روایت رییس شورای رقابت از قیمت‌گذاری خودرو در سازمان حمایت
خودرو چطور گران شد
حالا رییس شورای رقابت می‌گوید از اول هم قرار نبوده قیمت خودرو سی چهل
درصد پایین بیاید، چون یک سری افزایش هزینه‌ها به خودروسازان تحميل شده و
شورا باید آنها را لحاظ می‌کرد. جمشید پژویان که در بخش نخست گفت‌وگوی خود
با دنیای اقتصاد بر قانونی بودن ورود شورا به مساله قیمت‌گذاری خودرو تاکید
کرد، در بخش دوم نیز می‌گوید که خودروسازان بر خلاف آنچه می‌گویند، ضرر
نمی‌دهند. او همچنین از نحوه قیمت‌گذاری خودرو در سازمان حمایت مصرف
کنندگان و تولیدکنندگان روایت جالبی دارد. او توضیح می‌دهد که خودروهای
داخلی چرا و چگونه توسط این سازمان گران شدند.
***
شما در بخش نخست گفت‌وگو عنوان کردید اگر خودروسازان به دستورالعمل شورای
رقابت عمل کنند، زیان نخواهند دید، حال آنکه آنها نسبت به این دستورالعمل
موضعی منفی ندارند و مشکل شان روی پایه قیمت خودروها است. آنها می‌گویند
شورای رقابت قیمت فروردین خودروها را مبنای دستورالعمل خود قرار داده در
حالی که آن قیمت‌ها واقعی نبوده‌اند.
یعنی چه واقعی نبوده‌اند؟!
می‌گویند سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان در اواخر سال 90 با
افزایش قیمت خودروها موافقت کرده اما از آنها خواسته که با دولت همکاری
کرده و چند ماه بعد این افزایش را اعمال کنند. در واقع حرف شان این است که
شورای رقابت باید قیمت‌هایی را که قرار بوده اعمال بشود و نشده، ملاک عمل
قرار بدهد.
این موضوع را به خود من هم گفته‌اند؛ اتفاقا نامه یکی از مدیران عامل خودروسازی در همین مورد الان زیر دست من است.
حرف شان را قبول دارید؟
من سوالم این است که چه کسی صحت قیمت‌گذاری خودرو و مس و ورق آهن و پلیمر
سازمان حمایت را تایید کرده که شورای رقابت آن قیمت‌ها را ملاک قرار بدهد؟
مگر سازمان حمایت روی حساب و کتاب قیمت مس و ورق آهن و پلیمر را دو سه
برابر کرد؟ فولادساز و مس ساز و... که شرکت‌های خود وزارت صنعت به شمار
می‌روند، راحت قیمت‌هایشان را بالا بردند. شما به عنوان یک شهروند، تا حالا
شده بروی مس و ورق آهن بخری؟
خیر پیش نیامده!
خب پس ما به عنوان مصرف‌کننده هیچ وقت متوجه نمی‌شویم قیمت اینها چقدر بوده
و چقدر شده است. مس و ورق و پلیمر و... را قطعه ساز می‌خرد و قطعات را هم
ما نمی‌خریم، خودروسازان می‌خرند. خودروساز هم وقتی می‌خواهد محصولش را
بفروشد، تمام این هزینه‌ها را روی قیمت تمام شده اش لحاظ می‌کند. در واقع
مردم دارند هزینه ورق آهن و مس را می‌دهند. حالا اینها به کنار، خودروساز
با خودش می‌گوید، من هزینه سرمایه‌گذاری‌ام در جای دیگر را هم در قیمت تمام
شده ام لحاظ می‌کنم. این هزینه‌ها را به سازمان حمایت اعلام می‌کنم که
آنجا هم یک سود عادلانه به ان اضافه می‌کند و هیچ کس هم متوجه نمی‌شود.
واقعا این طور بوده؟
بله؛ لیست همه این هزینه‌ها به سازمان حمایت داده شد و آنجا محاسبات
قیمت‌گذاری بر اساس شیوه‌های حسابداری انجام شد. این وسط هیچ کس از
خودروساز نپرسیده که تو اصلا برای چه وام گرفته ای؟ برای تولیدت؟ مگر وقتی
خودرو پیش فروش می‌کنی، پول نمی‌گیری؟ پس کو، این پول‌ها را چه کرده‌ای؟ یک
تولید‌کننده چطور هزینه تولیدش را می‌دهد؛ محصولش را می‌فروشد و هزینه
می‌کند و سود می‌برد. شمای خودروساز وام را فقط برای سرمایه‌گذاری می‌گیری،
خب سرمایه‌گذاری چه ربطی دارد به قیمت خودرو؟ چرا کسی که می‌خواهد یک
پراید بخرد و مسافرکشی کند، باید پول سرمایه‌گذاری شما را در فلان بانک و
فلان كشور بدهد؟
اما خودروسازان می‌گویند وام‌های دریافتی را صرف تولید کرده‌اند و چون
بانک‌ها سود زیادی از آنها می‌گیرند، مجبورند هزینه ناشی از آن را در قیمت
خودرو لحاظ کنند.
