۰۵ اسفند ۱۳۹۷ - ۰۹:۳۷
رییسِ جدید پزشکان، نظام پزشکی را از "انزوا" خارج می‌کند؟
حکم رییس جدید صنف پزشکان در حالی از سوی رییس جمهور امضا شد که سازمان نظام پزشکی به عنوان یکی از بزرگ‌ترین و البته قدیمی‌ترین سازمان‌های صنفی کشور و علیرغم شایستگی‌ها و توانمندی‌های اعضایش، به دلیل آنچه که "فقدان اقتدار صنفی" خوانده می‌شود، چندین سال نتوانسته تاثیرگذاری جدی بویژه در عرصه سیاستگذاری سلامت کشور داشته باشد.
ایران اکونومیست- اولین قانون نظام پزشکی ایران حدود سال ۱۳۳۹ به تصویب رسید؛ اکنون حدود ۵۸ سال از آن زمان می‌گذرد و نظام پزشکی ایران در طی این سال‌ها با فراز و فرودهای متعددی همراه بوده است و این سازمان در حالی وارد دوران تازه‌ای می‌شود که علیرغم برخی توفیقاتش طی سال‌های گذشته، اما امروز جامعه پزشکی با چالش‌های متعددی روبروست؛ چالش‌هایی که هجمه‌های گاه و بیگاه حتی از سوی برخی گروه‌ها و جریان‌های سیاسی، تضعیف رابطه پزشک و بیمار، مباحث اقتصادی و ...از جمله آنهاست.
وظایف نظام پزشکی در قبال مردم و اعضا
بی‌تردید "تحول" بنیادین در نظام سلامت کشور نیازمند حضور متعهدانه و البته نقش‌آفرین حِرَف پزشکی و انگیزه آنها برای مشارکت در تمامی ارکان سلامت است؛ مبحثی که قطعا آثاری عمیق در کیفیت خدمات پزشکی و رضایت گیرندگان این خدمات خواهد داشت؛ بر همین اساس هم قوانین و آیین‌نامه‌های نظام پزشکی کشور به تصویب رسیده و سه هدف عمده شامل ارتقای سطح دانش پزشکی، حفظ و حمایت از حقوق بیماران و حقوق صنفی شاغلان حرف پزشکی و همچنین تنظیم روابط جامعه پزشکی با سایر دستگاه‌ها به عنوان اهداف مهم تشکیل "سازمان نظام پزشکی" در نظر گرفته شدند.
سازمان نظام پزشکی همچنین بر اساس ماده ۳ فصل دوم قانون تشکیل خود، وظایف و اختیاراتی را برعهده دارد که اظهار نظر مشــورتی در تهیه طرح‌ها و آئین‌نامه‌های مرتبط با پزشکی، تنظیم مقررات تبلیغات مرتبط با امور پزشکی، برگزاری برنامه‌های آموزش مداوم اعضا، رسیدگی انتظامی به تخلفات صنفی، مشارکت فعال در تعیین تعرفه‌های خدمات پزشکی و مالیات مشــاغل پزشکی، صدور پروانه مطب و موسسات پزشکی، مشارکت در جهت اشتغال فارغ‌التحصیلان پزشکی و ... از جمله آنهاست. حال سوال این است که این سازمان بزرگ صنفی طی این سال‌ها چقدر در مدار انجام وظایف و اختیارات و تحقق اهدافش حرکت کرده و در این مسیر چقدر موفق بوده است؟
سایه سنگین "سیاست" بر سر صنف پزشکان
در هر حال هر چهار سال یکبار و به دنبال برگزاری انتخاباتی سراسری، اعضای سازمان صنفی پزشکان اعم از اعضای "شورایعالی" و "مجمع عالی" این سازمان و نهایتا نیز با رای اعضای مجمع، رییس کل این سازمان انتخاب می‌شوند؛ انتخاباتی که از زد و بندهای "سیاسی" و فضای ناشی از آن، بی‌بهره نیست و در هر دوره برگزاری، طیف‌های مختلفی از جریان‌های سیاسی را شامل می‌شود و بالاخره یکی از این طیف‌ها در کارزار انتخاباتی، بر صدر تصمیم‌گیری در این سازمان بزرگ قرار می‌گیرد؛ این درحالیست که بی‌شک برخورد "سیاسی" در عرصه سلامت و جان مردم، به هیچ عنوان توجیهی ندارد و چه بسا که مجموعه مربوطه را در عملیاتی کردن اهداف و وظایفش با چالش مواجه کند.
