به گزارش ایران اکونومیست؛ از نگاه نگارنده، اما ایران توانست در شرایطی که عربستان و امارات با همراهی آمریکا شمشیر خود را علیه ایران از رو بسته بودند و برخی تولیدگنندگان غیر اوپک در خفا از هیچ تلاشی برای ضربه زدن به ایران دریغ نکردند، بهترین دستاورد را داشته باشد، چرا؟ بخوانید:
۱- ایران در شرایطی پا به نشست ۱۷۵ سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) گذاشت که برخی خبرگزاری‌های خارجی تولید نفت ایران را در ماه نوامبر ۲ میلیون و ۸۵۰ هزار بشکه در روز اعلام کردند. در این شرایط، بهترین کاری که ایران می‌توانست انجام دهد، این بود که زیر بار کاهش تولید نفت که عربستان و امارات از یک ماه پیش از نشست اوپک آن را مطرح کرده بودند، نرود و منطقی بود که برای توازن بازار و افزایش قیمت نفت، با کاهش تولید نفت دیگر کشورهای اوپک موافقت کند؛ زیرا کاهش صادرات نفت ایران به دلیل تحریم و کاهش قیمت نفت، بدون تردید اقتصاد نفتی ایران را با مشکل همراه می‌کرد. همسو با این موضوع، حسین کاظم‌پور اردبیلی، نماینده ایران در هیئت عامل اوپک بارها پیش از نشست اوپک و همچنین ۲ روز پیش از نشست هم بار دیگر در گفت‌وگویی با شانا یادآوری کرده بود: «انتظار این است هر کاهش تولیدی از محل کسانی باشد که افزایش تولید داشتند، نه کسانی که هیچ افزایش تولیدی نداشتند و کمتر هم شدند.» این موضع در کنار اظهارات وزیر نفت که پیش از ورود به وین اعلام کرده بود «ایران تا زمانی که در شرایط تحریم قرار دارد درباره سهمیه خود با هیچ کشور مذاکره نمی کند» نقشه راه ایران را در این نشست مشخص کرد.
۲- از فضای وین بگویم؛ خبرنگاران حاضر در هتل پارک حیات، محل اقامت وزیر انرژی عربستان کمتر از ۲۴ ساعت مانده به نشست اوپک (چهارشنبه، ۱۴ آذرماه) چشم‌شان به دیدن برایان هوک، نماینده ویژه وزارت خارجه آمریکا در امور ایران، روشن شد! این دیدار اگرچه ابتدا از سوی سخنگوی وزارت انرژی عربستان تکذیب شد، اما این تکذیبیه چندان به درازا نکشید. این که در این دیدار چه گذشت، کسی چیزی نمی‌داند، اما برخی عنوان کردند که احتمال می‌رود این دیدار با هدف ترغیب سعودیها برای استفاده از ابزار اوپک علیه ایران انجام شده است. خوب است بدانید عربستان بین دو نشست ۱۷۴ و ۱۷۵ با همراهی امارات و تحت فشار آمریکا، تولید نفت خود را با هدف ضربه زدن به ایران حدود ۶۰۰ هزار بشکه افزایش داد و سبب شد قیمت نفت بیش از ۲۴ دلار برای هر بشکه کاهش یابد. در این شرایط محتملترین نتیجه‌ای که می‌شد از دیدار برایان هوک و الفالح در وین گرفت، فشار بیشتر بر ایران بود. ضمن این که آمریکا پس از قتل جمال خاشقچی تحت عنوان حق‌السکوت خواستار امتیازهای بیشتر از عربستان بود. وزیر نفت اما از استانبول و در مسیر وین به این دیدار واکنش نشان داد: «اگر آقای هوک برای درخواست عضویت آمریکا در اوپک به وین آمده و به همین دلیل با اعضای اوپک ملاقات می‌کند این درخواست قابل بررسی است، اما در غیر این صورت ایشان روش غیرحرفه‌ای، ناشیانه و مداخله‌جویانه در پیش گرفته است.» این اظهارات نشان داد ایران قرار نیست در مقابل جنگ روانی که این کشورها از مدت‌ها پیش تدارک دیده بودند، تنها نظاره‌گر باشد. کسی نمی‌تواند خبرپراکنی ضد ایرانی رویترز را پس از بازگشت دوباره تحریم‌های ضد‌ایرانی آمریکا انکار کند.
۳- نشست پشت درهای بسته وزیران نفت و انرژی اوپک، رأس ساعت ۱۲ و روز پنجشنبه (۱۵ آذرماه) به وقت وین آغاز شد. نشست سخت، فشرده و نفسگیر کاملا قابل پیش بینی بود. خروج قطر از اوپک، دیدار برایان هوک و خالد الفالح در وین، تخلف برخی کشورها در افزایش تولید نفت میان دو نشست و کاهش قیمت نفت در ماه‌های اخیر، نشان می‌داد این نشست، پیچیده است. کسی از نشست پشت درهای بسته خبر نداشت، اما آنچه حدود ساعت ۱۷ به وقت وین به بیرون درز کرد، این بود که اعضای اوپک بر سر کاهش تولید نفت به توافق نرسیدند و ایران هم به شدت بر مواضع خود که همانا معاف شدن از کاهش تولید بوده، پافشاری کرده است. یک ساعت و نیم بعد اما وزیران از نشست بیرون آمدند و به یک یا دوجمله بسنده کردند. گویا در نشست، قرار گذاشتند کسی صحبت نکند. زنگنه اما این نشست را سخت توصیف کرد. ادامه مذاکرات به فردا موکول شد.
