بدعهدی ۲۳ساله همسایه شرقی ایران در یک تعهد مشترک

به گزارش ایران اکونومیست؛  قرارداد گازی میان ایران و پاکستان باقی‌مانده از طرحی است که زمانی قرار بود "خط لوله صلح" باشد، قرادادی که توافق‌نامه اولیه آن با پاکستان در سال ۱۹۹۵ به امضا رسید و سپس در سال ۱۹۹۹، هند نیز به این توافق مشترک گازی پیوست. این قرارداد در ۲۰۰۴ بازبینی و جزئیات آن روشن شد، اما پنج سال بعد، هند با بهانه‌هایی درباره امنیت و قیمت معاهده، نسبت به آن سرد شده و از تعهد سه‌جانبه کناره‌گیری کرد.
اما در ماه سپتامبر ۲۰۱۲ ، عملیات اجرایی معاهده آغاز شده و روسای جمهور وقت دو کشور توافق کردند که در این زمینه همکاری داشته باشند؛ بر اساس این همکاری، پیش‌بینی شده بود که پاکستان نیز خط لوله خود را طی ۲۲ ماه تا مرز ایران بکشد. هم‌چنین بر اساس این معاهده گازی، قرار شد با شروع عملیات لوله‌گذاری تا سال ۱۳۹۳، صادرات گاز از طریق خط لوله به کراچی آغاز شود. این قرارداد ۲۵ ساله، ایران را متعهد می‌کند که صادرات گاز در روز از حجم ۱۴ میلیون مترمکعب را آغاز کرده و آن را در دو فاز به ۲۱ و ۳۰ میلیون مترمکعب افزایش دهد.
پاکستانی‌ها از ابتدا بدعهدی کردند
اما عملیات اجرایی خط لوله از سوی پاکستانی‌ها مدام متوقف می‌شد و ازسوی مسوولان این کار در پاکستان، اطلاعات ضدونقیضی درباره میزان پیشرفت پروژه ارائه می‌شد. کارشکنی‌ها و عدم آغاز عملیات اجرایی خط لوله ازسوی پاکستان، در حالی اتفاق می‌افتاد که ایران از سال ۲۰۱۱ کار خط لوله خود را به اتمام رسانده بود و به اسلام‌آباد فرصت داده بود تا پایان ۲۰۱۴ عملیات خط لوله را تکمیل کند.
در حالی که حدود یک دهه از قرارداد گازی میان ایران و پاکستان گذشته و طبق آن، همه زیرساخت‌های لازم برای صادرات گاز از ایران به پاکستان از سوی ایران فراهم شده است، این همسایه شرقی بر بدعهدی خود اصرار می‌کرد. اصراری که وزیر نفت را نیز به تعجب انداخت و بر آن داشت تا با ارسال نامه‌ای به وزیر نفت پاکستان خواهان یک پاسخ صریح از این کشور شود. اما بازهم جواب مشخصی از سوی این کشور دریافت نکرد و ایران را بر آن داشت تا این پرونده را از مسیر حقوقی پیگیری کند.
بازگشت پاکستان به گاز ایران
در این راستا، چند ماه پیش بود که یک مقام نفتی پاکستان اعلام کرد: این احتمال وجود دارد که ماه آینده میلادی، مذاکرات دو کشور بر سر موضوع از سرگیری اجرای خط لوله انتقال گاز ایران به پاکستان، آغاز شود .به گفته وی، قرار بود هیأتی از ایران به پاکستان سفر کرده و در این رابطه با دولت موقت در این کشور، گفت‌وگو کند اما تصمیم بر این شد که این مذاکرات به بعد موکول شود تا از تأثیر آن درنتیجه انتخابات در پاکستان جلوگیری شود.
بهانه پاکستان برای بدعهدی
به گفته این مقام مسوول پاکستانی، در ماه ژوئن سال ۲۰۱۶، دولت وقت پاکستان، انجام مذاکرات را به‌دلیل فشارها ازسوی عربستان متوقف کرد و به تعهدات خود در قبال دولت ایران در این زمینه عمل نکرد؛ این مسئله باعث شد تا ایران موضوع شکایت از پاکستان در این زمینه به دادگاه داوری بین‌المللی را مطرح کند .‌در حال حاضر، انتخابات در پاکستان تمام شده و احتمالاً عمران‌خان به‌عنوان رهبر حزب، مسئولیت دولت در این زمینه را برعهده خواهد گرفت. وی قرار است در روز ۹ آگوست، به‌عنوان نخست‌وزیر پاکستان سوگند یاد کند و در همان ماه نخست نیز باید به‌طور کامل دولت تشکیل دهد.