شاید بتوان گفت که تعامل و برخوردی سازنده با دستگاه‌های دیگر بویژه "وزارت بهداشت" از جمله ملزومات "سازمان نظام پزشکی" برای ایفای نقش صنفی مقتدر و تاثیرگذار است؛ موضوعی که همواره محل بحث بوده و هر دو طرف در هر دوره انتظاراتی از یکدیگر دارند که برآورده نشدن آن می‌تواند زمینه‌ساز بروز مشکلات در روابط و نهایتا هم انفعال و یا در حالتی خوشبینانه، جزیره‌ای عمل کردن نظام پزشکی باشد.
نظام پزشکی؛ از "اقتدار" تا "انفعال"
پس از چالش‌های نظام پزشکی و وزارت بهداشت در دولت‌های نهم و دهم و سرانجام هم تصمیم مجلس بر سلب اختیار تعرفه‌گذاری بخش خصوصی از این سازمان در قالب برنامه پنجم توسعه و به قولی منفعل شدن هر چه بیشتر آن، با روی کار آمدن دولت یازدهم و نگاه وزیر بهداشت به این سازمان، مقرر شد بخشی از اختیارات وزارت بهداشت به نظام پزشکی واگذار شود. بر همین اساس هم کارگروه‌های مشترک با معاونت‌های مختلف وزارت بهداشت تشکیل و تفاهم‌هایی هم با حضور رسانه‌ها امضا شد؛ تفاهم‌نامه‌هایی که سرانجامِ اجرای آنها اطلاع‌رسانی نشد و مشخص نیست تا چه حد تاثیرگذار بوده‌اند، اما به نظر می‌رسد این شور و اشتیاق همکاری‌ها به چند ماه ابتدایی فعالیت اعضای جدید نظام پزشکی و مسوولان وزارت بهداشت خلاصه شد.
جای خالی پزشکان در دیپلماسی سلامت
از طرف دیگر، با توجه به تحریم‌ها و تاثیر آن بر روند تامین دارو و تجهیزات پزشکی، بی‌شک نظام پزشکی به عنوان سازمانی صنفی و نه سیاسی و البته مدافع حقوق بیماران، می‌تواند در ترویج دیپلماسی سلامت در عرصه بین‌الملل و برقراری ارتباطاتی موثر با نظام پزشکی‌های دیگر کشورها و مقامات و سازمان‌های بین‌المللی، در جهت تدارک دارو و درمان بیماران و انتقال دانش به‌روز پزشکی به کشور، نقشی جدی داشته باشد. سوال این است که تا کنون و در شرایط سخت تحریم‌ها، تا چه میزان از این ظرفیت نظام پزشکی در کشور استفاده شده است؟
خطاهای پزشکی و مطالبه مردم
از سویی دیگر، علاوه بر آموزش و پژوهش و نقش مغفول نظام پزشکی در آن، شاید بتوان مهم‌ترین وظیفه نظام پزشکی از نگاه مردم و بیماران را "رسیدگی به خطاهای پزشکی" دانست؛ مطالبه‌ای که از ماجرای پرونده پزشکی عباس کیارستمی و حکمی که به آن داده شد، پررنگ‌تر شد. بر همین اساس انتظار می‌رود که با نگاهی علمی و کارشناسی، فارغ از جانبداری‌های صنفی و قطعا با رعایت حقوق دهنده و گیرنده خدمت، به شکایات واصله رسیدگی شده و تلاش کند تا با ارایه راهکارها و آموزش روش‌های علمی، سیستمی و به روز، بروز خطاهای پزشکی به حداقل ممکن کاهش یابند.
