به گزارش ایران اکونومیست، در حالی که وزارت خارجه آمریکا از چندی قبل روزشمار معکوس برای آغاز دور جدید تحریم های یک جانبه علیه ایران را در سایت خود قرارداده بود روز جمعه و پیش از سررسید موعد اعلام شده ، وزیران خارجه و خزانه داری آمریکا از دومین بسته تحریمی که بخش های کشتیرانی مالی و انرژی ایران را هدف قرار می دهند، رونمایی کردند و ترامپ با انتشار پوستری به تقلید از فیلم بازی تاج و تخت در صفحه اجتماعی خود از بازگشت تحریم ها خبرداد.
وزارت خزانه داری آمریکا همچنین بی اعتنا به خواست متحدان اروپایی و حتی بانک های بزرگ اروپایی از قصد دولت واشنگتن برای قطع ارتباط ایران با سامانه سوئیفت خبر داد و تهدید کرد: «در صورتی که کشورهای اروپایی از طریق کانال ویژه ارتباط مالی مبادله‌ای با طرف‌های ایران انجام دهند، خزانه‌داری آمریکا از تمامی اختیارات خود برای مقابله با آنها استفاده خواهد کرد».
استیو منوچین این را هم گفت خزانه‌داری قصد دارد روز دوشنبه نام 700 فرد و شرکت را به فهرست تحریم‌ها علیه ایران اضافه کند.
نحوه اطلاع رسانی درباره آغاز دور جدید تحریم ها علیه ایران حاکی از این است که مقامات آمریکایی گذشته ازعملیاتی بودن و اثرگذاری تحریم ها، عمدتا تاثیرات روانی این اقدام را مد نظر قرار داده اند.
با این حال عبور موفقیت آمیز از این دوره از تحریم ها علاوه بر لزوم مدیریت این آثار روانی آن، مستلزم شناخت ابعاد و مشخصات تحریم ها و بهره گیری از تجربیات گذشته است؛ در حالی که تحریم های دور قبل به اتکای قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل متحد بر علیه ایران اعمال شده بود و به نوعی اجماع جهانی بر علیه تهران وجود داشت.
تحریم های یک جانبه آمریکا در تقابل با چند جانبه گرایی و قطعنامه 2231 شورای امنیت ملل متحد در دستور کار این کشور قرار گرفته است به طوری که آمریکا کشورها را به سرپیچی از قوانین و مقررات بین المللی فرا می خواند.
در چنین شرایطی نحوه مواجهه سایر قطب های قدرت با این سیاست آمریکا نشان خواهد داد که سیاست بین الملل به سمت یک جانبه گرایی آمریکایی حرکت خواهد کرد یا در نهایت قدرت های بین المللی قادر خواهند بود آمریکا را بر ریل چندجانبه گرایی قرار دهند.
در همین راستا و از همان 18 اردیبهشت ماه امسال که آمریکا اعلام کرد از توافق هسته ای - به عنوان یکی از نمادهای موفقیت چندجانبه گرایی- خارج می شود، سه کشور اروپایی، اتحادیه اروپا،چین و روسیه به عنوان شرکای برجامی ایران تلاشها برای حفظ توافق هسته ای را آغاز کردند. به زعم این قدرت ها برجام به عنوان یکی از پایه های اصلی نظام عدم اشاعه نقش بی بدیلی در تامین امنیت جهانی ایفا می کند و باید حفظ شود.
در همین راستا و با هدف حفظ توافق هسته ای گفت و گوها میان ایران با 1+4 برای حفظ این توافق بین المللی آغاز شد و در نهایت در حاشیه هفتاد سومین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد از «سازوکار ویژه اروپایی »برای حفظ مراودات مالی و بانکی ایران رونمایی شد و آن طور که در گفت و گوی تلفنی محمد جواد ظریف با فدریکا موگرینی و هایکوماس مطرح شده، قرار است این سازوکار ظرف روزهای آتی رسما آغاز به کار کند.