۴- جمعه، ساعت ۱۰ به‌وقت وین. وزیران خود را به دبیرخانه رساندند و نشست آغاز شد. الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه که پس از دیدار وزیر انرژی عربستان در وین به مسکو رفته بود تا به گفته رسانهها، آخرین رایزنیها را با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری این کشور انجام دهد دیرتر از همه وزیران به محل دبیرخانه آمد و بلافاصله با وزیر نفت ایران دیدار کرد؛ دیداری که تاثیر زیادی در توافقی که میان اوپک و سپس غیراوپک به دست آمد داشت، نشست اوپک که کمی به درازا کشید و از ساعت ۱۵ گذشت، خبرپراکنی رویترز آغاز شد: «ایران توافق کاهش تولید را به صورت نمادین پذیرفته است». کمی بعد اما این خبر از سوی هیئت ایرانی تکذیب شد: «ایران به صورت سمبلیک یا غیرسمبلیک با مشارکت در توافق کاهش تولید موافقت نکرده است.» دیدارهای دوجانبه زنگنه در حاشیه نشست اوپک اما به دیدار با نواک ختم نشد و رایزنی‌های گسترده‌ای برای معاف شدن ایران از توافق کاهش تولید انجام داد که سرانجام به این منجر شد که ایران از توافق کاهش تولید ۸۰۰ هزار بشکه نفت از سوی اوپک در کنار ونزوئلا و لیبی معاف شود و دیگر اعضای اوپک نیز باید میزان تولید را بر اساس تولید ماه اکتبر ۲,۵ درصد در روز کاهش دهند. ممکن است این سوال پیش بیاید که مجموع کاهش تولید ۱۱ کشور مشارکت کننده در کاهش تولید، با محاسبه ۲.۵ درصد، ۶۶۹ هزار بشکه شود، پس بقیه این کاهش تولید قرار است از چه محلی باشد؟ باید پاسخ داد که عربستان عنوان کرده که حاضر است افزون بر کاهش ۲.۵ درصدی خود، ما‌به‌التفاوت کاهش تا سقف ۸۰۰ هزار بشکه را کسر کند.
۵- اهمیت معاف شدن ایران از توافق کاهش تولید را که با رایزنی‌های گسترده و فشرده هیئت ایرانی به دست آمده و بسیاری با دیده تردید به آن می‌نگرند، اینجا برایتان می‌گویم. گفتند چرا ایران که در شرایط تحریم قرار دارد و تولید نفت آن با کاهش روبه‌رو شده، تلاش کرد از کاهش تولید معاف شود؟ یا عنوان شده است، اگر ایران کاهش تولید را می‌پذیرفت تنها باید تولید خود را ۸۳ هزار بشکه کاهش می‌داد که در مقابل کاهش کنونی تولید نفت ایران، ناچیز است، یا معنی این جمله وزیر نفت که گفته است اجازه ندادیم سهم ایران از بازار نفت در درازمدت آسیب ببیند، چیست؟ ساده بگویم تولید نفت ایران در ماه اکتبر، ۳ میلیون و ۳۰۲ هزار بشکه در روز بوده که سهم ایران در صورت کاهش ۲,۵ درصدی، ۸۳ هزار بشکه می‌شد. اما این تنها یک روی سکه است. روی دیگر آن این است که در صورت موافقت ایران با توافق کاهش تولید، تولید ماه اکتبر ۲۰۱۸، مبنای تولید ایران قرار می‌گرفت که نسبت به توافق دسامبر ۲۰۱۶ (۳ میلیون و ۷۹۷ هزار بشکه) ۴۹۹ هزار بشکه کاهش می‌یافت و حال اگر ایران، از توافق کاهش تولید معاف نشده بود، یعنی میزان سهم ایران نسبت به دسامبر ۲۰۱۶، ۵۷۷ هزار بشکه (۸۳+۴۹۹) کاهش می‌یافت. در واقع، تلاش ایران برای معاف شدن از توافق کاهش تولید، از دست ندادن سهم ایران در درازمدت بوده است، ایران هم اکنون از منابع آگاه شنیدم زنگنه تا زمانی که نامه معافیت ایران را نگرفت، قطعنامه را امضا نکرد. بهتر می‌دانید تصمیم‌های اوپک نیاز به اجماع دارد و در صورت مخالفت یک کشور، آن تصمیم جنبه قانونی ندارد.
۶- فرض کنید، در فاصله دو نشست اوپک (۱۷۶- ۱۷۵) تحریم نفت ایران به هر دلیلی لغو شود؛ اگر ایران موافقت می کرد در این صورت ایران پای توافق نامه‌ای را امضا کرده که موظف است تولید نفت خود را ۶ ماه کم کند و به کاهش سهم خود در اوپک تن دهد. آیا منتقدانی که امروز می‌گویند اگر آقای زنگنه این توافق را امضا می‌کرد هیچ اتفاقی نمی‌افتاد چون تولید نفت ایران روند کاهشی دارد، او را سرزنش نمی‌کردند؟! کافی است گاهی اوقات در انتقادها منصف باشیم. هیئت ایران در وین دستاورد بزرگی را کسب کرد، مگر این‌که فکر کنید از دست دادن ۵۷۷ هزار بشکه در روز سهم کوچکی است. این که چرا معافیت ایران، ونزوئلا و لیبی از توافق کاهش تولید در بیانیه نیامده هم کاملا مشخص است، این جزئیات در بیانیه نمی‌آید. مگر معافیت نیجریه، لیبی و عراق در بیانیه سال ۲۰۱۶ آمده بود؟
