پیوند تجاری در جنوب ایران

توسعه بندر شهید بهشتی چابهار برای کشورهای آسیای‌میانه، هند، افغانستان و بسیاری از کشورهای اروپایی اهمیت فراوانی دارد؛ زیرا این بندر از نظر موقعیت جغرافیایی یکی از بهترین‌ مسیرهای ترانزیتی را فراهم می‌آورد. در این میان، با عملیاتی شدن این توافق‌نامه، پیوند تجاری در جنوب ایران شکل گرفت. مقامات ایرانی معتقدند در حال حاضر شرایط مناسب برای سرمایه‌گذاری در این بندر مهیا شده و شرکت‌های داخلی و خارجی می‌توانند از این فرصت جدید استفاده کنند. موضوعی که مقامات دو کشور هند و افغانستان نیز بر آن تاکید دارند و از ترغیب سرمایه‌گذاران کشورشان برای سرمایه‌گذاری در بندر چابهار خبر داده اند. توافق‌نامه سه جانبه ایران، هند و افغانستان، عملا نقشه ژئوپلیتیک جنوب آسیا را تغییر خواهد داد؛ به‌ویژه با معاف شدن بندر چابهار از دور جدید تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، این فضا برای کشور فراهم می‌شود تا جذب سرمایه‌گذاری خارجی را در این منطقه افزایش دهد.

بعد از دو سال توافق‌نامه سه‌جانبه ایران، هند و افغانستان برای توسعه بندرچابهار، عملیاتی شد. اولین محموله کالاهای صادراتی افغانستان به سمت هند از طریق بندر چابهار به سمت هند راهی شد تا اولین گام در جهت اجرایی شدن این توافق‌نامه برداشته شود. از این رو در همایش بین‌المللی توسعه چابهار که روز گذشته با حضور مقامات ایرانی، هندی و افغانستانی برگزار شد، وعده حضور سرمایه‌گذاران هند و افغانستان در این بندر که عنوان دروازه ملل را به خود اختصاص داده، نویدی برای مرکزیت چابهار به‌منظور جذب سرمایه‌گذاران خارجی در دوره تحریم بود. بندر شهید بهشتی چابهار حلقه واسط بین کشورهای جنوب شرق آسیا،‌ آسیای میانه و افغانستان محسوب می‌شود و با راه‌اندازی فاز نخست این بندر شاهد افزایش سه برابری ظرفیت این بندر از 2.5 میلیون تن به 8.5 میلیون تن بودیم؛ افزایش ظرفیتی که پیش‌بینی شده در همین فاز به 15 میلیون تن برسد. از سوی دیگر براساس برنامه‌ریزی صورت گرفته ظرفیت این بندر در فاز دوم توسعه به 27 میلیون تن و تا فاز پنجم به 83 میلیون تن در سال افزایش خواهد یافت.

سومین ماه سال 95 بود که موافقت‌نامه راهبردی تاسیس دالان حمل‌و‌نقل و گذر بین‌المللی بین ایران، هند و افغانستان موسوم به موافقت‌نامه چابهار در حضور سران سه کشور در مجموعه تاریخی - فرهنگی سعدآباد امضا شد. هدف از این موافقت‌نامه که به‌دنبال سفر نخست‌وزیر هند پس از 15 سال و رئیس‌جمهوری افغانستان به تهران به امضا رسید، تبدیل بندر چابهار به مرکز منطقه‌ای ترانزیت، انرژی و تجارت منطقه بود. بر این اساس کارشناسان اعتقاد داشتند که تغییر نقشه ژئوپلیتیک جنوب آسیا با این همکاری محقق شده و ایران به کریدور اصلی آسیای میانه تبدیل خواهد شد. توسعه بندر شهید بهشتی چابهار برای کشورهای آسیای‌میانه، هند، افغانستان و بسیاری از کشورهای اروپایی اهمیت فراوانی دارد؛ زیرا این بندر از نظر موقعیت جغرافیایی یکی از بهترین‌ مسیرهای ترانزیتی را فراهم می‌آورد. پس از خروج آمریکا از برجام، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا 15 آبان اعلام کرد که توسعه بندر چابهار ایران از تحریم‌های آمریکا معاف شده است. مقامات آمریکایی عنوان کردند که معافیت بندر چابهار به دلیل کمک به توسعه اقتصادی افغانستان است. سخنگوی وزارت خارجه آمریکا همچنین گفته بود که پروژه خط آهن چابهار‌ به افغانستان نیز برای انتقال کالاهای «مجاز» مانند مواد غذایی و دارو از تحریم‌ها معاف است. از سوی دیگر، یک ماه بعد از خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت‌ماه امسال، دولت هند با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که بندر چابهار تا سال آینده میلادی راه‌اندازی خواهد شد و امیدوار است که تحریم‌های آمریکا مانع توسعه آن نشود. حال با توجه به معافیت بندر چابهار از تحریم‌های آمریکا، به‌نظر می‌رسد این بندر مرکز جدیدی برای سرمایه‌گذاران خارجی خواهد شد. اظهارات مقامات هند و افغانستان نیز بر این موضوع مهر تایید می‌زند. معاون وزیر حمل‌و‌نقل و کشتیرانی هند عنوان کرده است که از تجار هندی و سرمایه‌گذاران این کشور خواسته تا از فرصت سرمایه‌گذاری در بندر چابهار استقبال کنند. او همچنین از جلسه‌ای با سرمایه‌گذاران هندی سخن گفته که قرار است در جریان برگزاری آن، بررسی فرصت‌های سرمایه‌گذاری در این بندر در دستور کار قرار گیرد و هندی‌ها از ظرفیت چابهار استفاده بیشتری کنند. همچنین معاون وزیر حمل‌و‌نقل افغانستان نیز گفته است: افغانستان یکی از شرکای بسیار اساسی ایران در بندر چابهار است و تا کنون 114 تاجر افغانی برای سرمایه‌گذاری حدود 60 میلیون دلار در بندر چابهار اعلام آمادگی کرده‌اند.

