به گزارش ایران اکونومیست به نقل از روابط عمومی سازمان تامین اجتماعی؛ محمدحسن زدا سرپرست سازمان تامین اجتماعی، با اشاره به دستاوردها و کارکردهای این سازمان در طول سالهای پس از پیروزی انقلاب و مقایسه آن با کارهایی که در قبل از انقلاب انجام شده بود، خدمات سازمان تامین اجتماعی را در پیوند با امنیت ملی می داند و می افزاید: اگرخدای نکرده نتوانیم حقوق مستمری بگیران را تامین کنیم که با خانواده هایشان حدود 6 میلیون نفر می شوند، مسلماً امنیت ملی به خطر می افتد و این مسائل جایگاه و اهمیت سازمان تامین اجتماعی را نشان می دهد. وی با بیان این که مجموعه تلاش های مدیران سازمان این بوده که احساس امنیت اجتماعی در جامعه ایجاد شود ادامه می دهد: می توانم بگویم که این احساس امنیت را در جامعه ایجاد کرده ایم. آنچه در پی می خوانید متن این گفتگوست.
* سازمان تأمین اجتماعی در 40 سال گذشته چقدر پیشرفت کرده و چه دستاوردهایی برای مردم داشته است؟
تمام تلاش نظام و مجموعه تأمین اجتماعی این بوده که در طول 40 سال گذشته، احساس امنیت اجتماعی را به طرف‌های خود و شرکای اجتماعی‌اش منتقل کند. اعداد و ارقام جای خود می‌تواند ارزش داشته باشد، اما اتفاق مهم این است که توانستیم حس امنیت اجتماعی را به مردم منتقل کنیم. باید توجه داشت که دیدن نیروی امنیتی با احساس امنیت متفاوت است. یعنی اگر شما در خیابان نیروی امنیتی ببینید ممکن است نه تنها احساس امنیت نکنید نگران هم بشوید، اما احساس امنیت برای مردم مهم است.
اکنون نیاز به داشتن یک سیستم پشتیبان برای حمایت از نیروی کار و مولد در برابر حوادث و مشکلات پیش‌بینی نشده نهادینه شده است، زیرا ممکن است فردی در طول خدمتش، دچار بیماری و حادثه نشود و زایمان نداشته باشد، ولی پا به سن می‌گذارد، پس برخی از مشکلات موجود در محیط کسب و کار اجباری است. وجود یک سیستم پشتیبان قوی با ابعاد بزرگ لازم است تا تمام تمرکز نیروی کار روی محور کارآفرینی، اشتغال و تولید بچرخد.
نهادهای نظارتی هم روی ما تمرکز کامل دارند و معتقدند ما باید پای کار باشیم تا مشکلی برای اقشار جامعه بیمه شده پیش نیاید. مردم هم به محض اینکه قصور و کوتاهی ببینند، پیگیری می‌کنند که خود نوعی نظارت محسوب می‌شود.باید گفت خدمات سازمان تامین اجتماعی با امنیت ملی پیوند خورده است. یعنی اگر ما خدای نکرده نتوانیم حقوق مستمری‌بگیران خود را تأمین کنیم که با خانواده هایشان حدود 6 میلیون نفر می‌شوند، مسلماً امنیت ملی به خطر می‌افتد. این مسائل جایگاه و اهمیت سازمان تأمین اجتماعی را نشان می‌دهد.
* لطفا از نظر کمی هم به ما بگویید بعد از انقلاب چه اتفاقاتی در حوزه تامین اجتماعی افتاده است؟
وقتی وضع تامین اجتماعی سال 57 را با سال 96 مقایسه می کنیم، می بینیم که در سال 57 ، افراد تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی، 7 میلیون نفر بوده که در سال 96 به 42 میلیون نفر افزایش یافته است. نسبت بیمه شدگان به جمعیت کشوری در آن سال 19 درصد بوده که به 53 درصد در سال 96 افزایش یافته است.
