توسعه تجدیدپذیرها جایگزین کشاورزی در مناطق کم آب

به گزارش ایران اکونومیستغ بر اساس گزارش ها تجدید پذیرها در مناطق محروم، نه تنها موجب محرومیت زدایی و ایجاد پدافند غیر عامل می شود، بلکه جایگزین مناسبی برای اشتغال کشاورزان در مناطق روستایی می باشد، موجب التیام بخشی به بحران آبی موجود در کشور شده و حتی به بهبود مسائل امنیتی کشور کمک می کند، چرا که ایجاد اشتغال در این مناطق می تواند از تخلیه روستاهای مرزی جلوگیری به عمل آورد.
طبق گزارش ها هم اکنون حدود 20 میلیون نفر از جمعیت کشور در روستاها ساکن هستند که این تعداد حدود 26 درصد جمعیت کل کشور را به خود اختصاص می دهند. ضمن اینکه نسبت جمعیت مناطق روستایی به شهری نیز سال به سال کمتر می شود که نه تنها شاهد مهاجرت، بلکه در بعضی مناطق شاهد تخلیه روستاها هستیم.
برهمین اساس پتانسیل انرژی های تجدیدپذیر در جلوگیری از مهاجرت روستائیان به شهرها و توسعه انرژی های تجدیدپذیر که متناسب با پتانسیل های موجود در مناطق محروم و روستایی مانند تابش آفتاب و نیز وجود زمین های فراوان است، به طور حتم منجر به ایجاد درامد پایدار برای روستائیان شده و کاهش مهاجرت روستائیان به حاشیه کلان شهرها را بدنبال خواهد داشت.
کاوه معراجی معاون برنامه ‌ریزی معاونت توسعه مناطق محروم و روستایی نهاد ریاست جمهوری در نشست پتانسیل انرژی های تجدیدپذیر در توسعه مناطق محروم و روستایی که با حضور نمایندگانی از کمیته امداد امام خمینی (ره)، سازمان بسیج مهندسان صنعتی و انجمن صنفی انرژی های تجدید پذیر و سازمان انرزی های تجدید پذیر و بهره وری انرژی برق (ساتبا) همراه بود در سخنانی در خصوص اشتغال در روستاها بیان کرد:50 درصد شاغلین در روستاها در بخش کشاورزی، 25 درصد در بخش صنعت و 25 درصد نیز در حوزه خدمات مشغول به کار هستند. درآمد سالانه هر خانوار روستایی معادل 20 میلیون تومان و هزینه سالانه هر خانوار معادل 18 میلیون تومان است و این درحالی است که در 10 استان کشور، درآمد سالانه کمتر از هزینه های خانوار می باشد. این امر در نهایت منجر به خروج روستاییان و مهاجرت آن ها به شهرها خواهد شد.
معاون برنامه ‌ریزی معاونت توسعه مناطق محروم و روستایی نهاد ریاست جمهوری با اشاره به مقایسه نرخ بیکاری در شهرها و روستاها گفت: نرخ بیکاری در شهرها 12 و در روستاها 8 درصد است، ولی باید توجه کرد که دلیل کمتر بودن آمار بیکاری در روستا نسبت به شهر عمدتاَ ناشی از حضور بیکاران روستایی در مناطق شهری و مهاجرت از روستا می باشد.
وی افزود: اقتصاد ما سبز نیست و چرخه اقتصادی کشور وابسته به نفت، پتروشیمی و گاز است؛ اگر بخواهیم به رشد اقتصادی مطلوبی با استفاده از انرژی های تجدیدپذیر برسیم، بنا به بند 8 از سیاست های کلی محیط زیست ابلاغی مقام معظم رهبری، باید فعالیت های سبز را با تاکید بر عوارض و مالیات سبز گسترش دهیم.