تنها نکته جدید در خبرهایی که دیروز به نقل از مقامات آمریکایی منتشر شد اعطای معافیت به هشت خریدار عمده نفتی ایران بود؛ در حالی که یکی از ادعاهای پرسروصدای آمریکا به صفر رساندن فروش نفت ایران از 13آبان بود، رسانه ها از اعطای معافیت های تحریمی به هشت خریدار عمده نفت ایران یعنی چین، هند، کره جنوبی، ژاپن، ترکیه، ایتالیا، اسپانیا و یونان خبر دادند.
اگرچه هنوز از محتوای مذاکرات خریداران نفت ایران با آمریکا اطلاعات چندانی منتشر نشده است با این حال این واقعیت را نمی توان نادیده گرفت که امکان جایگزینی نفت ایران آن طور که ترامپ تصور می کرد وجود ندارد کما این که کارشناسان حوزه انرژی از همان ابتدا چنین سیاستی را محکوم به شکست می دانستند.
در ماه های گذشته عربستان سعودی به عنوان مهم ترین مشوق ترامپ در مواجهه با ایران وعده داده بود کسری ناشی از خروج ایران از بازار نفت را جبران کند و حتی محمد بن سلمان ولیعهد سعودی از جبران کاهش صادرات نفت ایران خبر داد. با این حال خالد الفالح وزیر انرژی عربستان در روزهای اخیر اعتراف کرد که این کشور نمی‌تواند کاهش احتمالی صادرات نفت ایران و برخی کشورهای دیگر را جبران کند و این را هم گفت که در سایه اعمال تحریم‌های نفتی بر ایران هیچ تضمینی برای اینکه قیمت نفت افزایش نیابد، وجود ندارد بویژه این که احتمال کاهش صادرات نفت کشورهای مختلفی از جمله لیبی، نیجریه، مکزیک و ونزوئلا هم وجود دارد.
از سوی دیگر قطع همکاری ایران با سامانه سوئیفت زنگ خطر را برای سایر قدرت ها و کشورهای جهان به صدا درآورد از این بابت که ممکن است آمریکا در مواجهه با آنها هم از چنین ابزاری استفاده کند و باید برای کاهش وابستگی به آمریکا نهادهای جدید و مستقلی ایجاد کرد.در این راستا در ماه های اخیر برخی کشورها از راه اندازی سامانه جایگزین سوئیفت خبر داده بودند.در روزهای نخست شهریورماه امسال هایکو ماس وزیر خارجه آلمان اعلام کرد که اروپا باید سیستم مالی مشابه سوئیفت و مستقل از آمریکا ایجاد کند تا از شرکت‌ها در برابر تحریم‌های آمریکا علیه ایران حفاظت کند.
دهم آبان ماه جاری هم آناتولی آکساکوف رییس کمیسیون امور مالی دومای روسیه با بیان این که سازوکاروهای فنی همکاری بین ایران و روسیه انجام شده و امکان همکاری و پرداخت مستقیم با شرکتهای ایرانی وجود دارد،اعلام کرد:«کاربران سامانه بومی انتقال اطلاعات مالی روسیه از کاربران سامانه بین‌المللی سوئیفت بیشتر است».
به گفته این مقام روسی«مذاکره با چین، ایران، و ترکیه و شماری از کشورهای دیگر برای ایجاد هماهنگی سامانه روسی با سامانه‌های بانک مرکزی آنها در جریان است».
در هر صورت ایران با تجربه چهار دهه ای تهدید و تحریم این روزها با اتفاق جدیدی روبرو نیست، و همانطور که در سال های گذشته توانسته است در مقابل سیاست های خصمانه مقاومت کند از مرحله حساس کنونی هم عبور خواهد کرد. دستگاه دیپلماسی در سال های اخیر نشان داده با شناخت ماهیت رو به گذار نظام بین الملل توان پیگیری و تامین منافع ملی ایران را دارد اما استفاده بهینه از ظرفیت های نظام بین الملل نیازمند همفکری،انسجام ملی و اجماع در نحوه استفاده از این ظرفیت هاست. طبعا دستگاه های ذیربط راهکارهای عبور از شرایط تحریمی را اتخاذ کرده اند و جمهوری اسلامی ایران که چهار دهه سابقه تحریم و فشارهای آمریکا را دارد، همانطور که تابستان داغ را پشت سرگذاشت، از زمستان سرد ترامپ هم عبور خواهد کرد.