تعداد بیمه شدگان اصلی یک میلیون و ۸۰۰ هزار نفر بوده که در سال ۹۶ حدود ۱۴ میلیون نفر رسیده است. همچنین تعداد ۹۰ هزار مستمری بگیر در سال ۵۷ اکنون به 3 میلیون نفر رسیده است. سال ۵۷ حدود ۱۸۰ هزار کارگاه تحت پوشش داشتیم که اکنون به یک میلیون و ۲۰۰ هزار مورد رسیده است . همچنین تعداد شعب به ۵۵۶ مورد و تعداد کارگزاری‌ها به ۲۱۹ رسیده در حالی که در سال ۵۷، صفر بود. اکنون بیش از ۳۷۰ مرکز ملکی مشتمل بر ۷۶ بیمارستان ، ۲۸۹ مرکز درمانی و ۱۰ هزار تخت فعال داریم .
* قانون مربوط به تأمین اجتماعی از آغاز تاکنون چه پروسه‌ای را سپری کرده است؟
قانون تأمین اجتماعی سال 1354 تصویب شد. یعنی در زمان انقلاب ما فقط یک تجربه 3 ساله از این قانون داشتیم، اما اکنون دارای 40 سال تجربه در این زمینه هستیم. در سال های گذشته سازمان تامین اجتماعی توانست خود را رشد دهد و به جامعه اثبات کند و اکنون نیاز به اصلاحات پارامتریک دارد تا کار خود را ادامه دهد.
بسیاری از بازنشستگان خوشحالند که یک سازمان با پشتوانه تأمین اجتماعی حامی‌شان است و برای من بارها پیش آمده که عزیزانی خواستار بهره‌مندی از مزایای سیستم ما بودند و وقتی شرایط لازم را نداشتند اکراه داشتند که از سیستم حمایتی دیگر بهره ببرند و اظهار داشتند که ما ترجیح می‌دهیم نصف مبلغ آن سازمان‌های حمایتی را از شما بگیریم ولی آنجا نرویم، چون پولی که اینجا پرداخت می‌شود توأم با عزت نفس است. به عنوان حقوق است نه خدای نکرده صدقه و خیریه.
در سال های اخیر هم مجلس برای بهبود امور، پیگیر مسائل مربوط به تأمین اجتماعی است و پارسال دو جلسه غیرعلنی برگزار کرد. دولت هم پیگیر مسائل مربوط به صندوق‌های تأمین اجتماعی است .
* با توجه به اینکه قانون تامین اجتماعی قدیمی است. آیا احساس نمی‌کنید نیازمند تغییر و اصلاح برخی قوانین هستیم؟
ـ بله، ما بیشتر طالب تغییر قوانین برای بهبود امور هستیم.
* آیا برای انجام این تغییرات اقدامی به صورت جدی انجام داده اید؟
ـ به تازگی خدمت آقای پزشکیان در مجلس طرحی را برای 15 مورد اصلاحات پارامتریک ارائه کردیم. قطعا این بخش اصلاحات انجام شود، شاهد آن تغییرات قانونی خواهیم بود. کمی تحمل کنید تا به کمیسیون برود و جزئیات و موارد آن مشخص شود.
* لطفا بفرمایید سازمان تامین اجتماعی ایران در مقایسه با کشورهای دیگر در چه جایگاهی قرار دارد؟
اگر در کشورهای اطراف خود که شاید از نظر مالی، قوی‌تر از ما باشند بررسی کنیم، می‌بینیم سازمان تأمین اجتماعی ایران از نظر ارائه مزایا تقریباً در منطقه بی‌نظیر است.
مثلاً در اکثر کشورهای منطقه، چیزی به اسم بیمه بیکاری وجود ندارد. ما یکی از کاملترین سیستم‌ها هستیم و این موضوع را با استناد به مطالب سازمان ILO و ISSA که سازمان‌های بین‌المللی هستند، عرض می‌کنم. حتی آنان پرداخت‌های ما را تا حدودی سخاوتمندانه می‌دانند.
سخاوتمندانه به معنای این نیست که ما خیلی از خانواده‌ها را تأمین کردیم ، سفره‌هایشان رنگین است و مشکل ندارند. از حیث ضریب پرداخت ما سخاوتمند هستیم. گزارش اخیر ILO که از نظر محاسبات بیمه‌ای ما را آنالیز کردند، این موضوع را ثابت می کند.
