به گزارش ایران اکونومیست، تابستان امسال از منظری با تابستان‌های سال‌های گذشته تفاوت داشت و آن هم گرمای هوا با طعم تلخ قطعی‌های چندساعته برق بود. گرمای هوای تابستان امسال به طور غیرمنتظره و کم‌نظیری برای روز‌های متوالی پایدار می‌ماند و در کنار آن، قطعی‌های چندین ساعته برق، روند استفاده از وسایل سرمایشی را مختل می‌کرد.
تابستان ۹۷ هم برای مردم در بخش خانگی و تجاری و هم برای فعالان بخش صنعت، خاطره ناخوشایند خاموشی‌های متوالی را در پی داشت و جداولی که پس از سال‌ها با عنوان جداول نوبت‌بندی خاموشی‌ها ارائه شد و مردم را یاد روز‌های جنگ تحمیلی و محدودیت‌های زیرساختی سال‌های ابتدایی پیروزی انقلاب انداخت.
*پای خباثت ترامپ درمیان بود؟
تیرماه امسال درحالی شاهد آغاز خاموشی‌های چندین ساعته در بخش‌های مختلف کشور بودیم که کمتر از دو ماه از خروج آمریکا از برجام و تلاش خبیثانه دونالد ترامپ و دیگر سردمداران این کشور برای آغاز جنگ اقتصادی و اعمال تحریم‌ها علیه ایران می‌گذشت. تابستان سال قبل هم (تابستان ۹۶) که ایران با قدرت‌های جهان از جمله امریکا (کشور‌های ۱+۵) در توافق برجام حاضر بود، با قطعی‌های موردی و پراکنده‌ای که بیشتر ناشی از حوادث موردی و یا طبیعی ناشی از اقتضائات فصل گرما بود مواجه بودیم و همچون تیر و مرداد ۹۷، با خاموشی‌های گسترده مواجه نبودیم.
تا اینجا، ظواهر امر نشان می‌دهد که تحریم‌ها و بازگشت سریع آن‌ها بعد از خروج آمریکا از برجام (اردیبهشت ۹۷ به بعد) تأثیر خود را بر تحمیل خاموشی‌ها به مردم گذاشته؛ اما اگر کمی با صنعت توانمند برق ایران آشنایی داشته باشیم سریعا می‌گوییم که این برداشت، سطحی‌ترین برداشت و بی‌ربط‌ترین دلیل برای خاموشی‌های تابستان ۹۷ است.
اولین دلیل برای فهمیدن بی‌ربط بودن تحریم‌ها با خاموشی‌های تابستان ۹۷ این است که صنعت برق، صنعتی نیست که چه در بخش تولید و چه در زیرساخت‌های انتقال و توزیع به صورت کوتاه‌مدت تأثیر بپذیرد و هرنوع تغییری در ظرفیت‌های صنعت برق، میان مدت و بلندمدت است. پس تصمیم آمریکا به خروج از برجام و حتی تلاش این کشور برای بازگشت تحریم‌ها نمی‌توانسته در مدت کمتر از دو ماه، تأثیری بر ظرفیت‌های صنعت برق کشور بگذارد.
دومین دلیل برای بی ارتباط بودن خاموشی‌ها با تحریم‌ها، خودکفایی و خوداتکایی بالای صنعت برق ایران است. اساسا صنعت برق ایران، برای تولید برق، انتقال و یا توزیع آن کوچکترین وابستگی به خارج از کشور ندارد که در صورت تحریم، نگران ایجاد اختلال در آن بخش باشیم. تنها صنعت برق ایران در بخشی از تجهیزات ابزار دقیق که امکان تأمین آن‌ها همواره برای کشور وجود دارد و تولید داخلی آن‌ها مقرون به صرفه نیست و از طرفی تجهیزاتی استراتژیک محسوب نمی‌شوند، واردات دارد. همچنین در بخش‌هایی مربوط به بهینه‌سازی فناوری‌ها و استفاده از تکنولوژی‌های جدیدتر با صنعت برق جهان در حال مراوده است، که این بخش نیز به دلیل ماهیت پژوهشی تحریم‌پذیر نیست.
رضا اردکانیان وزیر نیروی کشورمان در خصوص تأثیر تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران گفت: این تحریم‌ها و دشمنی‌های دولت آمریکا با ملت ایران مربوط به امروز و دیروز نیست، می‌بینیم که از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی تا امروز، دولت آمریکا طاقت دیدن استقلال و پیشرفت ملت ایران را ندارد.
وی افزود: در همین سال‌هایی که تحت تحریم‌های آمریکا بودیم توانستیم به پیشرفت در صنایع زیرساختی کشور همچون صنعت برق برسیم تا جایی که امروز صنعت برق ایران تحریم پذیر نیست و در تأمین تجهیزات صنعت برق و تجهیزات نیروگاهی خودکفایی ۹۰ درصدی داریم.
* خاموشی‌های امسال محدود به ایران نبود
وزیر نیرو با بیان اینکه "بروز مشکلات ناشی از خاموشی‌ها در تابستان امسال فقط محدود به ایران نبود"، گفت: برخی کشور‌های منطقه همچون آذربایجان در تابستان سال جاری دچار فروپاشی شبکه برق شدند، کشور‌های بسیاری در تابستان سال جاری با مشکلات ناشی از کمبود برق برای نیاز تابستانی مواجه بودند، در حالی که در ایران با همکاری مردم در بخش خانگی، کشاورزی و صنعت و همچنین اعمال برنامه‌های مدیریتی دقیق توانستیم محدودیت‌های ناشی از خشکسالی و افزایش تقاضا را در تابستانی که رکورددار افزایش دما و پایداری گرما بود، کنترل کنیم.
