دولت ترامپ تحت فشار؛ تهدید سلطه دلار و انزوای آمریکا

به گزارش ایران اکونومیست؛ یک روزنامه نگار حوزه انرژی، سیاستگذاری زیست محیطی و سیاست بین الملل به تازگی گفت که آمریکا با درک فشارهای ناشی از افزایش قیمت نفت در نهایت چاره ای نخواهد داشت تا از «فشار حداکثری» بر ایران عقب نشینی کند.
دولت ترامپ امیدوار بود با فشار بر برخی از کشورهای خریدار نفت ایران به منظور به صفر رساندن واردات از ایران و جبران کمبود ناشی از تحریم بازار نفت، توسط عربستان از افزایش قیمت این محصول جلوگیری کند.
«نیک کانینگهام» روزنامه نگار حوزه نفت و انرژی در گزارش خود که در تارنمای المانیتور منتشر شد چند دلیل را برای وادار شدن ترامپ برای عقب نشینی از رویکرد تقابلی خود با ایران برشمرده است.
وی نوشت: کاهش صادرات نفت ایران باعث فشار بر بازارهای نفت شده و بهای نفت از زمانی که ترامپ از برجام خارج شد، 10 درصد افزایش یافته است.از آنجایی که نفت در سطح جهانی قیمت گذاری می شود آمریکا در برابر افزایش قیمت ها مصون نیست و این عامل به ضرر شهروندان آمریکایی است.
ادامه خرید نفت ایران از سوی کشورهای چین و هند از دیگر دلایلی است که به زعم این روزنامه نگار طرح های ترامپ درباره ایران را ناکام گذاشته است.ضمن آن که سیاستگذاران اروپایی در حال ایجاد یک ساز وکار ویژه هستند که به پالایشگاه ها امکان می دهد به خرید نفت از ایران ادامه دهند.
کانینگهام، در گزارش خود آورده است آمریکا معافیت برخی کشورهای خاص برای واردات نفت از ایران را بررسی می کند که این نشان می دهد دولت ترامپ فشار ناشی از افزایش بهای نفت را احساس کرده است. در ضمن سیاستگذاران آمریکا متوجه شده اند که استقلال در حوزه انرژی که به نظر می رسد ناشی از افزایش تولید نفت «شل» در این کشور است، سرابی بیش نیست.
به باور این روزنامه نگار، کارزار فشار آمریکا بر ایران به ظرفیت اضافی تولید نفت در صحرای عربستان وابسته است. اما اشکال همین جاست. حتی خوشبینانه ترین برآوردها از ظرفیت اضافی، کمتر از 1.6 میلیون بشکه نفتی است که ایران در حال حاضر صادر می کند.
وی نتیجه می گیرد که در نهایت، قطع صادرات نفت ایران غیرعملی است. آمریکا مجبور خواهد شد برای برخی واردکنندگان بزرگ نفت از ایران معافیت هایی صادر کند. اگر به صفر رساندن تولید نفت ایران، از دسترس خارج است، به نظر می رسد که مسیر تلاش برای براندازی نیز بسته است. آمریکا در فشار بر سایر کشورها برای کاهش واردات نفت از ایران با محدودیت هایی مواجه است. تمایل دولت آمریکا برای صدور معافیت تا پیش از چهارم نوامبر (13 آبان روز اعمال تحریم های نفتی) ثابت می کند که این کشور محدودیت های رویکرد تقابلی خود را پذیرفته است.
تلاش ترامپ برای پیگیری رویکرد فشار حداکثری با تمایل او برای تامین انرژی مقرون به صرفه مغایرت دارد و او در نهایت، مجبور به عقب نشینی می شود.
با وجود تلاش های آمریکا برای به اصطلاح منزوی کردن ایران و تعیین ضرب الاجل برای کشورها جهت توقف توافق هسته ای، برخی از کشورها نشان داده اند که در مقابل خواسته آمریکا ایستاده اند. یکی از این کشورها هند است که به تازگی اعلام کرد که توافقی را برای خرید نفت از ایران بعد از مهلت 4 نوامبر امضا کرده است.
هند همچنین توافقی به ارزش 5.4 میلیارد دلار برای خرید سامانه های دفاع هوایی اس 400 با روسیه امضا کرده است. وزارت امور خارجه آمریکا اقدامات هند را نقض تحریم های ایران و روسیه عنوان کرده و گفته است این امر تبعاتی برای هند خواهد داشت.
«ویجی پراشاد» مدیرعامل موسسه تحقیقات اجتماعی «تریکانتیننتال» درباره مقاومت هند در مقابل تحریم های آمریکا گفت: هند به واردات نفت نیازدارد و در 50 سال گذشته به نفت خلیج فارس و ایران متکی بوده است. نفت ایران کیفیت بسیار بالایی دارد و در نتیجه نه تنها برای هند بلکه برای چین، سریلانکا و بسیاری از کشورهای اقیانوس هند و دریای جنوبی چین ضروری است.