«اگر می خواهیم توسعه پایدار در روستا صورت گیرد، باید به اقتصاد طرح ها نیز توجه کرد. برای مثال، در کشور ما به قیمت تمام شده تولید برق توجه نمی شود. وزارت نیرو هر کیلووات ساعت برق را به طور متوسط با قیمت 100 تومان به فروش می رساند، در حالی که قیمت واقعی تولید هر کیلوات ساعت برق با سوخت های فسیلی در ایران بیش از 1000 تومان است، یعنی در واقع معادل 900 تومان از منابع کشور را به عنوان یارانه اختصاص می دهیم که سهم اعظم این یارانه طبیعتا به پرمصرف ها تعلق می گیرد. پایین بودن قیمت برق موجب می شود که طرح های تولید برق مانند انرژی های تجدیدپذیر اقتصادی نبوده و نیز بهینه سازی مصرف صورت نگیرد».

**توسعه تجدیدپذیرها جایگزین کشاورزی در مناطق کم آب
پیمان تقی پور، مدیرکل دفتر تدوین و تسهیل مقررات سازمان انرژی های تجدید پذیر و بهره وری انرژی برق (ساتبا) نیز در این نشست بیان کرد: در سال های اخیر خرید تضمینی برق تجدیدپذیر به صورت 20 ساله و با قیمت های مصوب، موجب جذب سرمایه گذاران بخش خصوصی به این حوزه شده است. برای مثال، اجرای طرح برکت آفتاب در خراسان رضوی و با حمایت کمیته امداد امام خمینی (ره) موجب شد تا سامانه های خورشیدی برای مددجویان این کمیته احداث گردند، و این مددجویان مالک نیروگاه خورشیدی شده و برق تولیدی خود را به وزارت نیرو بفروشند و درامد کسب کنند. کمیته امداد موفق به ایجاد 2400 نیروگاه تجدید پذیر کوچک مقیاس در مناطق محروم و قشر بسیار ضعیف جامعه شده است.
مدیرکل دفتر تدوین و تسهیل مقررات سازمان انرژی های تجدیدپذیر و بهره وری انرژی برق (ساتبا) افزود: توسعه تجدیدپذیرها در مناطق محروم، نه تنها موجب محرومیت زدایی و ایجاد پدافند غیر عامل می شود، بلکه جایگزین مناسبی برای اشتغال کشاورزان در مناطق روستایی می باشد، موجب التیام بخشی به بحران آبی موجود در کشور شده و حتی به بهبود مسائل امنیتی کشور کمک می کند، چرا که ایجاد اشتغال در این مناطق می تواند از تخلیه روستاهای مرزی جلوگیری به عمل آورد.
تقی پور افزود: یکی از مشکلاتی که در مسیر توسعه تجدیدپذیر پیش آمد این بود که عوارض برق که در قانون بودجه با هدف توسعه تجدیدپذیر و بهینه سازی شبکه روستایی در نظر گرفته شده بود، به صورت کامل و منظم در اختیار تجدید پذیرها قرار داده نشد و موجب تاخیر در پرداخت ها شد.
وی بیان کرد: در حال حاضر با توجه به توسعه ایجاد شده در زمینه انرژی های تجدیدپذیر با کمبود بودجه رو به رو هستیم و از این رو نیاز است علاوه بر عوارض برق، سهمی از بودجه هایی نیز که برای توسعه مناطق محروم و ایجاد اشتغال به هر یک از استان ها اختصاص می یابد برای خرید برق تجدیدپذیر از این سامانه ها صرف شود، چرا که اغلب سامانه های کیلوواتی و نیز نیروگاه های با ظرفیت بالا در مناطق محروم احداث شده اند و در ایجاد اشتغال و جلوگیری از مهاجرت روستائیان موفق بوده اند.
وی پیشنهاد کرد که سهمی از تبصره 18 قانون بودجه در خصوص توسعه اشتغالزایی و نیز قانون استفاده متوازن از امکانات کشور به شکل بودجه مستقیم به عوارض برق اضافه شود و برای خرید برق تجدیدپذیر استفاده شود.
تقی پور در نهایت خاطرنشان کرد: طبق ماده 61 قانون اصلاح الگوی مصرف، سوخت صرفه جویی شده نیز به عنوان یکی از منابع برای خرید برق تجدیدپذیر باید در اختیار ساتبا قرار گیرد ولی هنوز این امر محقق نشده است.