سومین دلیل برای بی‌ارتباط بودن تحریم‌ها با خاموشی‌های امسال را باید در دلیل بروز خاموشی‌ها جست‌وجو کرد. ما امسال خاموشی داشتیم، چرا که میزان تقاضا برای مصرف، از میزان سقف عملی تولید بیشتر شد. در حالی که با توجه به شرایط تابستان و همچنین کم‌بارشی سال آبی گذشته که منجر به خروج یک سوم تا نیمی از ظرفیت تولید برق نیروگاه‌های برق‌آبی از مدار شده بود، ظرفیت عملی تولید برق کشور در بیشترین میزان به ۵۲ هزار و ۸۰۰ مگاوات رسیده بود، مقدار پیک مصرف تا ۵۷ هزار مگاوات نیز در حداکثر مقدار خود افزایش یافت.
این مقدار پیک مصرف که با وجود پیک‌سایی ۴۵۰۰ مگاواتی ثبت شده بود، منجر شد در روز‌های پیک، مردم به میزان ۲۰۰۰ تا ۵۰۰۰ مگاوات خاموشی را تجربه کنند که موجب قطع چندساعته برق در منطق بسیاری از کشور شد.
* باید چه می‌کردیم تا خاموشی نداشتیم؟
محمودرضا حقی فام معاون هماهنگی توزیع شرکت مادر تخصصی توانیر و سخنگوی صنعت برق ایران در خصوص شرایط آب‌وهوایی حاکم بر تابستان امسال گفت: یک موج گرمای بسیار شدیدی در یک بازه زمانی در کشور حاکم شد. اگر شمال و جنوب کشور همزمان گرم نشود، افزایش بار سراسری را به‌دنبال نخواهد داشت، مثلا در سال گذشته این‌گونه اتفاق افتاد و طی دو سه سال اخیر نیز این شانس را آورده بودیم که شمال و جنوب کشور همزمان با گرمای شدید مواجه نشوند؛ اما امسال هم با کمبود منابع آبی مواجه شدیم و هم شدت مصرف در مجموع زیاد بود و هم اینکه گرمایی که در چند هفته در کشور حاکم شد به‌صورت همه‌گیر در سطح کشور بود، به‌طوری که هم در شمال و هم در جنوب کشور با استقرار هوای گرم، با شدت مصرف برق و افزایش بار شبکه مواجه شدیم. این همزمانی استقرار هوای گرم در شمال و جنوب کشور موجب افزایش بار سراسری شبکه برق شد.
از اینرو، افزایش غیرمنتظره دما و پایداری گرمایی که به طور همزمان در شمال و جنوب کشور گسترش یافته بود، از دلایل مهم بروز خاموشی‌ها بود که این دلیل آب و هوایی، یک دلیل اجتناب ناپذیر محسوب می‌شود.
اما کسری تولید برق در مقابل تقاضا، از دو عاملی نشأت می‌گیرد که تا حدود زیادی قابل پیشگیری بود. این دوعامل، عدم سرمایه‌گذاری کافی در بخش ایجاد ظرفیت‌های تولید برق در طی سال‌های اخیر و مصرف بی‌رویه انرژی در کشور که بدون توجه به اصلاح الگوی مصرف صورت می‌گیرد، است.
عدم تبدیل نیروگاه‌های سیکل‌ساده به ترکیبی، عدم ارتقای راندمان نیروگاه‌های حرارتی با احداث واحد‌های جدید و جایگزینی آن با واحد‌های فرسوده، تسهیل در فرآیند کسب و کار صنعت برق با اصلاح قوانین و اصلاح اقتصاد برق و ... همه و همه در بخش عامل عدم سرمایه‌گذاری کافی در بخش ایجاد ظرفیت‌های تولید برق قرار می‌گیرد و شدت بالای مصرف انرژی در کشور که ناشی از فرهنگ اشتباه مصرف و همچنین ارزان بودن انرژی برق است در بخش مصرف افسارگسیخته که موجب ثبت رشد‌های ۷ تا ۸ درصدی مصرف برق کشور در طول یک‌سال شده، تقسیم بندی می‌شود.
در واقع می‌توانستیم با اصلاح نگاهمان به صنعت خودکفای برق در بخش تولید و مصرف، با وجود شرایط کم‌آبی و تابستان گرم نیز از بروز خاموشی‌ها جلوگیری کنیم و این مسائل هیچ ربطی به تحریم‌ها ندارد، فقط عزم ملی می‌خواهد و اصلاح روند اشتباه موجود در صنعت برقی که از حالت مولد به یک صنعت بدهکار و یارانه‌ای تبدیل شده است.
ایران هم‌اکنون از نظر ظرفیت نصب شده تولید برق رتبه چهاردهم در دنیا و رتبه نخست در منطقه خاورمیانه را دارد. همچنین جزو ۱۰ کشور اول تولید تجهیزات صنعت برق در بخش نیروگاهی هستیم.
