چرا بازار به افت قیمت دلار واکنش چندانی نشان نداد؟

به گزارش ایران اکونومیست؛ زمزمه افزایش قیمت ارز از زمستان سال گذشته شنیده شد و هر چند که در روزهای پایانی سال 96 قیمت دلار رشد جزیی داشت اما از همان اولین ماه سال 97 سیر صعودی را در پیش گرفت و در اواخر تابستان نرخ دلار با رشد بی سابقه چند برابری به اوج خود رسید. وابستگی اقتصاد به شاخص مهمی مانند دلار در کنار سرگردانی نقدینگی هزار و 600 هزار میلیارد تومانی باعث ایجاد التهاب در بازارها شد هر چند که دولت اقداماتی را برای تخلیه التهاب و کنترل بازار به اجرا رساند.
اختصاص ارز دولتی – دلار چهار هزار و 200 تومانی- به کالاهای اساسی مانند برخی از مواد خوراکی و دارو، اختصاص ارز نیمایی به برخی از فعالان اقتصادی که فعالیت آنها مشمول اختصاص ارز یارانه ای می شد،‌ آزادسازی واردات ارز و طلا، ورود بانک ها به فعالیت صرافی ها و فروش ارز و ... از اقداماتی بود که دولت انجام داد تا بتواند در تلاطم اقتصادی، سوداگری در بازار را کاهش دهد و توانست با پیاده سازی این سیاست ها نرخ دلار را تا بیش از 6 هزار تومان کاهش دهد.
اما در حالی که بیش از یک ماه از کاهش نوسانات و کاهش قابل توجه قیمت دلار در بازار می گذرد هنوز قیمت اقلام و کالاهایی که به واسطه نرخ دلار بالا رفتند متناسب با کاهش قیمت دلار، پایین نیامده است و این جریان حاکم در بازار، موجب گله مندی مردم از دولت در نحوه کنترل بازار شده است. کارشناسان اقتصادی مهم ترین عاملی را که باعث شده بازار نسبت به کاهش قیمت دلار بی توجه باشد، نبود اعتماد به سیاست های ارزی دولت می دانند و بر این باور هستند تا زمانی که ثبات به اقتصاد برنگردد و تنش های سیاسی و بین المللی موثر در اقتصاد کاهش پیدا نکند، نمی توان انتظار تخلیه التهاب در بازار را داشت.

