احیای صنعت شالبافی و خلق فرصت های شغلی جدید

به گزارش ایران اکونومیست؛  صنعت شالبافی کرمان با سابقه بیش از هزار ساله در دوره قاجاریه منبع درآمد بسیاری از کرمانیان بوده ،طوری که به نقل تاریخ، برخی جهانگردان و شرق شناسان چون « تاورنیه » جهانگرد فرانسوی درآمد سالانه شالبافی مردم کرمان را 60 هزار لیره استرلینگ عنوان کرده اند.
اما سالها بعد، شال کرمان که روزگاری زینت بخش لباس حکام و اشراف ایرانی و غیر ایرانی بود به دلیل بی مهری و البته قیام شالبافان از رونق افتاد، بعد از آن در دولت یازدهم با همت استاندار وقت کرمان شال دستباف این دیار به عنوان یک صنعت و فرهنگ احیا شد که ضمن رونق بخشی به این صنعت منسوخ شده فرصت های جدید شغلی را در این استان ایجاده کرده است.

**اشتغالزایی 15 هزار نفر به طور مستقیم
رییس مرکز کرمان شناسی با تاکید بر اینکه شال بافی یکی از صنایع دستی معتبر تاریخی استان کرمان است، گفت: این صنعت در زمان گذشته راه درآمد بسیاری از کرمانیان بوده است.
محمدعلی گلاب زاده افزود: پیشینه این صنعت به هزار سال یا بیش از این می ‌رسد لذا زمانی تلگرافچی فرنگی در سال 1297 هجری قمری به کرمان سفر و بیان کرد، 15 هزار نفر به طور مستقیم در این شهر به کار شالبافی مشغول هستند.
وی اظهار داشت: اعضای هیات بازرگانی که حدود سال 1904میلادی از بریتانیا به جنوب ایران سفر کردند نیز میزان تولید شال کرمان را 60 هزار لیره استرلینگ (360 هزار تومان) برآورد کردند که اگر به قیمت امروز محاسبه شود چندین هزار میلیارد تومان ارزش شال‌‌ های آن زمان در کرمان بوده است.
وی با تاکید بر اینکه صنعت دستی شالبافی علاوه بر اینکه ریشه در عمق تاریخ و فرهنگ ما دارد؛ یک بحث مفصل سیاسی و اجتماعی هم دارد و هیچ صنعت دستی به اندازه شال نمی‌ تواند بر مسائل اجتماعی و سیاسی ما تاثیر داشته باشد.
گلاب زاده به علاقه حکام و بزرگان به شال کرمانی اشاره کرد و گفت: پس از فوت المکتفی خلیفه عباسی 18هزار طاقه شال کرمانی در پستوی خانه ‌اش وجود داشته است.
این پژوهشگر با اشاره به اینکه رقم‌ هایی که در تاریخ در خصوص تاثیر تولید شال کرمان در اقتصاد کرمان عنوان شده بسیار قابل توجه است، اظهار داشت :برهه ای از تاریخ را داریم که قیمت یک شال کرمانی 80 تومان بوده و این زمانی است که با این مبلغ می‌ توانستند حدود 300 من یا به عبارتی 900 کیلوگرم گندم خریداری کنند.
گلاب زاده عنوان کرد: در دوره قاجارتعداد کارگاه ‌های شالبافی در کرمان را بیش از سه هزار و در جایی پنج هزار مورد عنوان کرده اند.
وی اظهار داشت: شال و شالبافی در کرمان سابقه ای طولانی دارد و به نوعی با مسائل سیاسی پیوند خورده است.