در هر حال مهم‌ترین عملکرد و موضع‌گیری‌های نظام پزشکی طی سالیان اخیر را شاید بتوان به اظهار نظر در بحث تعرفه‌ها و اغلب ابراز نارضایتی از آن و همچنین پاسخ به هجمه‌هایی که گاها از سوی برخی‌ها علیه جامعه پزشکی مطرح می‌شود، نسبت داد و برخی از وظایف آن در سایه تعاملی نه چندان سازنده با دستگاه‌های حکومتی از جمله وزارت بهداشت، در سایه قرار گرفته‌اند.
اولویت‌های رییسِ جدید
در چنین شرایطی دکتر محمدرضا ظفرقندی پس از رای مجمع عمومی نظام پزشکی به ریاست کلی وی مباحثی چون بهبود رابطه پزشک و بیمار، کنترل هزینه‌های سلامت، تعامل مثبت با وزارت بهداشت و ... را به عنوان بخشی از اولویت‌های کاری خود اعلام کرد و گفت: خوشبختانه دکتر نمکی- وزیر بهداشت نیز دیدگاه بسیار خوبی درباره ارتباط و همکاری با سازمان نظام پزشکی و انجمن‌های علمی دارند و من فکر می‌کنم با همکاری مشترک و تعاملی خوب با وزارت بهداشت، بتوانیم به حل مشکلاتی که در حال حاضر پیش روی جامعه پزشکی است، کمک کنیم. بر این اساس در حوزه‌هایی مانند سطح‌بندی خدمات، تدوین گایدلاین‌ها برای ارائه خدمات پزشکی و درمانی، تعیین جایگاه پزشکان عمومی در نظام سلامت، پیگیری سرنوشت و اشتغال پزشکان جوان و فارغ‌التحصیلان و توجه به نظام اقتصاد سلامت و… می‌توانیم با وزارت بهداشت همکاری و به این حوزه کمک کنیم.
منزلت پزشکان را بازگردانید
دکتر سعید نمکی – وزیر بهداشت نیز پس از امضای حکم ظفرقندی از سوی رییس جمهور، انتظارات خود از وی را در سه بند اعلام کرد و با تاکید بر لزوم بازیابی شأن و منزلت جامعه پزشکی که در سال‌های سخت و به‌خصوص در دوران دفاع مقدس، دوشادوش مردم در همه صحنه ها حضور سازنده‌ای داشته‌اند، افزود: استحضار دارید هجمه بی‌وقفه به گروه‌های مرجع همچون روحانیون و پزشکان، بی‌تردید از دست رفتن سرمایه‌های اجتماعی کشور و تهی شدن این ذخایر در روزهای نیازمندی را در بر خواهد داشت و البته ترمیم زخم‌های این تهاجم بر چهره پزشکی کشور نیازمند حرکت‌های واقع‌بینانه، روشنگرانه و خردمندانه‌ای است که با به کارگیری کلیه ظرفیت‌های موجود امکان پذیر خواهد بود.
وی همچنین اتخاذ ساز و کارهای مناسب جهت حذف لکه‌های آلوده از دامان پاکیزه پزشکی کشور بدون فوت وقت را ضروری خواند و گفت: اصلاح و رفع کاستی‌های قانونی در حوزه‌های مختلف نظام سلامت، برقراری عدالت بین رشته‌ای در کتاب ارزش نسبی و نظام تعرفه‌گذاری، استقرار پرونده الکترونیک سلامت، پزشکی خانواده و نظام ارجاع، نهادینه کردن رویکرد پیشگیری از عوامل خطرزا به خصوص بیماری‌های غیرواگیر، نظارت مشترک و مستمر بر مراکز ارائه خدمت، اصلاح رویه رسیدگی به شکایات گیرندگان خدمت، شنیدن به موقع صدای همکاران و اعضای جامعه پزشکی و طرح آن در جایگاه‌های مناسب و موارد متعدد دیگر از مواردی است که با مشارکت بین بخشی می‌توان به آنها پرداخت.