**امسال 3 هزار عدد و سال آینده 30 هزار سامانه خورشیدی نصب می کنیم
مجتبی اصغری، قائم مقام سازمان بسیج مهندسان صنعتی کشور نیز در این نشست بیان کرد: سازمان بسیج تاکنون برنامه های مختلفی در راستای خدمت رسانی، حمایت مردمی و کمک به دستگاه های دولتی ارائه کرده است. در این راستا همچنین مطرح شده است تا از ظرفیت این نیروی خدمت رسان در جهت طرح جهاد روشنایی وزارت نیرو با هدف احداث سامانه های انرژی خورشیدی در مناطق روستایی و محروم استفاده شود.
وی افزود: طبق برنامه ریزی انجام شده، در سال جاری، 3 هزار عدد و سال آینده 30 هزار سامانه خورشیدی نصب می شود.
قائم مقام سازمان بسیج مهندسان صنعتی کشور اظهار کرد: در حال حاضر مهم ترین و ریشه ای ترین مشکلی که در روستاها با آن مواجه هستیم، افزایش نرخ مهاجرت بوده است؛ در صورتی که بتوان شیوه های کسب درآمد مانند سامانه های خورشیدی را به شکل پایدار در این مناطق ایجاد نماییم، مطمئنا با کاهش مهاجرت از این مناطق رو به رو خواهیم شد.
به بیان شفاف تر، ایجاد و توسعه اشتغال در مناطق روستایی با استفاده از توسعه سامانه های خورشیدی، اتفاقات مثبتی را برای کشور رقم خواهد زد و در نهایت منجر به توسعه و آبادانی این مناطق می شود.
اصغری افزود: برای اقتصادی کردن احداث سامانه های خورشیدی، در کنار اعطای وام های کم بهره، سازمان بسیج تسهیلات معادل 5 میلیون تومان به صورت بلاعوض به این سامانه ها اختصاص می دهد؛ همچنین 5 میلیون تومان نیز از محل صندوق ذخیره ارزی بصورت بلاعوض به این طرح ها اختصاص می یابد.
وی در ادامه گفت: توسعه انرژی های تجدید پذیر علاوه برآنکه دارای فواید زیست محیطی است، موجب اشتغال زایی در مناطق محروم و روستایی نیز خواهد گشت.
اصغری اظهار کرد: تا کنون سازمان بسیج با همکاری کمیته امداد امام خمینی (ره) با هدف ایجاد درآمد برای خانواده های کم بضاعت و مناطق محروم اقداماتی انجام داده است؛ در زمینه سامانه های خورشیدی و به منظور اقتصادی کردن احداث این سامانه ها، پیشنهاد ما این است که برای مناطق محروم، هزینه های مالیاتی نیروگاه های کوچک حذف شود.
قائم مقام سازمان بسیج مهندسان صنعتی کشور افزود: کماکان از دهه 70 تعداد بیشماری از طرح های روستایی در مناطق محروم به اجرا درآمده است اما سوال اینجاست که چرا این طرح ها تا کنون ثمر بخش نبوده است؟ برای پاسخ این سوال باید اشاره کرد که تا فضای کسب و کار در جامعه فعلی ما بهبود پیدا نکند، نتیجه مطلوبی را در بستر جامعه دریافت نخواهیم کرد. برای مثال، تا وقتی قیمت های برق بصورت یارانه ای و بسیار پایین است، مدیریت مصرف برق توجیه پذیر نخواهد بود و بخش خصوصی انگیزه ای برای توسعه انرژی های تجدید پذیر به عنوان معیشت جایگزین در روستاها و عامل ایجاد کننده اشتغال در مناطق محروم نیز نخواهد داشت.
وی در خصوص بودجه لازم برای توسعه انرژی های تجدیدپذیر افزود: می توان از شرکت نفت خواستار شد که سوخت صرفه جویی شده در نیروگاه های تجدیدپذیر را به آنها پرداخت نماید.