این مقام نفتی دولتی پاکستان، این را هم گفته که احتمالاً دو کشور افکار خود را در این زمینه، برروی هم گذاشته تا بتوانند در سایه تحریم‌های آمریکا و رفتار خصمانه دولت ترامپ، راهی برای اجرای این پروژه پیدا کنند. آمریکا از توافق هسته‌ای با ایران خارج شده و احتمالاً نمایندگان ایران و پاکستان جدول زمان‌بندی جدیدی برای اجرای این پروژه تعیین خواهند کرد .اگر دو طرف به توافق نرسند و ایران تصمیم بگیرد این موضوع را در دادگاه‌بین‌المللی مطرح کند، پاکستان نیز چاره‌ای جز دفاع از خود نخواهد داشت. پاکستان به تعهد خود برای ایجاد ۷۸۱ کیلومتر خط لوله انتقال گاز در خاک خود عمل نکرده است اما با توجه به تحریم‌های پیشین آمریکا هیچ کشور یا آژانسی نمی‌تواند هزینه اجرای این پروژه را تأمین کند.
استقبال ایران از تکمیل خط لوله انتقال گاز ایران به پاکستان
اما ایران بعد از این اظهارنظر، از ادامه مذاکره برای تکمیل خط لوله انتقال گاز ایران به پاکستان، استقبال و معاون امور بین‌المللی و بازرگانی وزیر نفت اعلام کرد که جمهوری اسلامی ایران، انرژی و گاز را عاملی برای توسعه همکاری‌های منطقه‌ای و همبستگی با همسایگان، از جمله پاکستان می‌داند.
امیرحسین زمانی‌نیا، با اشاره به نشانه‌های مثبتی که به‌تازگی در این زمینه از دولت منتخب پاکستان مشاهده می‌شود، ادامه داد: در همین راستا و در شرایط جدید، از ادامه مسیر مذاکرات درباه تکمیل و راه‌اندازی خط لوله انتقال گاز به پاکستان استقبال می‌کنیم.
حمایت اروپا از تکمیل پروژه خط لوله گازی ایران - پاکستان
حتی اتحادیه اروپا هم از تکمیل پروژه خط لوله گازی ایران - پاکستان حمایت کرد و سفیر اتحادیه اروپا در پاکستان اعلام کرد که این نهاد درباره تکمیل پروژه خط لوله انقال گاز ایران به پاکستان اعتراضی ندارد.
پاکستان یک کیلومتر هم خط لوله نساخته است
با این حال و با وجود این‌که پنج ماه از این اتفاقات گذشته، وزیر نفت در آخرین اظهارنظر خود اعلام کرد پاکستان حتی یک کیلومتر هم خط لوله نکشیده است. بیژن زنگنه، معتقد است پاکستان تحت فشار آمریکا، عربستان و امارات است. به گفته وی، اخیراً تیم ایران به پاکستان رفتند و صحبت کردند. پاکستانی‌ها هم گفتند برای صحبت خواهیم آمد، اما تاکنون حتی با وجود این‌که به گاز ایران نیاز دارند، یک کیلومتر خط لوله هم نکشیده‌اند؛ در حالی که جمهوری اسلامی ایران، بیش از یک میلیارد دلار در این راستا سرمایه‌گذاری کرده است.
نتیجه عدم اجرای پروژه
پیش از این، ایران در ماه فوریه سال ۲۰۱۸، پاکستان را تهدید کرده بود که موضوع عدم اجرای تعهدات این کشور در قبال خط لوله صلح را به دادگاه بین‌المللی خواهد کشاند. بر اساس توافق انجام شده، پاکستان باید به ازای هر روز تأخیر، در اجرای تعهدات خود یک میلیون دلار به ایران جریمه پرداخت کند. بخش ایرانی خط لوله آی پی (IP) به طول ٩٠٠ کیلومتر با هزینه ٢,٥ میلیارد دلار ساخته شده و برای تکمیل آن نیز باید حدود یک میلیارد دلار دیگر نیز سرمایه‌گذاری شود، اما بخش دوم این خط لوله در خاک پاکستان به طول ٧٨٠ کیلومتر هنوز ساخته نشده است.