و کلام آخر
"سیمرغِ درمانگر"، نماد پزشکی ایران و برگزیده از سوی سازمان نظام پزشکی است؛ پرنده‌ای افسانه‌ای که نماد دانایی و خردمندی است؛ حال باید دید رییس جدید صنف پزشکان خواهد توانست "اقتدار" را به سازمان و اعضایش بازگرداند و سهمی در بالفعل شدن پتانسیل‌های مسکوت این سازمان بزرگ داشته باشد؟
وظایف نظام پزشکی در قبال مردم و اعضا
بی‌تردید "تحول" بنیادین در نظام سلامت کشور نیازمند حضور متعهدانه و البته نقش‌آفرین حِرَف پزشکی و انگیزه آنها برای مشارکت در تمامی ارکان سلامت است؛ مبحثی که قطعا آثاری عمیق در کیفیت خدمات پزشکی و رضایت گیرندگان این خدمات خواهد داشت؛ بر همین اساس هم قوانین و آیین‌نامه‌های نظام پزشکی کشور به تصویب رسیده و سه هدف عمده شامل ارتقای سطح دانش پزشکی، حفظ و حمایت از حقوق بیماران و حقوق صنفی شاغلان حرف پزشکی و همچنین تنظیم روابط جامعه پزشکی با سایر دستگاه‌ها به عنوان اهداف مهم تشکیل "سازمان نظام پزشکی" در نظر گرفته شدند.
سازمان نظام پزشکی همچنین بر اساس ماده ۳ فصل دوم قانون تشکیل خود، وظایف و اختیاراتی را برعهده دارد که اظهار نظر مشــورتی در تهیه طرح‌ها و آئین‌نامه‌های مرتبط با پزشکی، تنظیم مقررات تبلیغات مرتبط با امور پزشکی، برگزاری برنامه‌های آموزش مداوم اعضا، رسیدگی انتظامی به تخلفات صنفی، مشارکت فعال در تعیین تعرفه‌های خدمات پزشکی و مالیات مشــاغل پزشکی، صدور پروانه مطب و موسسات پزشکی، مشارکت در جهت اشتغال فارغ‌التحصیلان پزشکی و ... از جمله آنهاست. حال سوال این است که این سازمان بزرگ صنفی طی این سال‌ها چقدر در مدار انجام وظایف و اختیارات و تحقق اهدافش حرکت کرده و در این مسیر چقدر موفق بوده است؟
سایه سنگین "سیاست" بر سر صنف پزشکان
در هر حال هر چهار سال یکبار و به دنبال برگزاری انتخاباتی سراسری، اعضای سازمان صنفی پزشکان اعم از اعضای "شورایعالی" و "مجمع عالی" این سازمان و نهایتا نیز با رای اعضای مجمع، رییس کل این سازمان انتخاب می‌شوند؛ انتخاباتی که از زد و بندهای "سیاسی" و فضای ناشی از آن، بی‌بهره نیست و در هر دوره برگزاری، طیف‌های مختلفی از جریان‌های سیاسی را شامل می‌شود و بالاخره یکی از این طیف‌ها در کارزار انتخاباتی، بر صدر تصمیم‌گیری در این سازمان بزرگ قرار می‌گیرد؛ این درحالیست که بی‌شک برخورد "سیاسی" در عرصه سلامت و جان مردم، به هیچ عنوان توجیهی ندارد و چه بسا که مجموعه مربوطه را در عملیاتی کردن اهداف و وظایفش با چالش مواجه کند.