**سامانه های انرژی خورشیدی یک فرصت ایده ال برای مددجویان کمیته امداد
مجتبی علیخانی رئیس اداره اجرای طرح های اشتغال کمیته امداد امام خمینی (ره) ضمن تشکر از برگزاری این جلسه بیان کرد: در ابتدا می بایست قدردان وزارت نیرو و ساتبا بود که با فراهم کردن بستر مناسب مانند قراردادهای خرید برق تجدیدپذیر، زمینه را فراهم کرده اند که کمیته امداد با اجرای سیستم های خورشیدی برای خانواده های نیازمند اشتغال و مددجویان تحت حمایت کم توان، بتواند برای مددجویان درآمد پایدار کسب کند و موجب توسعه اقتصادی کشور گردد. مددجویان فوق قادر به اجرای طرح های با درآمد بالاتر نیستند و یا اینکه قابلیت اجرای طرح های دیگر در مناطق آنها نیست.
علیخانی خاطر نشان کرد: در سال 1394 طرح مولدهای خورشیدی (فتوولتائیک) 5 کیلوواتی در قالب طرح برکت آفتاب از طریق شرکت توزیع نیروی برق استان خراسان رضوی به کمیته امداد امام خمینی (ره) آن استان معرفی گردید و ضمن اجرای تعدادی از طرح های مذکور به عنوان پایلوت، پس از اطمینان از عملکرد و موفقیت آن به سایر استانهای دیگر معرفی گردید و تا کنون تعداد 1169 واحد 5 کیلوواتی در 13 استان اجرا و متصل به شبکه برق سراسری بوده و 9 استان دیگر هم در حال بررسی و انجام اقدامات اولیه طرح می باشند.
متاسفانه با توجه به تغییرات اخیر نرخ ارز و به تبع آن افزایش قیمت های تجهیزات مورد نیاز در این طرح (با توجه به اینکه هنوز سقف سرمایه گذاری اولیه با استفاده از منابع بانکی و امدادی 250 میلیون ریال است) این طرح ها توجیه اقتصادی خود را از دست داده و روند انجام آنها کندتر و در بعضی موارد متوقف گردیده است. البته اخیراً استفاده از تسهیلات اشتغال پایدار روستایی و عشایری منوط به برخورداری از یکسال دوره تنفس و 6 سال زمان بازپرداخت اقساط گردیده و سقف سرمایه گذاری اولیه طرح تا 350 میلیون ریال افزایش یافته است. بنابراین باید به دنبال راه حلی جدید در راستای رفع معضل افزایش نرخ ارز، کاهش قیمت تجهیزات و افزایش نرخ خرید تضمینی برق باشیم.
رئیس اداره اجرای طرح های اشتغال کمیته امداد امام خمینی (ره) در راستای توزیع منابع و پوشش استان ها و مناطق روستایی افزود: ذکر این نکته قابل توجه است که از ابتدا گروه هدف برای اجرای این طرح افراد کم توان، زنان سرپرست خانواده و افرادی که توانایی اجرای طرح های دیگر را ندارند و قشر نیازمند جامعه بوده است و به همین منظور اکثر طرح های اجرا شده در مناطق روستایی بسیار محروم ایجاد شده است.
وی گفت: اگر سایر دستگاه های ذیربط نظیر وزارت صنعت, معدن و تجارت، وزارت اقتصاد و دارایی و وزارت نیرو یدار از طریق اجرای طرح های مذکور برای خانواده های تحت حمایت خود اقدام نماید از جمله انتظارات این نهاد از دستگاه های ذیربط این است که بایستی در ابتدا معافیت مددجویان از پرداخت مالیات برارزش افزوده در طرح های مولد خورشیدی و معافیت هزینه گمرکی تجهیزات برای طرح های مددجویان و افزایش نرخ های خرید برق تضمینی از سوی وزارت نیرو فراهم گردد.
به گفته علیخانی، مددجویان در کمیته امداد طرح های متنوعی اجرا کرده اند در این میان، احداث سامانه های خورشیدی برای مددجویان، یک فرصت ایده آل است، ضمن اینکه اطمینان خاطر از قرارداد خرید تضمینی برق 20 ساله و درامد پایدار برایشان ایجاد می شود و مددجو مالک یک واحد تولید کننده برق می شود. مواردی داشته ایم که نصب سیستم های خورشیدی 5 کیلوواتی برای زنان سرپرست خانوار، یک تحول در زندگی شان ایجاد کرده است.