من به آن کاری ندارم. اینکه بانک سود می‌گیرد به شورای رقابت ربطی ندارد.
به هر حال آنها با چنین شرایطی خودرو تولید می‌کنند. در واقع هزینه فضای
نامناسب کسب‌وکار را می‌پردازند. شورا نباید اینها را لحاظ کند؟
اصل مشکل من این است که خودروساز پول‌های حاصل از فروش محصولاتش را چه کرده
که به جای آن رفته و برای تولید وام گرفته است؟ سهام بانک خریده؟ خب آخر
مشتری بنده خدا چه گناهی کرده که باید پول سرمایه‌گذاری خودروسازان را از
جیبش بدهد؟ این (هزینه سرمایه‌گذاری) موضوعی بود که من از قیمت خودرو بیرون
کشیدم و کاهش قیمتی هم که اتفاق افتاد، به خاطر همین بود. ظاهرا آقایان
خودروساز عادت کرده بودند به این نوع قیمت‌گذاری و شورای رقابت جلوی آن را
گرفت.
می‌خواهید بگویید سازمان حمایت با خودروسازان دوستانه رفتار کرده؟
من نمی‌دانم اسمش را چه بگذارم؛ شاید سازمان حمایت متوجه نبوده که چه
می‌کند. این سازمان نهادی دولتی است و اینجا باید به شورای رقابت که نهادی
فرا قوه ای است توجه کرد. ما به دولت ارادت داریم اما جیره خورش نیستیم.
دولت روی ما نفوذ ندارد. البته مجلس باید کمک کند آنجایی که ما جلوی دولت
ضعف داریم، ضعف مان پوشانده شود. من نمی‌گویم دولت بد است، نه، دولت کوتاه
نگر است. این مختص همه دولت‌ها است و دولت بعدی هم همین شرایط را خواهد
داشت یعنی کوتاه نگر رفتار می‌کنند. شاید همین کوتاه نگری‌ها سبب شد
خودروسازان ما تا این حد به نرخ ارز وابسته باشند و قیمت محصولاتشان تحت
تاثیر نوسان دلار و یورو باشد.
اتفاقا خودروسازان روی همین موضوع هم بحث دارند و می‌گویند قیمت محصولات
شان باید متناسب با نوسان نرخ ارز تغییر کند یا به عبارت بهتر، افزایش
یابد.
یکی از کارهایي که اگر شورای رقابت دستش باز باشد انجام خواهد داد، واکاوی
همین موضوع است که چرا صنایع ما در برابر نوسان نرخ ارز اینقدر آسیب‌پذیر
شده‌اند؟ به فرض می‌گویند فلان درصد داخلی‌سازی و خودکفایی داشته‌ایم.
همین خودروسازان مگر نمی‌گفتند 100 درصد داخلی سازی داریم، پس کو؟ اصلا من
چرا نتوانستم دستورالعمل قیمتی خودروهای ارزبر را از بانک مرکزی بگیرم؛ چون
خودروسازان گفتند قطعات آنها به صورت سی کی دی (CKD) می‌آید.
اینطور نیست؟
خیر نیست. خودروسازان قطعات را به صورت پکیج می‌آورند و دو تا قطعه داخلی هم قاطی آن می‌کنند و به ما می‌گویند قطعات مان داخلی است.
یعنی قطعات خودروهای ارزبر به صورت فول سی کی دی وارد می‌شود؟
اگر هم فول نباشد، نزدیک به فول است. آن زمانی که ما بحث سهام شان را
پیگیری می‌کردیم، عنوان می‌کردند که فقط یک قطعه از پژو وارد می‌کنند.
یعنی درست نمي‌گفتند؟
خير؛ این همه گفتند «خودرو ملی» و ادعا کردند فلان خودرو 70 درصد داخلی
سازی است و فلان خودرو 95 درصد، پس چه شد که ناگهان همه ارزبر شدند. البته
من قبول دارم که سازمان حمایت با افزایش نرخ ورق و مس و... سبب شد قیمت
خودرو بالا برود ولی سوالم این است که صنعت خودرو چرا با آن همه ادعای
داخلی سازی اینقدر تحت تاثیر نوسان نرخ ارز قرار گرفت.
