موفقیت بانک در عملیات کارت اعتباری، بستگی به دستیابی به هدف صرفه مقیاس دارد. عملیات کارت اعتباری، بسیار اتوماتیک است و حجم زیادی از معاملات را در اختیار داشته و نیازمند کنترل عملیاتی قوی است.
یکی از انواع ریسک‌های عملیاتی، تقلب است که یک مشکل مداوم مرتبط با برنامه‌های کارت اعتباری است. ماهیت متفاوت آن به عنوان خدمتی که تضمین نشده است و توسط مشتری مدیریت می‌شود، میتواند تقلب ایجاد نماید.
از طرف دیگر پلتفرم فنآوری بانک میتواند یک ریسک عملیاتی قابل توجه برای صادرکننده کارت ایجاد کند. پلتفرم‌هایی که به‌روز نیستند یا برای کاربری سخت هستند یا نیاز به برنامه‌ریزی مجدد داشته باشند، باعث می‌شوند هزینه ارائه خدمات برای بانک افزایش یافته و خطاها نیز زمانیکه نیاز به مداخله انسانی است افزایش می‌یابد.
در این شرایط ممکن است به مشتریان، خسارات واقعی و هزینه‌های حقوقی متبادر شود. به علاوه یک متقاضی ممکن است با توجه به محدودیت اعتباری، در مقابل بدهی دو برابر هزینه مالی داشته باشند. در این شرایط کنترل مؤثر و فرآیند کارا باید در جهت مدیریت مناسب اکسپوژر باشد.
ریسک عملیاتی نه تنها در ایجاد و نگهداری حساب‌ها وجود دارد، بلکه در فرآیندها نیز وجود دارد به عنوان مثال زمانیکه بانک در فعالیت جمع‌آوری اطلاعات از افراد بیرونی نیز استفاده می‌کند. در این شرایط برای مدیریت ریسک عملیاتی مربوط به فرآیندها، مفاد قانونی دقیق در مورد آماده‌سازی و ثبت مدارک و جمع‌آوری اطلاعات باید وجود داشته باشد و هر صادرکننده بایستی فرآیندهایی را در دست داشته باشد و یا اطمینان حاصل کند که فعالیت‌ها منطبق با آن الزامات هستند.
برای کنترل ریسک عملیاتی، ضروری است بانک، یک سیستم کنترل داخلی مؤثر، حسابرسی داخلی و خارجی و شخص ثالث و روابط مدیریت شخص ثالث، برنامه تداوم فعالیت را تهیه کند. در این راستا، مدیریت بانک باید ارزش حساب‌های مدیریت شده به صورت دفتری و تضمین شده را بررسی کند، قابلیت‌های سیستم‌ها و فن‌آوری‌ها را در ارتباط با حجم فعلی و آتی، آمادگی در مورد رخدادهای احتمالی، و اکسپوژر سیستم پرداخت را در نظر بگیرد. اگر یک بانک در هر بخش از عملیات خود یک شخص ثالث در نظر بگیرد بانک باید روش‌های مدیریت رابطه با شخص ثالث را به کار گیرد.
علاوه بر بانک‌ها ناظران نیز موظف هستند ناظران باید ریسک عملیاتی را با ارزیابی کافی بودن سیستم‌ها و کنترل‌های فرآیندهای کاربردی کارت اعتباری، مدیریت حساب و وصول، مورد ارزیابی قرار دهند.
ریسک استراتژیک کارت اعتباری نوعی از ریسک عملیاتی کارت اعتباری است و زمانیکه تصمیمات مربوط به کسب و کار مربوط به کارت اعتباری، اثر معکوس بر کمیت و کیفیت خدمات مربوط به آن، برنامه کنترل‌های عملیاتی داشته باشد، افزایش می‌یابد.
