پای لنگ توسعه استان تهران

به گزارش ایران اکونومیست  ،استناد به آمارها، تراکم جمعیت حدود 20 برابری نسبت به متوسط کشوری، شهرستان های بی بهره از خدمات مختلف بویژه درمانی و آموزشی، تمرکز امکانات در مرکز استان و محرومیت دیگر شهرستان ها باوجود سهم 52 درصدی از درآمدهای کل کشور باکمترین میزان بازگشت تنها گوشه ای از وضعیت نامتوازن و غیرمتعادل توسعه در استان تهران هستند.
چندی قبل استاندار تهران با انتقاد از بی توجهی برخی مسئولان کشوری نسبت به رفع مشکلات جامعه و مردم این استان تصریح کرد: همه شهرستان های استان تهران مشکل دارند و امروز به همه جا رسیدگی می شود، مگر استان تهران.
آمار و ارقام شاخص های توسعه ای تهران هم نیز سخن استاندار را تایید می کند.
این استان با احتساب تهران، 16 شهرستان شهریار، ملارد، قدس، اسلامشهر، بهارستان، رباط کریم، ری، شمیرانات، قرچک، ورامین، پاکدشت، پیشوا، پردیس، دماوند و فیروزکوه دارد که جمعیت برخی از این شهرستان ها برابر با بعضی استان ها است.
تهران در رتبه بندی بین المللی بیست و پنجمین شهر پرجمعیت جهان است اما در رتبه کیفیت زندگی در جایگاه 128 ایستاده ؛ این جمله ای است که معاون توسعه و برنامه ریزی سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان تهران در جلسه تدوین سند توسعه این استان چندی پیش به زبان آورد.
استان تهران که از نظر موقعیت جغرافیایی در نقطه اتصالی شمالغرب و غرب به مرکز کشور قرار گرفته است و عنوان پایتخت ایران را یدک می کشد، باوجود ظاهر دلفریبش از تعارض در توسعه و هم نشینی محرومیت و پیشرفت رنج می برد.
حتی آمارها می گویند که پایتخت نیز از همه نظر توسعه یافته نیست؛ نگاهی به تراکم جمعیت دانش آموزی در مدارس دولتی، بافت فرسوده و دیگر مشکلات موجود نشانگر توسعه نامتوازن حتی در پایتخت است.
نتایج سرشماری سال 1395 نشان می دهد که از جمعیت 79 میلیون و 926 هزار و 270 نفری کشور، 13 میلیون و 267 هزار و 637 نفر در استان تهران زندگی می کنند؛ رقمی معادل 16.6 درصد جمعیت کل کشور در حالی که مساحت این استان فقط 0.8 درصد از مساحت ایران را به خود اختصاص می دهد.
این آمار پرسشی را نیز در ذهن ایجاد می کند که آیا امکانات، زیرساخت ها و خدمات موجود در این استان هم نسبت 16.6 درصدی را در خود جا داده یا تابع نسبت 0.8 درصدی مساحت تهران است؟
برپایه نتایج سرشماری سال 1395 در حالی که تراکم جمعیت ایران به 49.1 نفر در هر کیلومتر مربع می رسد این رقم در تهران 969.2 نفر در هر کیلومتر مربع است و همین جمعیت متراکم و متنوع خود مسبب بسیاری از گرفتاری ها و مشکلات پایتخت به شمار می رود.
پیش از این شهرام عدالتی معاون توسعه و برنامه ریزی سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان تهران از نبود طرح جامع شهری در این استان گلایه کرده بود، موضوعی که محمد سالاری رییس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر تهران آن را اینگونه تکمیل کرد که طی 11 سال پیش تهران با بخشنامه اداره می شد و موضوعی به نام طرح تفصیلی در آن معنا نداشت.
موضوع نبود برنامه ریزی حتی در نشست روز آمار سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان تهران هم مطرح شد و معاون آمار و اطلاعات این سازمان اعلام کرد که نبود آمار درست، برپایه تعاریف و مفاهیم مشترک و دسترسی نداشتن به برنامه ریزی، ثمره ای جز نبود نقشه راه توسعه متوازن نداشته است.
سند توسعه تدوین شده برای استان تهران به تفصیل آمارها و شاخص های توسعه ای و برخورداری این استان را مورد بررسی و کندوکاو قرار داده است.
رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان تهران در همین زمینه با تشریح سند توسعه این استان اعلام کرد: نرخ مشارکت اقتصادی این استان به 40.4 و کشور به 40.3 درصد می رسد و نرخ بیکاری ثبت شده برای تهران در پایان سال 96، 11 و برای ایران 12.1 است.
نعمت الله ترکی اضافه کرد: براساس نتایج سرشماری سال 1395، تعداد شاغلان استان تهران به سه میلیون و 864 هزار و 188 نفر و تعداد بیکاران به 451 هزار و 23 نفر می رسد.
وی تهران را دارای رتبه نخست تولید ارزش افزوده در کشور خواند و افزود: این استان 17 درصد از شاغلان و 13.8 درصد بیکاران کشور را در خود جای داده است.
ترکی با بیان اینکه 23.7 درصد ارزش افزوده کل کشور در تهران ایجاد می شود یادآورشد: سهم این استان از ارزش افزوده بخش خدمات کشور به 34.7 درصد، بخش صنعت 13.9 درصد و کشاورزی به 4.3 درصد می رسد.
رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان تهران به وضعیت بهداشت و درمان در این استان اشاره و بیان کرد: سرانه تخت بیمارستانی این استان به 26 تخت به ازای هر 10 هزار نفر می رسد در حالی که این رقم در سرانه مربوط به شهرستان های استان به غیر از شهر تهران به هفت تخت برای هر 10 هزار نفر و در کشور 19 تخت به ازای هر 10 هزار نفر می رسد.
وی این موضوع را هم به وضعیت خدمات درمانی استان تهران اضافه کرد: در صورتی که شهر تهران بیشترین سهم بیمارستانی کشور را در خود جای داده اما این وضعیت در شهرستان های این استان مطلوب و رضایت بخش نیست، تا آنجا که حتی برخی شهرها مثل قرچک با وجود داشتن جمعیت 269 هزار و 138 نفری، فاقد فضای بیمارستان دولتی است.
ترکی سهم استان تهران از بیمارستان های کشور را 18 درصد خواند و اظهارداشت: از بین 899 بیمارستان کشور 162 مورد در این استان قرار گرفته است اما نباید فراموش کرد که همین فضای بیمارستانی به تمام افراد متقاضی در سطح کشور خدمت رسانی می کند.
ترکی سهم استان تهران از فضای ورزشی روباز کشور را 10.8 و فضای سرپوشیده ورزشی را 15.9 درصد برشمرد و خاطر نشان کرد: سرانه فضای ورزشی روباز به 0.38 و سرپوشیده این استان به 0.16 درصد می رسد.
رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان تهران نرخ باسوادی این استان را 92.9 درصد و کشور را 87.6 درصد برشمرد و نسبت تراکم دانش آموز به کادر آموزشی تهران را 30 درصد و تراکم دانش آموزان را 32 نفر اعلام کرد و از کمبود نزدیک 12 هزار کلاس در این استان خبر داد.
وی سهم تهران از تعداد سینماهای کشور را 25 درصد و سهم ظرفیت فضای سینمایی این استان در کشور را 32.7 درصد خواند و 8.9 درصد کتابخانه های کشور از نظر تعداد و 9.3 درصد اعضای آنها را متعلق به این استان دانست.
ترکی به سهم استان تهران از شاخص های توسعه کشور اشاره و خاطر نشان کرد: 3.9 درصد جمعیت روستایی، 21 درصد جمعیت شهری، 21.4 درصد اشتغال بخش خدمات، 18 درصد شاغلان صنعت، 0.9 درصد نیروی کار کشاورزی و 17 درصد کل شاغلان کشور در این استان حضور دارند و فعالیت می کنند.
رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان تهران گفت: 2.7 درصد بزرگراه ها، 0.8 درصد راه های اصلی، 7.3 درصد راه آهن، 18 درصد معادن، 8.6 درصد تولید ناخالص برق، 13.4 درصد نفت خام، 11.5 درصد انشعاب گاز کشور در این استان ثبت شده است.
وی ادامه داد: 24.3 درصد فضای سینما، 18 درصد باسوادی، 13.8 درصد بیکاری، 3.5 درصد سردخانه ها، 4.5 درصد سیلوها، 13.4 درصد هتل های چهار و پنج ستاره، 21.2 درصد دانشجویان و 17 درصد بیمارستان های کشور مربوط به استان تهران هستند.