شما می‌گویید سازمان حمایت، قیمت مواد اولیه ای مانند مس و فولاد را بالا
برده است، خب چرا شورای رقابت به این مساله که یکی از عوامل اصلی افزایش
هزینه‌های تولید خودرو است، ورود نمی‌کند؟
آنها هم انحصاری هستند و باید سر فرصت بررسی کنیم. خب باید امکانات و فرصت
داشته باشیم. اینها مگر یارانه انرژی نگرفته‌اند پس چرا به یکباره قیمت ورق
آهن دو و نیم برابر شده است.
شما خودتان می‌گویید قیمت ورق و اینها زیاد شده، پس این موضوع ثابت شده نه؟
بله.
پس خودروساز حق دارد خواهان افزایش قیمت باشد.
من هم قبول دارم. منتها مساله این است که خودروسازان از کاخ سلطنتی شان
پایین آمده‌اند و نمی‌خواهند این را قبول کنند، وگرنه نه ورشکست شده‌اند و
نه ضرر می‌کنند.
واقعا ضرر نمی‌کنند؟
خیر؛ من یک اقتصاد دان هستم، شما به همین آرشیو روزنامه خودتان یا سایر
روزنامه یا حتی صدا و سیما نگاه کنید ببینید چقدر بابت فروش خودرو با همان
قیمت‌های به اصطلاح زیان ده، آگهی داده‌اند. اگر زیان می‌کردند پس چطور
می‌فروختند و دنبال مشتری بودند؟ چطور به مشتریان سود دادند؟ ما اینجا در
شورای رقابت تراز مالی شان را بررسی کردیم و به خودشان گفتیم که شما در سال
اینقدر سود توزیع شده داشته‌اید.
اما گفته می‌شود خودروسازان برای سودده نشان دادن خود اقدام به فروش اموال
و زمین می‌کنند. در واقع سودشان بیشتر غیرعملیاتی است تا عملیاتی و حاصل
از تولید.
اینطور نیست؛ آنها سود عملیاتی هم دارند. البته من قبول دارم که خودروسازان
تحت فشارند و از آرامش و امنیت سال‌های 88 و 89 برخوردار نیستند. آن زمان
هر چه تولید می‌کردند بدون رقیب می‌فروختند و مرتبا هم در حال سرمایه‌گذاری
در کشورهای دیگر و بانک‌ها بودند. با این حال همین الان و نه به دلیل
کارآیی شان، بلکه به دلیل بالا و پایین شدن نرخ ارز، سود خوبی از راه
صادرات به دست می‌آورند. اتفاقا سوالم این است که این پول‌های ناشی از
صادراتشان را چه کرده‌اند؟ حالا من خیلی کاری به این مسائل ندارم چون شورای
رقابت لولوی صنعت نیست و نیامده مچ کسی را بگیرد، ولی به هر حال اینجا اگر
دستورالعملی برای قیمت خودرو در نظر گرفته شده، روی حساب و کتاب بوده
است. دستورالعمل شورای رقابت هم برای تمام خودروهاست و فقط پارامترها فرق
می‌کند. الان خودروسازان اعتراض می‌کنند که چرا تکلیف قیمت خودروهای
ارزبر مشخص نمی‌شود حال آنکه خودشان آنالیز قیمت محصولات خود را به ما
نمی‌دهند و طبیعتا شورا نمی‌تواند بدون آن، تکلیف را مشخص کند. درست است که
ما یک دستورالعمل داده‌ایم، اما پارامترهای موثر در این دستورالعمل، بیشتر
شامل خودروهای عام بازار می‌شوند نه خودروهای خاص مثل خودروهای وارداتی.
شورای رقابت سر و کارش با خودرویی است که طرف با آن مسافرکشی می‌کند و شش
هفت نفر را نان می‌دهد، وگرنه ما کاری با پورشه سوارها نداریم. آنها
پولدارند و اگر از راه درست پول درآورده‌اند، اشکال ندارد، پورشه سوار شوند
و از خودرو خود لذت ببرند.
ما حتی به فکر خودروسازان هم هستیم. شورای رقابت می‌خواهد کمک کند که
خودروسازی نیز به عنوان بخش خصوصی، بهتر و پربارتر فعالیت کند. من واقعا
برایم سوال است که چطور جوانان مملکت ما موشک و هواپیمای رادارگریز
می‌سازند و آن طرف دنیا در ناسا فعالیت دارند، اما نمی‌توانیم خودرو
بسازیم. فکر می‌کنید دلیلش چیست؛ غیر از این است که خودروسازان برایشان
راحت تر است که از چین قطعه بیاورند و سر هم کنند تا اینکه یک دوره آموزشی
ببینند و دانش فنی کسب کنند.