وی گفت مقامات دولت هند به تازگی با «برایان هوک» نماینده آمریکا در امور ایران دیدار کرده اند و وی به مقامات هندی گفته است که آمریکا درک می کند که هند تقریبا هیچ گزینه جایگزینی درباره واردات نفت ایران ندارد. یعنی اگر مسیر ایران بسته شود، هند گزینه دیگری برای حفظ تامین انرژی خود ندارد.این موضوعی است که هند باکشورهای اروپایی، سریلانکا، چین و دیگر کشورها شریک است.این کشورها هم به روشنی گفته اند که به نفت ایران متکی هستند. نکته مهم این است که آمریکا نمی تواند ایران را از فروش نفت خود باز دارد.
تنها اهرمی که آمریکا برای فشار در اختیار دارد این که است که فروش نفت ایران نمی تواند به دلار انجام شود و پرداخت های نفتی نمی توانند در شبکه های مالی تحت کنترل آمریکا وارد شوند.
پراشاد گفت، در حقیقت دولت آمریکا نمی تواند تجارت نفت را متوقف کند و فقط می تواند کشورها را در صورت استفاده از دلار و ساز وکارهای مالی این کشور در معاملات نفتی خود تحریم کند. این همان چیزی است که دولت هند درباره آن با دیگر کشورهای جهان مذاکره می کند.
این امر یادآور موضع گیری ونزوئلا است که به تازگی اعلام کرد که تا حد زیادی استفاده از دلار را متوقف و از دیگر ارزها استفاده خواهد کرد چرا که آمریکا تحریم های مالی علیه ونزوئلا وضع کرده است. هر روز کشورهای بیشتری از جمله کشورهای اتحادیه اروپا به دنبال راه هایی هستند تا این تحریم ها را دور بزنند. آیا این مفهومی بجز این دارد که آمریکا در واقع به جای این که ایران را منزوی کند، خود را منزوی کرده است.
پراشاد گفت: اگر من در وزارت خزانه داری، دولت آمریکا یا وال استریت بودم از این موضوع نگران می شدم. حدود 39 درصد از معاملات جهان به دلار انجام می شود. دلار صد درصد همه معاملات را تحت کنترل ندارد.حدود 30 درصد معاملات به یورو انجام می شود. اما 39 درصد مقدار قابل توجهی در معاملات جهانی است و اغلب این معاملات در بخش های مهمی همچون نفت انجام می گیرند و سعودی ها و دیگر کشورها تاکید دارند پرداخت به دلار انجام شود.
پراشاد، مورخ و روزنامه نگار هندی نتیجه گرفت: اکنون اگر آمریکا به سیاست تحریم ایران ادامه دهد و این کشورهای مهم- کشورهای مهمی که واقعا حاشیه ای نیستند؛ کشورهایی مانند ژاپن،هند، روسیه، چین و اتحادیه اروپا تصمیم بگیرند که ساز وکار جایگزینی را برای انجام معاملات خود پیدا کنند و پرداخت های خود را در خارج از سامانه سوئیفت انجام دهند به نظر من فشار زیادی بر آمریکا وارد خواهد شد.
اگر دلار کمتر در عرضه جهانی استفاده شود کسری بودجه آمریکا جبران نخواهد شد و تورم در داخل آمریکا افزایش خواهد یافت. این امر می تواند به ضرر اهداف دولت ترامپ یا هر دولت دیگری تمام شود که متحدانش را وادار به یافتن نظام های بانکداری جایگزین کند.
در حالی که ترامپ به عربستان برای افزایش تولید نفت در دوران پساتحریم امید بسته است مرگ «جمال خاشقچی» روزنامه نگار معروف عرب در کنسولگری عربستان در استانبول، اهداف رئیس جمهوری آمریکا را تحت تاثیر قرار داده است.
اکنون با مرگ خاشقچی و معلوم شدن نقش ریاض بسیاری از خود می پرسند چرا آمریکا بر روابط نزدیک با عربستان تاکید دارد.
پراشاد درباره ارتباط این موضوع با تاکید عربستان برای پرداخت معاملات نفتی به دلار و این که آیا این روشی برای حفظ دلار در ارز جهانی است، گفت: من فکر می کنم که عربستان نقش مهمی را در این زمینه ایفا می کند. برای نمونه فروش گاز ایران در سراسر جهان، ثروت هنگفتی را برای عربستان و صندوق های مالی این کشور به ارمغان می آورد. این ثروت به دلار است. به عبارت دیگر این امر به دلار آمریکا کمک می کند که همچنان به عنوان ارز جهانی باقی بماند. این ثروت دوباره در بانک های آمریکا، وال استریت در گردش در می آید. به عبارتی عربستان یک نقش دوگانه یا حتی سه گانه ایفا می کند.