آنها می‌گویند در فرمول‌های جهانی، افراد بازنشسته باید حداکثر 70 درصد حقوق زمان اشتغال خود را دریافت کند تا هم با پرداخت‌های کمتر صندوق‌ها را حفظ کنند و هم برای اشتغال انگیزه لازم وجود داشته باشد و افراد دنبال بازنشستگی زودهنگام خود نباشند.
آیا شما از مدل های تامین اجتماعی کشورهای پیشرفته هم الگوبرداری می کنید؟
سازمان تأمین اجتماعی ایران عضو هیأت رئیسه ایسا است. ایسا سازمان بین‌المللی تأمین اجتماعی زیرمجموعه سازمان ملل است. در این شرایط قطعاً با کشورهای دیگر در ارتباط هستیم و از خدمات کشورهای دیگر و نحوه محاسبه آنان الهام می‌گیریم. البته معتقدم در کنار مطالعه و آشنایی با سیستم های سایر کشورها ما باید یک تأمین اجتماعی بومی را داشته باشیم و کاری کنیم که اینجا قابلیت اجرا داشته باشد. مثلاً در جریان باشید نرخ حق بیمه در آلمان حداقل 42 درصد است، در حالی که ما 30 درصد حق بیمه دریافت می‌کنیم. اگر بخواهیم خدمات آن کشور را به مردم ارائه دهیم باید نرخ حق بیمه را افزایش دهیم. اما آیا اوضاع اجتماعی ما این تاب‌آوری را دارد؟ خیر. تطبیق دادن خیلی کار درستی نیست، چون شرایط کشورها متفاوت است، اما گام به گام به سمتی می‌رویم که امکانات و ساختارهای لازم را ایجاد کنیم تا مردم راحت‌تر باشند.
* در زمینه کیفیت‌بخشی برنامه‌های تأمین اجتماعی چه برنامه‌هایی دارید و چه اهدافی را دنبال می‌کنید؟
خط مقدم ما در تأمین اجتماعی معمولاً بخش درمان است. اگر درمان باکیفیتی داشته باشیم فردی که در اوج جوانی حق بیمه پرداخت می کند تا 30 سال بعد پس بگیرد، مطمئن می‌شود این سیستم، مکانیزم سالمی دارد. به نظرم اکنون یکی از بهترین مراکز درمانی کشور بیمارستان میلاد است. متاسفانه ما متولی درمان کشور نیستیم و توقع من به عنوان یک ایرانی این است که بهترین بیمارستان کشور توسط متولی خودش ایجاد شود.
وقتی سازمان تأمین اجتماعی به عنوان دومین تولیدکننده درمان، بهترین بیمارستان کشور را نمایش می‌دهد، یعنی جامعه هدف برایش اهمیت داشته است. ای کاش می‌توانستیم در همه امور مربور به درمان مداخله کنیم تا اوضاع بهتر شود. مثلا می شد از محل مالیاتی که بیمه‌شدگان ما می‌پردازند، نظام درمانی کشور خدمات سطح 1 و 2 را رایگان در اختیار بیمه شدگان قرار می‌داد و بیمارستان‌های ملکی ما برای بیمه‌های تکمیلی باقی می‌ماند، ولی چون اختیار آن طرف را نداریم، فعلاً مجبوریم از واکسیناسیون و سرماخوردگی تا عمل پیوند اعضاء و جراحی‌های سنگین را در بیمارستان‌های خودمان انجام دهیم. این مسائل، موانع اصلی تحقق آرزوهایمان در بخش درمان است، ولی با همه مشکلاتی که داشتیم، پارسال طرح تفکیک بیمارستان‌هایمان را اجرا کردیم که مردم تغییر کیفیت را به چشم ببینند، چون این مسائل ظاهراً در قضاوت عمومی مردم بیشتر تأثیر می‌گذارد.