آقای پژویان؛ تا اینجای گفت‌وگویمان شما به انتقادات دوستان اقتصاددان و همچنین خودروسازان، پاسخ دادید و حالا مانده یک انتقاد دیگر.
دیگر چه انتقادی؟
انتقادی که مشتریان مطرح می‌کنند و می‌گویند شورای رقابت گاهی با خودروسازان کنار آمده و نفع آنها را در نظر گرفته است.
تا حالا که طرفدار خودروسازان بودید و می‌گفتید که آنها حق دارند درخواست افزایش قیمت بدهند و حالا می‌گویید با آنها کنار آمده‌ایم.
من فقط انتقادات را مطرح کردم نه نظر شخصی ام را. الان هم انتقادی را که مشتریان از شورای رقابت دارند، به شما منتقل کردم.
چرا مشتریان فکر می‌کنند ما با خودروسازان کنار آمده‌ایم؟
چون گاهی به دلیل اعتراض آنها، تصمیماتتان را تغییر دادید؛ مثلا یک بار
قیمت خودروها را کاهش دادید اما خودروسازان که اعتراض کردند، از شدت آن کم
کردید.
اشکال کار همین است که تفاوت دید داریم. من صرفا کارم را انجام دادم، ضمن
اینکه باید بپذیریم یک سری افزایش هزینه‌ها گریبان خودروسازان را گرفت و
آنها را تحت فشار قرار داد. من نه خواستم و نه می‌خواهم که خودروسازان
ورشکست شوند و نه اجازه می‌دهم آنها از رفاه مردم بزنند و سودش را به جیب
خودشان بریزند. من هم اگر تغییراتی در تصمیمات شورا دادم به خاطر این بود
که دیدم واقعا برخی افزایش قیمت‌ها به خودروسازان منتقل شده است. یک نمونه
این افزایش قیمت‌ها به خاطر رشد هزينه‌هايي بود که قطعه سازان اعمال کرده
بودند. ما در قطعه سازی هم انحصار داریم، به نحوی که برخی قطعات به صورت
انحصاری تولید می‌شوند و خودروسازان مجبورند از آنها خرید کنند. من به
شورای رقابت نیامده ام که خودروسازی را تعطیل کنم و مردم برایم کف بزنند.
من حتی نمی‌خواهم کارگر خودروسازی بیکار شود مردم برایم دست بزنند و بگویند
خودروسازی را تعطیل کرد.
با همه اینها، مردم به وعده‌های شورای رقابت دل خوش کرده و منتظر بودند تا
قیمت خودرو به همان شدتی که بالا رفت، پایین بیاید، اما اینطور نشد.
یکسری از دوستان در شورا مصاحبه‌هایی انجام دادند و از کاهش سی چهل درصدی
قیمت خودرو گفتند، که اشتباه بود. مردم اینها را گذاشتند به حساب من و
شورای رقابت و منتظر شدند تا قیمت خودرو در همین حدود افت کند، در حالی که
من از همان روز اول هم هیچ حرفی مبنی بر اینکه قیمت خودرو سی چهل درصد افت
می‌کند، نزدم.
من اصلا نگفتم قیمت خودرو را چقدر پایین می‌آورم و هر کس هم که پرسید، گفتم
نمی‌دانم، چون نمی‌توانم از جیبم قیمت در آورم. حالا اگر عضوی از شورا
مصاحبه کرده وبه اشتباه گفته که قیمت خودرو 30 درصد یا 40 درصد پایین
می‌آید، به حساب شورای رقابت ومن نیست. هر کس چنین نقل قولی را از من دارد
نشان بدهد تا من استعفا بدهم. من فقط بعد از اعمال دستورالعمل گفتم ده تا
15 درصد قیمت را پایین می‌آوریم که همین هم شد.
خب شما رییس شورا هستید و به هر حال باید اعضای آن را توجیه می‌کردید که حرف‌های شان با شما هماهنگ باشد.
شما فکر می‌کنید من تذکر نداده ام؟ بارها به دوستان به خصوص سه نماینده ای
که مجلس شورای اسلامی در شورای رقابت دارد، گفته ام که در چارچوب مسوولیت
شان در شورا اظهارنظر کنند اما آنها می‌گویند نماینده مردم هستند و باید
پاسخگو باشند.
من چند بار تذکر داده‌ام که شما اینجا عضو شورای رقابت هستید نه نماینده
مجلس، اما به هر حال وقتی با خبرنگاران مواجه می‌شوند، صحبت از کاهش سی چهل
درصدی قیمت خودرو می‌کنند. البته الحق و والانصاف همه اعضای شورا خوب
هستند، منتها وقتي مورد سوال قرار می‌گیرند اظهارنظرهایی می‌کنند که آنها
را باید از حرف‌های من جدا کرد.