شاید بتوان گفت که تعامل و برخوردی سازنده با دستگاه‌های دیگر بویژه "وزارت بهداشت" از جمله ملزومات "سازمان نظام پزشکی" برای ایفای نقش صنفی مقتدر و تاثیرگذار است؛ موضوعی که همواره محل بحث بوده و هر دو طرف در هر دوره انتظاراتی از یکدیگر دارند که برآورده نشدن آن می‌تواند زمینه‌ساز بروز مشکلات در روابط و نهایتا هم انفعال و یا در حالتی خوشبینانه، جزیره‌ای عمل کردن نظام پزشکی باشد.
نظام پزشکی؛ از "اقتدار" تا "انفعال"
پس از چالش‌های نظام پزشکی و وزارت بهداشت در دولت‌های نهم و دهم و سرانجام هم تصمیم مجلس بر سلب اختیار تعرفه‌گذاری بخش خصوصی از این سازمان در قالب برنامه پنجم توسعه و به قولی منفعل شدن هر چه بیشتر آن، با روی کار آمدن دولت یازدهم و نگاه وزیر بهداشت به این سازمان، مقرر شد بخشی از اختیارات وزارت بهداشت به نظام پزشکی واگذار شود. بر همین اساس هم کارگروه‌های مشترک با معاونت‌های مختلف وزارت بهداشت تشکیل و تفاهم‌هایی هم با حضور رسانه‌ها امضا شد؛ تفاهم‌نامه‌هایی که سرانجامِ اجرای آنها اطلاع‌رسانی نشد و مشخص نیست تا چه حد تاثیرگذار بوده‌اند، اما به نظر می‌رسد این شور و اشتیاق همکاری‌ها به چند ماه ابتدایی فعالیت اعضای جدید نظام پزشکی و مسوولان وزارت بهداشت خلاصه شد.
جای خالی پزشکان در دیپلماسی سلامت
از طرف دیگر، با توجه به تحریم‌ها و تاثیر آن بر روند تامین دارو و تجهیزات پزشکی، بی‌شک نظام پزشکی به عنوان سازمانی صنفی و نه سیاسی و البته مدافع حقوق بیماران، می‌تواند در ترویج دیپلماسی سلامت در عرصه بین‌الملل و برقراری ارتباطاتی موثر با نظام پزشکی‌های دیگر کشورها و مقامات و سازمان‌های بین‌المللی، در جهت تدارک دارو و درمان بیماران و انتقال دانش به‌روز پزشکی به کشور، نقشی جدی داشته باشد. سوال این است که تا کنون و در شرایط سخت تحریم‌ها، تا چه میزان از این ظرفیت نظام پزشکی در کشور استفاده شده است؟
خطاهای پزشکی و مطالبه مردم
از سویی دیگر، علاوه بر آموزش و پژوهش و نقش مغفول نظام پزشکی در آن، شاید بتوان مهم‌ترین وظیفه نظام پزشکی از نگاه مردم و بیماران را "رسیدگی به خطاهای پزشکی" دانست؛ مطالبه‌ای که از ماجرای پرونده پزشکی عباس کیارستمی و حکمی که به آن داده شد، پررنگ‌تر شد. بر همین اساس انتظار می‌رود که با نگاهی علمی و کارشناسی، فارغ از جانبداری‌های صنفی و قطعا با رعایت حقوق دهنده و گیرنده خدمت، به شکایات واصله رسیدگی شده و تلاش کند تا با ارایه راهکارها و آموزش روش‌های علمی، سیستمی و به روز، بروز خطاهای پزشکی به حداقل ممکن کاهش یابند.
در هر حال مهم‌ترین عملکرد و موضع‌گیری‌های نظام پزشکی طی سالیان اخیر را شاید بتوان به اظهار نظر در بحث تعرفه‌ها و اغلب ابراز نارضایتی از آن و همچنین پاسخ به هجمه‌هایی که گاها از سوی برخی‌ها علیه جامعه پزشکی مطرح می‌شود، نسبت داد و برخی از وظایف آن در سایه تعاملی نه چندان سازنده با دستگاه‌های حکومتی از جمله وزارت بهداشت، در سایه قرار گرفته‌اند.