** فراخوان جذب سرمایه خارجی در چابهار
وزیر راه و شهرسازی در همایش بین‌المللی توسعه چابهار گفت: با توجه به موقعیت ژئوپلیتیک ایران در منطقه، توسعه بندر چابهار به‌عنوان یک قطب بندری در ترانزیت منطقه‌ای، فرصتی را برای رونق تجارت و ترانزیت در منطقه غرب آسیا فراهم کرده که از طریق مشارکت منطقه‌ای و به ویژه تسهیلات سرمایه‌گذاری هندوستان شاهد توسعه بیش از پیش آن در آینده خواهیم بود.

اسلامی با اشاره به رسیدن محموله افغانستان به بندر چابهار به‌منظور صادرات به هندوستان گفت: قرارگیری ایران در مسیر مبادلات تجاری و اقتصادی شرقی- غربی و شمالی-جنوبی می‌تواند به‌عنوان پیوند ترانزیتی مطمئن و مقرون به صرفه مورد توجه و بهره‌برداری تمامی کشورهای ذی‌نفع قرار گیرد. به گفته وی بدون شک بهره‌برداری موثر و کارآ از بندر چابهار می‌تواند کاهش چشمگیری در زمان و هزینه انتقال اموال تجارتی کشورهای منطقه به‌وجود آورده و علاوه‌بر اتصال کشورهای آسیای جنوبی با آسیای مرکزی، کشورهای خلیج فارس و آسیای میانه و حوزه قفقاز را نیز با هم متصل کند. این بندر با ایفای نقش محوری در شبکه لجستیک، می‌تواند به تناسب تقاضای بازار و نیازهای مشتریان و همگام با رشد تکنولوژی روز، روند توسعه و بالندگی را طی کرده و جایگاه بهینه و بهره‌ور را نه‌تنها برای خود، بلکه برای همه ذی‌نفعان در بازار تجاری منطقه‌ای فراهم آورد.

او افزود: برقراری ارتباط ترانزیتی افغانستان و آسیای میانه از طریق محور ترانزیتی شرق کشور «چابهار – میلک»، نزدیکی مسافت بندر چابهار به افغانستان، سرمایه‌گذاری‌های گسترده در بخش‌های مختلف حمل‌و‌نقل، به ویژه در بخش بندری و دریایی، ایجاد تسهیلات ترانزیتی و گمرکی و زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل در مسیر محور شرق کشور و حمایت‌های گسترده دولتی، بندر چابهار را به‌عنوان اتصال ترانزیتی منطقه‌ای بین هند و افغانستان تبدیل کرده و در صورت رفع موانع، علاوه‌بر توسعه محور شرق شاهد رونق ترانزیت در این مسیر نیز خواهیم بود.

توپال کریشنال، معاون وزیر حمل‌ونقل و کشتیرانی هند نیز در این نشست با اشاره به ارسال نخستین محموله صادراتی افغانستان به هند گفت: مناسبات تجاری زیادی بین افغانستان و هندوستان از طریق چابهار در حال انجام است و امیدواریم کشورهای دیگر منطقه هم به این توافق سه‌جانبه (توافق‌نامه چابهار) ورود کنند و از ظرفیت و مسیر چابهار بهره ببرند. معاون وزیر حمل‌و‌نقل و کشتیرانی هندوستان از تجار هندی و سرمایه‌گذاران این کشور خواست از فرصت سرمایه‌گذاری در بندر چابهار استقبال کنند. کریشنال ادامه داد: ایران دارای منابع نفت و گاز زیادی است و هندی‌ها می‌توانند از این فرصت برای سرمایه‌گذاری استفاده کنند. برنامه داریم جلسه‌ای با سرمایه‌گذاران هندی برگزار کنیم تا از فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بندر چابهار بیشتر بهره ببریم. همچنین امام محمد وریماچ، معاون وزیر حمل‌ونقل افغانستان در این نشست با بیان اینکه سال آینده روز چابهار با موضوع فرصت‌های ترانزیتی در افغانستان برگزار خواهد شد، گفت: افغانستان یکی از شرکای بسیار اساسی ایران در بندر چابهار است و تاکنون 114 تاجر افغانی حدود 60 میلیون دلار برای سرمایه‌گذاری در چابهار اعلام آمادگی کرده‌اند. تجار افغانی و بخش خصوصی افغانستان به سرمایه‌گذاری در بندر چابهار علاقه‌مند هستند، اما موضوعات کوچکی وجود دارد که با رفع آنها می‌توانیم سرمایه‌گذاران و تجار افغانی را برای حضور در چابهار ترغیب کنیم. معاون وزیر حمل‌ونقل افغانستان با بیان اینکه ایران،‌هند و افغانستان مطالعات گسترده‌ای در حوزه اقتصادی و موقعیت ژئوپلیتیک منطقه خصوصا چابهار دارند،‌ گفت: ضمن آنکه مطالعات گسترده‌ای درباره رقبای فعلی و آینده چابهار انجام داده‌ایم، تمام تلاش ما این است که با ایجاد سهولت و بازار رقابتی بتوانیم سرمایه‌گذاران خصوصی را به حضور در بندر چابهار ترغیب کنیم.