ترکی به رتبه بندی شهرستان های استان بر اساس شاخص های محرومیت و نبود تعادل اشاره و تصریح کرد: شهرستان ری در زمینه مسکن و اشتغال، بهارستان در محرومیت آموزشی، فیروزکوه در زمینه درآمدی، قرچک از نظر بهداشتی و ملارد از نظر دسترسی رتبه های نخست محرومیت را به خود اختصاص داده اند که در این بین ری از تمامی شهرستان های تهران محرومتر محسوب می شود.
رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان تهران گفت: در بخش مسکن شهرستان های ملارد، قدس، بهارستان، ری و قرچک، در حوزه بهداشتی شهریار، ملارد، قدس، اسلامشهر، رباط کریم، قرچک، ورامین، پاکدشت، پیشوا، پردیس و دماوند، در حوزه آموزشی قدس، اسلامشهر و بهارستان و در شاخص محرومیت از توسعه یافتگی پیشوا و ری در وضعیت «محرومیت خیلی زیاد» قرار دارند.
ترکی افزود: تهران 50.2 درصد درآمد کشور معادل 50 هزار میلیارد ریال کسب می کند اما میزان بازگشت این میزان درآمد تنها به 12 درصد می رسد.
رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان تهران به چالش ها و مشکلات نظام تصمیم گیری در این استان اشاره کرد و گفت: تداخل نظام تصمیم گیری ملی، استانی و منطقه ای، فقدان نظام مدیریت یکپارچه مجموعه شهری تهران، تعارض در مدیریت محدوده شهرها و شهرستان ها، تعارض و ابهام در مدیریت حریم شهرها، تفرق و ناهماهنگی نظام برنامه ریزی و مدیریت در بخش ها و اتخاذ سیاست های عاجل در راستای حل و فصل مقطعی امور از جمله این مسائل است.
به گفته وی، نبود شفافیت و پاسخگویی بخصوص در مدیریت شهری کلانشهر تهران، چالش در نقش شوراها و سازمان های مردم نهاد بویژه نبود تعریف مشخص در قلمرو تاثیرگذاری نهادهای غیردولتی، مساله نظام مالی ناپایدار شهری و تاثیر مستقیم بر شیوه تصمیم گیری، مباحث حقوقی و قانونی در زمینه شناسایی نشدن ظرفیت های قانونی موجود در امور مختلف و نبود تعریف منفعت عمومی شهری در مراجع حقوقی و قضایی از دیگر چالش های پیش روی این استان است.
تمامی این آمار و شاخص ها در شرایطی است که ترکی پیش از این در جلسه ثبت و ورود اطلاعات فرمانداری ها در سامانه بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد اعلام کرده بود: سال گذشته باوجود وضعیت نامطلوب اقتصادی کشور 2 هزار و 500 میلیارد تومان به شهرداری ها و دهیاری های استان تهران پرداخت شد که از این اعتبار 65 درصد به شهرداری ها و 35 درصد به دهیاری ها اختصاص یافت اما موقع بازدید از برخی دهستان ها خبری از عمران و آبادی نیست.
استاندار تهران هم چندی پیش در نشست توسعه زیرساخت های شبکه برق شهرک های صنعتی استان با انتقاد از بی توجهی برخی مسئولان نسبت به رفع مشکلات جامعه و مردم این استان تصریح کرده بود: همه شهرستان های استان تهران مشکل دارند و امروز به همه جا رسیدگی می شود، مگر استان تهران.
محمد حسین مقیمی اذعان کرده بود: هیچ استانی عقب افتاده تر و بدبخت تر از استان تهران نیست و ما مدیران امروز یا فردا می رویم اما فردای قیامت جواب مردم را چه بدهیم؟.
وی گفته بود که جمعیت را افزایش می دهیم غافل از اینکه نیازمند شغل و نان هستند و نیاز اولیه برای اشتغالزایی است.
مقیمی در ادامه با طرح یک نمونه از مشکلات این موضوع را هم مطرح کرد که تا سال آینده جمعیت شهرستان پردیس به 600 هزار نفر افزایش می یابد و این افزایش جمعیت در حالی است که این شهرستان حتی یک بیمارستان(دولتی) ندارد.
تمامی این آمار، اطلاعات و شاخص ها در حالی است که تهران به سبب برخورداری از ظاهر جذاب و پیشرفته هر روز شاهد مهاجرت گروه های جدیدی به این استان است .