** شناسایی 4 عامل بازدارنده در کاهش قیمت ها پس از ریزش نرخ دلار
«وحید شقاقی» کارشناس اقتصادی  درباره چرایی بی توجهی بازارها به افت قیمت ارز به ویژه دلار در یک ماه گذشته گفت: هر چند که قیمت دلار در بازار آزاد روند کاهشی در پیش گرفته و چیزی حدود 5 الی 6 هزار تومان ریزش داشته اما هنوز قیمت کالا و خدمات در بازارها متناسب با این میزان کاهش تغییر نکرده است و حتی در برخی از بازارها از جمله بازار خودرو شاهد افزایش قیمت هم هستیم.
وی با بیان اینکه این رفتار بازار متاثر از چهار عامل است، ادامه داد: اولین دلیلی که هنوز بازار به کاهش قیمت دلار واکنش نشان نداده و منجر به کاهش قیمت ها نشده این است که فعالان اقتصادی اعم از فروشندگان،‌ تولیدکنندگان و صاحبان کالا از آینده اقتصادی کشور مطمئن نیستند و به این باور نرسیده اند که روند کاهش قیمت دلار در آینده هم استمرار پیدا می کند.
این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: مهم ترین عامل برای ایجاد رونق در کسب و کار و برقراری ثبات در بازار، پیش بینی پذیری اقتصاد است که در حال حاضر اقتصاد ایران برای مردم قابل پیش بینی نیست.
شقاقی با اشاره به عامل دومی که مانع از کاهش قیمت ها شده است، اظهار داشت: موضوع مهم دیگری که باعث شده همچنان بازار نسبت به کاهش قیمت ها مقاومت نشان دهد این است که بسیاری از تولیدکنندگان مواد مورد نیاز را در دوره ای که دلار به اوج قیمت خود رسید، تهیه کرده اند.
وی افزود: برای مثال انبوه سازان مصالح مورد نیاز را در شرایطی که دلار به بالاترین نرخ خود رسیده بود، تهیه کرده بودند بنابراین آن واحد مسکونی را با همان قیمت تولید محاسبه کرده اند و در برابر کاهش قیمت مقاومت می کنند.
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه دلیل دیگری که باعث شده هنوز شاهد کاهش قیمت ها در بازار نباشیم این است که بانک مرکزی نتوانسته است هدفگذاری روشنی از قیمت ها داشته باشد، گفت: تاکنون بانک مرکزی نتوانسته است هدفگذاری روشنی درباره نرخ دلار در ماه های آینده مبتنی بر واقعیات ارایه دهد. هدفگذاری بانک مرکزی و مسئولان اقتصادی کشور درباره نرخ ارز باید واقع بینانه باشد و نه خوشبینانه.
وی افزود: بنابراین گروهی که منافع شخصی دارند از این فرصت استفاده می کنند و اجازه نمی دهند قیمت ها کاهش پیدا کند و با سودجویی و احتکار مانع از ایجاد ثبات در بازار می شوند.
شقاقی با بیان اینکه عامل چهارم موضوع عرضه و شکست انحصار در این شرایط است، تاکید کرد: در تلاطم های اقتصادی از جمله اقداماتی که منجر به کنترل قیمت ها می شود موضوع افزایش عرضه است و شکست انحصار می تواند مانع از رشد قیمت ها شود.
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه معمولا تخلیه التهاب از بازار به تدریج انجام می شود، ادامه داد: همواره اثرپذیری بازارها در شرایط افزایش نرخ ارز سریع تر از کاهش قیمت ارز است و افت قیمت ها ناشی از ریزش قیمت دلار در بازه زمانی بیشتری رخ می دهد.
وی با تاکید بر اینکه اگر دولت بتواند اقدامات پیش بینی پذیری بازار را در دستور کار قرار دهد و به اجرا برساند از چند ماه دیگر می توان شاهد ریزش قیمت ها متناسب با کاهش قیمت دلار در بازار باشیم، گفت: اگر قیمت دلار نوسان نداشته باشد و شاهد رشد دوباره آن نباشیم و دولت نسبت به ثبات شرایط اقتصادی اقدامات موردنیاز را به اجرا برساند از اوایل سال آینده باید انتظار ریزش قیمت ها در بازارهای مختلف را داشت.

**نافرمانی بازار با وجود بیشترین نهادهای نظارتی
برای اولین بار نیست که بازار چسبندگی قیمت ها را تجربه می کند و حاضر نیست در شرایطی که قیمت دلار که متاثر از آن دچار افزایش قیمت ها شده، ریزش داشته، قیمت ها را کاهش دهد و در برابر ریزش قیمت ها مقاومت می کند.
در اواسط دهه 70 و ابتدای دهه 90 در دولت دهم هم دقیقا همین شرایط افزایش ناگهانی چند برابری نرخ ارز رخ داد و به یکباره قیمت ها به چند برابر رسید. در دهه 70 راهکار دولت وقت افزایش دستمزدها بود اما در سال 91 خسارت های ناشی از افزایش قیمت ها جبران نشد و این خسارت های انباشت شده اثرات خود را در سال های بعدی نشان داد.
این مقاومت بازار در برابر کاهش قیمت ها که بعضا به صورت هدفمند توسط سوداگران و دلالان انجام می شود، در شرایطی است که در کشورمان بیشترین نهادهای نظارتی از جمله تعزیرات، ستاد تنظیم بازار، سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولیدگان، شورای رقابت و ... وجود دارد.
برخی از کارشناسان بر این باور هستند تا زمانی که انتظار تورمی درمیان مردم از بین نرود،‌ تا زمانی که ساز و کار عرضه و تقاضا جای نهادهای عریض و طویل نهادهای نظارتی را نتواند بگیرد و تا زمانی که زبان گفت وگو بر مبنای طرح واقعیات بین دولت و ملت وجود نداشته باشد همچنان قیمت ها به صورت دستوری تعیین می شوند و این آب گل آلود بهترین فرصت برای منفعت رانتخواران و سوداگران است.