 12:00 یک وقفه داریم که تحت عنوان دوره نظارت برای انجام امور فنی سامانه، هیچگونه سفارش‌گیری انجام نمی‌شود.
وی در خصوص معاملات در روزی که آکشن است، همچنین اضافه کرد: از ساعت 12:00 تا 12:30 که حراج پایانی برگزار می‌شود، دامنه حذف و مچینگ صورت می‌گیرد و با محاسبه میانگین قیمت‌های روز در ساعت 12:30 یک قیمت به دست می‌آید که مبنای قیمت روز بعد نیز خواهد بود.
محسنی با اعلام اینکه سفارش‌های خرید و فروش سهام در تابلو بازار پایه جدید به صورت حجم‌های مخفی HIDDEN خواهد بود، اظهار داشت: از نظر معاملاتی، سفارش‌ها در بازار پایه جدید مشابه شرایطی است که در روش ثبت سفارش (Book Building) وجود دارد و در هر سه تابلو مذکور، سفارش‌ها نمایش داده نمی‌شود تا رفتارهای هیجانی بر اساس مدل عرضه و تقاضا شکل نگیرد.
الزامات ناشران بازار پایه چیست؟
وی همچنین در خصوص الزامات ناشران بازار پایه نیز گفت: ناشر بازار پایه مانند ناشر بازارهای اصلی بورس و فرابورس ملزم است که اطلاعات را از نظر قانونی به طور منظم منتشر کند و هرگونه عدم ارائه اطلاعاتی جرم‌شناسی شده و برخورد انضباطی و تخلفاتی خواهد شد، اما به هر ترتیب با توجه به اکوسیستم بازار پایه این امکان هست که برای فعالیت در بازار پایه در سطح معامله‌گران کارگزاری‌ها و عموم مشتریان مجوز فعالیت بدهیم.
به گفته معاون بازارهای خارج از بورس فرابورس ایران در یک مقطع بعد از راه‌اندازی بازار جدید پایه تمهیداتی اخذ می‌شود که معامله‌گر این بازار اعم از حقیقی و حقوقی و نیز تریدرها مجوز فعالیت بگیرند که منوط به موفقیت در آزمونی هست که در مقاطعی منظم به صورت آنلاین برگزار می‌شود.