**تهیه پشم به عنوان اصلی ترین مشکل صنعت شالبافی است
یکی از فعالان صنعت شالبافی در استان کرمان نیز شال تولیدی استان را کالای اصیل ایرانی و نماد فرهنگ کرمان معرفی کرد و گفت: این روزها تهیه پشم به عنوان مواد اولیه، شالبافی را با مشکلاتی همراه کرده است.
محمدرضا آریان افزود: قیمت پشم با توجه به افزایش نرخ ارز سه و نیم برابر شده است در نتیجه محصول نهایی ما نیز باید سه و نیم برابر افزایش قیمت داشته باشد که این امر فروش این محصول را دچار مشکل می کند.
وی افزود: تهیه پشم مورد نیاز شالبافان کرمان با قیمت مناسب یکی از نیازهای ضروری کرمان برای حرکت بر اساس نقشه راه پیش بینی شده است.
به گفته آریان، اگر مشکل تهیه مواد اولیه صنعت شالبافی برطرف شود فرهنگ کرمان با اهدا و فروش آن به دنیا ترویج می شود.
آریان گفت: « بز راینی » بهترین کرک را دارد اما به دلیل کوتاه بودن اندازه آن هیچ کارخانه ای در ایران امکان تبدیل آن را به الیاف بلند و نخ ندارد لذا این الیاف باید به انگلستان برود و ما دوباره آن را با قیمت بیشتر از آنها خریداری کنیم.
وی پشم گوسفند مرینوس را وارداتی عنوان کرد و گفت: با ارز آزاد این مواد اولیه برای ما سه و نیم برابر تمام می شود.
آریان با اشاره به ساخت دستگاه جدید شالبافی در کرمان گفت: این دستگاه 13 اردیبهشت 96 توسط معاون فناوری رییس جمهوری در دانشگاه شهید باهنر کرمان به بهره برداری رسید و روش آموزشی این هنر مجدد باز طراحی شد.
وی اظهار داشت: اکنون حدود 40 نفر در حال آموزش هنر شالبافی در کرمان هستند و این ظرفیت وجود دارد که ماهانه 10 نفر آموزش ببینند و جذب کار شوند.
آریان با بیان اینکه افراد بعد از 2 ماه آموزش شالبافی جذب بازار کار می شوند گفت: هنرجویان پس از جذب در بازار به ازای کاری که تحویل می دهند دستمزد دریافت می کنند.
وی حقوق دریافتی هر هنرجو را به ازای نوع و تعداد کار انجام شده بین یک میلیون و 200 تا 2 میلیون و 900 هزار تومان عنوان کرد.
وی همچنین کمبود فضا برای قرار دادن دستگاه و ایجاد اشتغال جدید را یکی از مشکلات این بخش برشمرد و اظهار داشت: 20 دستگاه دیگر وجود دارد اما جایی برای برپا کردن آنها نداریم.
وی با اشاره به همکاری جمعیت هلال احمر بردسیر با شرکت کرمان مجازی در راستای آموزش شالبافی افزود: این نهاد 20 نفر را معرفی کرده بود که حدود 6 نفر از این تعداد بعد از گذارندن دوره شالبافی پذیرفته و جذب بازار کار شده اند.
آریان با اشاره به اینکه این افراد بعد از نصب دستگاه در بردسیر بزودی مشغول به کار خواهند شد ، هزینه ساخت هر دستگاه را حدود 17 میلیون تومان ذکر کرد.
وی با اشاره به انجام متمرکز این هنر افزود: شالبافی بدون حضور مربی با مشکلاتی روبرو می شود لذا نیاز است بافندگان شال در یک مکان مشخص با حضور مربی کار انجام دهند.
آریان تصریح کرد: اگر فضای مورد نیاز برای برپایی دستگاه های شالبافی وجود داشته باشد ما طبق برنامه در حرکت هستیم و در مسیر اشتغالزایی ماهانه به 10 نفر می رسیم.
وی شالبافی را یک تکنیک بافت معرفی کرد و گفت: این صنعت و هنر حدود هزار سال قدمت دارد و برای استفاده این تکنیک در شال گردن، کمر و سر به نام شال بافی معروف شد.
آریان افزود: این صنعت در دوره صفویه با همان تکنیک در صنعت پته کرمان به کار رفت و در دوره قاجار که اوج این هنر بوده در لباس های ملکه کشورهایی چون انگلستان، سوئد و فرانسه مورد استفاده قرار می گرفت .
وی الیاف مورد استفاده در شال کرمان را موی « بز راین » عنوان و تصریح کرد: این الیاف به دلیل ساختار، زمستان ها بسیار گرم و تابستان ها بسیار خنک است.
آریان ادامه داد: امیرکبیر در زمان خودش به میهمان ها و سفرایی که به ایران سفر می کردند شال هدیه می داد که در دنیا به عنوان امیری شال یا شال امیری معروف شده بود.
وی شغل دو سوم مردم کرمان را در دوره قاجاریه شالبافی عنوان کرد و گفت : شالبافان در آن زمان به دلیل دریافت دستمزد کم و بافت شال برای دربار و محاسبه و ارائه نشدن دستمزدشان قیام می کنند و در نتیجه سرکوب می شوند.

**بافت شال با نقشه های متنوع در حال انجام است
مسئول حمایت از تولید صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کرمان نیز گفت: شالبافی با دستگاه های قدیمی در دهستان هوتک احیا شد که کار با آن دستگاه ها به بافندگان آسیب می رساند و بر این اساس دستگاه جدید توسط شرکت کرمان مجازی طراحی و احداث شد.
نادره میزانی اظهار داشت: کار خوبی در کارگاه شالبافی کرمان انجام شده و بافت بر اساس نقشه های مختلف و متنوع در حال انجام است.
وی بیان کرد: منکر کیفیت و نقش زیبای و ظرافت شال امیری کرمان نیستیم اما مشکل موجود قیمت بالای شال است.
میزانی گفت: شالبافی در کرمان با وجود گذشتن زمان اندکی از احیای آن اشتغالزایی خوبی ایجاد کرده و این میزان در آینده با حمایت مسئولان می تواند افزایش چشمگیری پیدا کند.
وی احیا شدن این هنر را کاری ارزشمند عنوان کرد و گفت: حیف است اینچنین صنایع دستی در کرمان تولید شود اما مردم به دلیل قیمت بالا قدرت خریدش را نداشته باشند.
مسئول حمایت از تولید صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کرمان توصیه کرد: می توان از مواد اولیه داخلی مانند پشم دام موجود در کرمان و سایر استانهای کشور استفاده کرد تا قیمت محصول تولیدی کاهش پیدا کند.
از برآیند گفته های کارشناسان و متولیان امر برمی آید که شال کرمان نه تنها به عنوان یک هنر، بلکه به عنوان یک صنعت، فرهنگ و یک عقبه نیازمند توجه بیشتر برای تاثیرگذاری و اشتغالزایی انبوه و پایدار است.