اولویت‌های رییسِ جدید
در چنین شرایطی دکتر محمدرضا ظفرقندی پس از رای مجمع عمومی نظام پزشکی به ریاست کلی وی مباحثی چون بهبود رابطه پزشک و بیمار، کنترل هزینه‌های سلامت، تعامل مثبت با وزارت بهداشت و ... را به عنوان بخشی از اولویت‌های کاری خود اعلام کرد و گفت: خوشبختانه دکتر نمکی- وزیر بهداشت نیز دیدگاه بسیار خوبی درباره ارتباط و همکاری با سازمان نظام پزشکی و انجمن‌های علمی دارند و من فکر می‌کنم با همکاری مشترک و تعاملی خوب با وزارت بهداشت، بتوانیم به حل مشکلاتی که در حال حاضر پیش روی جامعه پزشکی است، کمک کنیم. بر این اساس در حوزه‌هایی مانند سطح‌بندی خدمات، تدوین گایدلاین‌ها برای ارائه خدمات پزشکی و درمانی، تعیین جایگاه پزشکان عمومی در نظام سلامت، پیگیری سرنوشت و اشتغال پزشکان جوان و فارغ‌التحصیلان و توجه به نظام اقتصاد سلامت و… می‌توانیم با وزارت بهداشت همکاری و به این حوزه کمک کنیم.
منزلت پزشکان را بازگردانید
دکتر سعید نمکی – وزیر بهداشت نیز پس از امضای حکم ظفرقندی از سوی رییس جمهور، انتظارات خود از وی را در سه بند اعلام کرد و با تاکید بر لزوم بازیابی شأن و منزلت جامعه پزشکی که در سال‌های سخت و به‌خصوص در دوران دفاع مقدس، دوشادوش مردم در همه صحنه ها حضور سازنده‌ای داشته‌اند، افزود: استحضار دارید هجمه بی‌وقفه به گروه‌های مرجع همچون روحانیون و پزشکان، بی‌تردید از دست رفتن سرمایه‌های اجتماعی کشور و تهی شدن این ذخایر در روزهای نیازمندی را در بر خواهد داشت و البته ترمیم زخم‌های این تهاجم بر چهره پزشکی کشور نیازمند حرکت‌های واقع‌بینانه، روشنگرانه و خردمندانه‌ای است که با به کارگیری کلیه ظرفیت‌های موجود امکان پذیر خواهد بود.
وی همچنین اتخاذ ساز و کارهای مناسب جهت حذف لکه‌های آلوده از دامان پاکیزه پزشکی کشور بدون فوت وقت را ضروری خواند و گفت: اصلاح و رفع کاستی‌های قانونی در حوزه‌های مختلف نظام سلامت، برقراری عدالت بین رشته‌ای در کتاب ارزش نسبی و نظام تعرفه‌گذاری، استقرار پرونده الکترونیک سلامت، پزشکی خانواده و نظام ارجاع، نهادینه کردن رویکرد پیشگیری از عوامل خطرزا به خصوص بیماری‌های غیرواگیر، نظارت مشترک و مستمر بر مراکز ارائه خدمت، اصلاح رویه رسیدگی به شکایات گیرندگان خدمت، شنیدن به موقع صدای همکاران و اعضای جامعه پزشکی و طرح آن در جایگاه‌های مناسب و موارد متعدد دیگر از مواردی است که با مشارکت بین بخشی می‌توان به آنها پرداخت.
و کلام آخر
"سیمرغِ درمانگر"، نماد پزشکی ایران و برگزیده از سوی سازمان نظام پزشکی است؛ پرنده‌ای افسانه‌ای که نماد دانایی و خردمندی است؛ حال باید دید رییس جدید صنف پزشکان خواهد توانست "اقتدار" را به سازمان و اعضایش بازگرداند و سهمی در بالفعل شدن پتانسیل‌های مسکوت این سازمان بزرگ داشته باشد؟
گزارش خطا
آخرین اخبار