به عنوان مثال بانک‌ها ممکن است با ریسک استراتژیک در کارت اعتباری مواجه شوند اگر برنامه کافی برای بازاریابی کارت اعتباری نداشته باشند. برای کاهش ریسک استراتژیک مدیریت بانک باید به‌صورت کامل بازارهای جدید را بشناسد، نتایج را تحلیل کند، پیشنهادهای اصلاحی برای محدود کردن حساب های کارت جدید که پیش‌بینی نشده‌اند ایجاد نماید.
عدم موفقیت در آزمون بازارهای جدید و استراتژی‌ها، قبل از ایجاد کارت اعتباری جدید، میتواند برای بانک ریسک استراتژیک ایجاد نماید. برای مثال، صادرکننده که بخواهد تغییر در ترکیب پورتفولیوی خود ایجاد کند اگر شناخت کافی نسبت به مشخصه‌های مشتریان داشته باشد، میتواند ریسک استراتژیک را کاهش دهد.
همچنین زمانیکه بانک می‌خواهد از تکنولوژی جدید برای ایجاد کارت اعتباری استفاده کند، استخراج هزینه‌ها و منافع ناشی از تکنولوژی جدید میتواند بر کاهش ریسک استراتژیک کمک کند. مدیریت بانک باید توجه کا به تغییرات بازار کارت اعتباری داشته باشند نظیر افزایش انواع مختلف کارت اعتباری، که میتواند تقلب را در فرآیند صدور و کاربرد آن ایجاد نماید.
ناظران ریسک استراتژیک را با تعیین اینکه مدیریت بانک هر خدمت کارت اعتباری جدید را که می‌خواهد ارائه دهد، امکان‌پذیری و سودآوری آن را بسنجد ارزیابی می‌کند. در قوانین ایران به ریسک استراتژی کارت اعتباری پرداخته نشده است. دلیل آن عدم گستردگی و عدم تنوع این نوع محصول است.
علاوه بر موارد مذکور، عملیات کارت اعتباری میتواند به روش‌های مختلف ریسک شهرت ایجاد کند. برای مثال حسابداری ضعف در ارائه خدمات به موقع به مشتریان و اجرای به موقع فرآیند پرداخت میتواند زیان ایجاد کند.
بانک صادر کننده که از صادرکننده‌های بیرونی برای ارائه خدمات استفاده می‌کند باید به‌طور مؤثر بتواند خدمات فراهم شده توسط شخص ثالث را کنترل و مدیریت کند. ریسک شهرت ممکن است زمانیکه کارت اعتباری ارائه می‌شود رخ دهد زیرا که مشتریان کیفیت خدمات دریافت شده را با کیفیت خدمات سایر بانک‌ها مقایسه می‌کنند.
برخی اقدامات مربوط به کارت اعتباری نیز می‌توانند ریسک کارت اعتباری را افزایش دهند. از جمله آنها نرخ‌های جریمه برای مشتریان بد حساب است که بانک صادرکننده را با ریسک شهرت مواجه می‌کند.
در پایان پیشنهاد می‌شود، بانک‌ها برای ارزیابی و مدیریت ریسک عملیاتی اقدامات زیر را انجام دهند. ارزش و تعداد حساب‌های کارت اعتباری تحت مدیریت را کنترل نمایند، برنامه‌ریزی برای بکارگیری کارت اعتباری جدید نظیر شناسایی بازار جدید و مشتریان جدید را داشته باشند. ثبات مالی بانک و یا بازار را مد نظر قرار دهند. توانایی لازم برای ممانعت از انحراف از مقررات و حداقل سازی اثر هر نوع انحراف را ایجاد نمایند.
ناظران بانکی نیز باید عملیات کارت اعتباری را با فرآیند مشتری مداری تطابق داده و توانایی ایجاد رضایت‌مندی در مشتریان ارزیابی نمایند. همچنین ناظران باید توانایی و تمایل مدیریت برای تنظیم استراتژی‌های مبتنی بر تغییرات قانونی، اختلالات بازار و تغییرات شرایط اقتصادی را مورد ارزیابی قرار دهند.
اعظم احمدیان