در بخش بیمه‌ای هم خدمات را غیرحضوری کردیم که قابل توجه است. از طریق گسترش خدمات غیرحضوری سلیقه پرسنل در مواجهه با مراجعان به صفر می رسد. کسب و کار را آسان کردیم. اکنون کارفرمایان ما از طریق اینترنت، حق‌بیمه را پرداخت و از طریق ایمیل ابلاغ‌های خود را دریافت می‌کنند. نامنویسی کارگاه و افراد از طریق اینترنت انجام می‌شود. مستمری‌‌ها را متمرکز پرداخت می‌کنیم. مقرری بیمه بیکاری متمرکز پرداخت می‌شود و این اقدامات باعث بالا رفتن کیفیت خدمات می‌شود و به زودی از طریق اپلیکیشن، گوشی تلفن همراه و وب سرویس حدود 65 سرویس سازمان تأمین اجتماعی را در اختیار مردم قرار می دهیم و همه اینها را در پنجره واحد دولت می‌گذاریم تا بتوانیم همزمان با پیشرفت‌هایی که در سایر حوزه‌ها انجام می‌شود، ما هم جلو برویم.
اکنون حدود یک سال است که در سازمان تامین اجتماعی پرونده تشکیل نمی‌شود و انجام امور به صورت الکترونیکی صورت می گیرد. همه این پیشرفت‌ها را در کنار این موضوع ببینید که ما نتوانستیم 8 سال برنامه‌ریزی کنیم، چون 8 مدیرعامل در طول 8 سال تغییر کرد و علی‌رغم آنکه آنان افرادی شریف و خوبی بودند ولی تا بتوانند به سیستم بیمه‌ای، درمانی و اقتصادی سازمان تأمین اجتماعی مسلط شوند و برنامه‌ریزی کنند، باید جایگاه را به نفر بعدی می سپردند و این چرخه تکرار می‌شد. این 8 سال عقب افتادگی به ما لطمه زد وگرنه جلوتر بودیم.
و سئوال پایانی اینکه سازمان تأمین اجتماعی چه راهبردی را پیش‌رو دارد؟
مهمترین راهبرد ما، سیاست های ابلاغی مقام معظم رهبری است. ایده‌های اولیه مقام معظم رهبری درباره سیاست‌های ابلاغی سازمان تأمین اجتماعی بیرون آمده و مجمع تشخیص در حال نهایی کردن آن است. این سیاست ها به شدت برای ما مهم و حیاتی است، چون اگر تصویب شود، یک سند بالادستی خواهد بود .
ما برنامه‌های استراتژیک و عملیاتی خود را پیگیری خواهیم کرد. مبتنی بر برنامه حرکت می‌کنیم، منتظر هستیم این اتوماسیون 100درصد پیاده شود، برون سپاری‌هایمان به اتمام برسد، سپس اصلاح ساختار را انجام دهیم.
همچنین پروژه ناب‌سازی، کار بزرگی است که در حال انجام آن هستیم. به این معنا که ما در این پروژه، فرایندهای مربوط به 40 سال پیش را مکانیزه کردیم. خود فرایند را تغییر ندادیم. در ناب‌سازی، از فرایندها، تعریف مجدد می‌کنیم و اگر مثلاً 30 ایستگاه کاری برای یک سرویس باید طی شود تا به نتیجه برسد ما آن را به 10 ایستگاه کاری کاهش می دهیم و بعد غیرحضوری می‌کنیم.
از طرفی درحال تنقیح و تلخیص بخشنامه‌ها هستیم. مثلاً برای حکم مستمری 40 بخشنامه وجود دارد که همه را به یک بخشنامه تبدیل می‌کنیم و از همه مهمتر اینکه در حال به اشتراک گذاشتن اطلاعاتمان هستیم و در این زمینه از شرکت‌های دانش‌بنیان و شرکت‌های جدید مجازی استفاده می‌کنیم، مثلاً در بحث دفترچه‌های درمان از یک شرکت مجازی برای توزیع استفاده کردیم. حذف دفترچه درمان از اهداف اصلی ما تلقی می شود که اکنون در بخش درمان ملکی این اتفاق 100درصد افتاده است. بیمار با کدملی کارهای خود را پیش می‌برد.
آمال و آرزوی ما این است که یک نظام تأمین اجتماعی شایسته مردم ایران داشته باشیم و برای تحقق آرزویمان باید بیشتر زحمت بکشیم.