با گردش درآمدن دلارهای آمریکا در وال استریت، این بازار اقتصاد تخیلی بزرگی را ایجاد می کند.
در ضمن عربستان مقدار زیادی از سلاح های آمریکایی را باز هم به دلار خریداری می کند و به این ترتیب تلاش می کند سلطه دلار را حفظ کند و این در حالیست که دیگر کشورها به دنبال گزینه دیگری و حتی ترکیبی از روش ها هستند.
بسیاری از کشورها علاقه ای ندارند که ارز کشورشان در مقابل دلار آمریکا مورد سنجش قرار گیرد بلکه به دنبال سنجش آن در مقابل ارزهای دیگری شاید یورو هستند. بنابراین نقش عربستان در حفظ هژمونی دلار در روابط آمریکا و عربستان و اتفاقاتی که در جهان رخ می دهد بی تاثیر نیست.
ترامپ کشورهای سازمان صادرکننده نفت (اوپک) را مورد انتقاد قرار داده اما از اشاره آشکار به متحدانش در خلیج فارس از جمله عربستان، کویت و امارات خودداری کرده است. او از موضع گیری سختگیرانه تر علیه ایران به عنوان رقیب کشورهای خلیج فارس حمایت می کند و به ازای آن از این کشورها می خواهد برای پایین آوردن بهای نفت تولید بیشتری داشته باشند.
وی در توئیتی نوشت: ما از کشورهای خاورمیانه حمایت می کنیم. آنها بدون ما برای مدت زیادی قادر به تامین امنیت خود نخواهد بود انحصار اوپک باید قیمت ها را کاهش دهد.
ترامپ در انتقاد از اوپک تا بدانجا پیش رفت که در مجمع عمومی گفت اوپک و کشورهای عضو آن طبق معمول جهان را به فساد می کشند.
اکنون باید دید با جدی شدن نقش احتمالی عربستان در قتل خاشقچی فشارها بر آمریکا تا چه اندازه اتکای این کشور به عربستان را کاهش می دهد.
روزنامه فایننشال تایمز در گزارشی در این زمینه نوشت: مقامات غربی از اهمیت اقتصادی و راهبردی عربستان آگاه هستند. این کشور بزرگترین صادرکننده نفت و بزرگترین واردکننده سلاح است. در حالی که با ازسرگیری تحریم ایران قیمت های نفت افزایش یافته است نقش عربستان اهمیت بیشتری یافته است. ترامپ که دغدغه صادرات را دارد تاکنون گفته که تمایلی ندارد از بازار سلاح عربستان را در اختیار چین و روسیه قرار دهد .
آینده قراردادها با عربستان در سایه فقدان روابطی مثبتی بین این کشور و آمریکا تضعیف می شود و این کشور نفوذ خود در خاورمیانه را از دست می دهد. برخلاف آمریکا، روسیه می تواند از روابط قوی با قدرت های کلیدی منطقه ازجمله ایران،عربستان، مصر و ترکیه بهره بگیرد. مسکو اکنون نقش فعالتری در مذاکرات صلح سوریه در مقایسه با آمریکا دارد که این امر می تواند توازن قوا در منطقه را تغییر دهد.
آمریکا در مقابل همه کانال های ارتباطی با ایران را قطع کرده و روابطش با ترکیه احتمالا تحت فشار خواهد بود هر چند که آنکارا آندرو برانسون کشیش آمریکایی را آزاد کرد.
اگر واشنگتن اکنون تهدید مجازات سنگین عربستان را پیش ببرد کشورهای خلیج فارس را آزرده خاطر می کند و این امر باعث می شود متحدی در منطقه برای او باقی نماند. به همین دلیل دولت ترامپ بیشترین تلاش را خواهد کرد تا تبعات دیپلماتیک مرگ خاشقچی را محدود کند و حتی کنگره هم محتاطانه با این موضوع برخورد خواهد کرد.
اما آنچه که تاکنون مشخص است ناکام ماندن تلاش های دولت ترامپ و انزوای آمریکا در سطح کشورهای اوپک، واردکنندگان نفتی ایران و حتی متحدانش در اروپا است.
عربستان از همین حالا هم تهدید کرده که هر اقدامی علیه این کشور با واکنش شدیدتری مواجه خواهد شد. برخی کارشناسان بر این باورند که احتمال این که سعودی ها از سلاح نفت به عنوان سلاحی در آینده استفاده کنند دور از انتظار نیست.
به گفته تحلیلگران، استفاده عربستان از نفت به عنوان سلاح سیاسی برای اقدامات تلافی جویانه، منجر به بروز فاجعه در آسیا خواهد شد. این حرکت می تواند باعث بی ثباتی بازار جهانی شده و تنش های بین چین و آمریکا را نیز به جنگ تبدیل کند.