مرتضی بانک، دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد با اشاره به مزیت‌های رقابتی بندر چابهار برای جذب سرمایه‌گذاری، از حمایت همه‌جانبه دولت و سازمان مناطق آزاد برای سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در این منطقه خبر داد. او نیز با یادآوری توافق سه‌جانبه ایران، هند و افغانستان برای استفاده از بندر چابهار افزود: کمتر از دو سال پیش بود که با امضای توافق‌نامه سه‌جانبه بین روسای سه کشور ایران، هند و افغانستان، تلاش برای بهره‌گیری مطلوب از این ظرفیت‌ها و تحرک جدی در روابط فی‌مابین به‌صورت نهادینه آغاز شد و اراده محکم سیاسی بین سه کشور برای همکاری و توسعه روابط اقتصادی بین ملت‌های سه کشور و سایر کشورهای منطقـه را جانی دوباره بخشید. همان گونه که در این توافق‌نامه به امکان الحاق سایر کشورها به آن تصریح شده، از دیگر کشورهای منطقـه به‌ویژه کشورهای آسیای‌میانه و دریای عمان نیز دعوت می‌کنیم که با پیوستن به این توافق‌نامه ملت‌های خود را در فرصت‌های فراوان اقتصادی و فرهنگی منبعث از این اراده سیاسی سهیم کنند. بانک ادامه داد: امروز چابهار دوره جدیدی از ایفای نقش جهانی در حمل‌و‌نقل و ترانزیت و صادرات کالا را شروع کرده است و مزیت‌های منطقه‌ای منطقه آزاد و مستثنی بودن از قوانین گمرک - مالیات - پول و بانک - کار و ویزا ظرفیت این حرکت جهانی را برای منطقه آزاد چابهار فراهم کرده است.

محمد راستاد، مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی گفت: ظرفیت‌ها و مزیت‌های بندر چابهار برای ذی‌نفعان قابل چشم‌پوشی نبوده و ما چابهار را به‌عنوان دروازه ملل نامیده‌ایم تا تمام ظرفیت‌های آن برای کشورهای منطقه معرفی شود. این مقام مسوول با اشاره به خط کانتینری مسیر هندوستان، چابهار و بندرعباس که به تازگی راه‌اندازی شده، گفت: تاکنون 2 کشتی در این مسیر تردد داشته‌اند و واردات و کابوتاژ کالاهای اساسی از طریق بندر چابهار شروع شده است. او با اشاره به صادرات اولین محموله صادراتی افغانستان از مبدا زرنج به مقصد هندوستان از طریق بندر چابهار گفت: این تحولات مهم و مثبت در بندر چابهار بیانگر اعتماد صاحبان کالا و خطوط کشتیرانی به این بندر مهم منطقه بوده و نویدبخش شکوفایی هرچه بیشتر آن است. ظرفیت‌ها و مزیت‌های بندر چابهار برای ذی‌نفعان قابل چشم‌پوشی نیست. راستاد با اشاره به بالاترین و بهترین مشوق‌های تعرفه‌ای در بندر چابهار اذعان کرد: این مشوق‌های تعرفه‌ای شامل خطوط کشتیرانی و صاحبان کالا خواهد بود؛ یعنی هم خدمات مرتبط با کشتی‌ها و هم عملیات مربوط به کالا و نگهداری آن را در بر خواهد گرفت. او درخصوص روند رو به رشد میزان تخلیه و بارگیری انواع کالا در بندر چابهار با اشاره به برنامه‌های سازمان بنادر و دریانوردی بابت توسعه دسترسی جاده‌ای بندر گفت: سازمان در نظر دارد به‌زودی عملیات اجرایی توسعه دسترسی جاده‌ای بندر از دروازه بندر تا کمربندی چابهار را به‌صورت بزرگراه آغاز کند. همچنین احداث زیرساخت‌ها و تجهیزات ریلی بندر نیز جزو اولویت‌های سازمان بوده تا شاهد اتصال ریلی زاهدان به چابهار از طریق راه‌آهن باشیم.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد